– Pierwsza żona Józefa Piłsudskiego pozostaje w cieniu drugiej. Z jakich względów? – Trudno odpowiedzieć, dlaczego wspomnień o niej jest tak niewiele, skoro od wczesnej młodości angażowała się w pracę konspiracyjną. W Wilnie, Petersburgu i w Warszawie związana była z ruchem socjalistycznym. Potem w Krakowie działała w Lidze Kobiet, pracowała w spółce wydawniczej „Książka”, bardzo aktywnie pomagała Strzelcom. W krakowskim mieszkaniu na długo przed I wojną światową organizowała nie tylko punkt kontaktowy dla wielu uczestników działań niepodległościowych, ale też opiekowała się finansami organizacji (między innymi koordynowała zbiórkę funduszy dla Strzelca). Wydawałoby się, że jej ciekawy życiorys powinien być zauważony… W tym przypadku niewątpliwie zadziałał czynnik ludzki. – Aby stanąć na ślubnym kobiercu tow. „Wiktor” musiał zmienić wyznanie? – Biografowie Piłsudskiego dowodzą, że konieczność konwersji na luteranizm wiązała się z faktem, iż Maria Piłsudska była już raz mężatką i jej ślub został unieważniony. Istotnie tak było, ale nie ma dostępu do świadectw, że Maria z domu Koplewska, primo voto Juszkiewicz była katoliczką! Poślubiając Piłsudskiego, miała trzydzieści cztery lata. Jej pierwsze małżeństwo z Marianem Juszkiewiczem zostało rozwiązane, prawdopodobnie w warszawskim kościele ewangelicko-augsburskim, po wieloletnim procesie rozwodowym. Czy znaczy to, że od urodzenia była ewangeliczką? Nie wiem, chociaż usiłowałam tego dociec, poszukując dokumentów nawet w wileńskim archiwum. Fakt, że nie dało się ustalić, gdzie pochowany jest ojciec Marii sugeruje, że Koplewscy mogli nie być katolikami. Na Rossie leży jej matka i córka, ale gdy one umierały cmentarz ten był już …