Kiedy wciąż dyskutujemy o wyższości statystyki książkowej prowadzonej przez Bibliotekę Narodową nad danymi, które prezentuje Biblioteka Analiz i odwrotnie, warto zobaczyć, jak robi się to w innych krajach. Oczywistą jest sprawą, że zbieranie danych do bibliografii narodowej jest czymś zupełnie innym, niż ich bieżące gromadzenie i analiza, służące poprawie kondycji merytorycznej i finansowej edytorstwa i księgarstwa. I powinniśmy już zrezygnować z dalszych na ten temat dyskusji, gdyż nie warto wpisywać się w mówienie wciąż o tym samym, bo od tego mamy działaczy gospodarczych i politycznych. W wielu krajach pomiary produkcji i sprzedaży książek dokonywane są przez wyspecjalizowane jednostki organizacyjne stowarzyszeń wydawców i księgarzy lub też przez firmy zewnętrzne, ściśle współpracujące z wydawcami i księgarzami i przygotowującymi dane na użytek środowiska książki. Pomiary te umownie możemy nazwać bibliometrycznymi. Zazwyczaj firmy analityczne lub stowarzyszenia przedstawiają wyniki monitoringu rynku książek w skali miesięcznej, co pozwala potem na obserwację trendów i zestawianie danych w ujęciu „miesiąc do miesiąca”, „półrocze do półrocza” i „rok do roku”. Natomiast duży rynek rosyjski nie doczekał się tak dokładnych zestawień, prasa branżowa nie jeszcze odpowiednich narzędzi i dane, o których będzie mowa w odniesieniu do tego kraju niżej, w dalszym ciągu mają charakter szacunkowy. Spadki w Niemczech Przed rokiem przedstawiliśmy w Bibliotece Analiz jeden z wycinków danych za pierwsze półrocze 2009 o rynku niemieckim, a w niektórych fragmentach – także o rynku niemieckojęzycznym (oprócz Niemiec Austria i część rynku szwajcarskiego). Dane na zlecenie Związku Księgarstwa Niemieckiego zbiera firma media control GfK International, zajmująca się analizą całego rynku konsumenckiego. W odniesieniu do książek wynik analizy publikowany jest jako „Branchen monitor BUCH” i dostępny na portalu internetowym Związku Księgarstwa Niemieckiego (Börsenverein des Deutschen Buchhandels) www. borsenverein.de oraz w wersji drukowanej na łamach organu prasowego Związku. Już w połowie lipca podano obszerne informacje o wynikach pierwszego półrocza 2010 roku z przytoczeniem danych za ostatni miesiąc. Baza danych jest tak pojemna, że można z niej dowiedzieć się zarówno o obrotach w poszczególnych kanałach sprzedaży jak i o poziomie sprzedaży poszczególnych segmentów tematycznych i rodzajowych rynku książki. Szef księgarstwa austriackiego Gerald Schantin jest zadowolony z obrotów w pierwszym półroczu w swoim kraju, gdyż zanotowało ono (wraz z kanałem internetowym) najwyższy wzrost sprzedaży spośród trzech krajów: w Austrii było to o 3 proc. więcej, natomiast w Niemczech nastąpił spadek obrotów o 0,4 proc. a w Szwajcarii o 2,8 proc.. W Austrii 55-proc. udział w sprzedaży mieli księgarze niezależni, którzy radzili sobie lepiej niż księgarstwo sieciowe. Jest to, według prezesa, zdrowy objaw równowagi tych dwóch kanałów. Ponadto w sprzedaży było kilka mocnych bestsellerów pisarstwa krajowego, głównie z literatury dziecięcej i faktograficznej, co wzbogaciło i ofertę czytelniczą, i przychody. Księgarze austriaccy, zarówno niezależni jak i sieciowi, rozwijają sprzedaż internetową: widać, że są blisko swoich klientów i dbają o ich dobrą obsługę. W komentarzach do opublikowanych danych ze wspomnianego monitoringu pierwszego półrocza w niemieckiej prasie pojawiły się nowe tony: poszukiwano przyczyn spadku obrotów. Szczególnie dotyczyło to księgarstwa stacjonarnego: w rozmowach z księgarzami pojawiały się: mroźna zima z lodem, latem zaś tropikalne upały, potem jeszcze powszechna gorączka oglądania w telewizji mistrzostw świata w piłce nożnej. Nie było zatem czasu na spokojne wizyty i zakupy w księgarniach. Właściwie całe pierwsze półrocze było dla niemieckiego księgarstwa stacjonarnego nieudane, co skumulowało się w ponad 4-proc. spadku sprzedaży w porównaniu z analogicznym okresem 2009 roku. Przyczynił się do tego zeszłoroczny spadek ogólnej sprzedaży, duże znaczenie miał też nie do końca rozwiązany niedostatek w księgarniach aktualnych i popularnych bestsellerów. Kolejna sprawa to ciągły rozwój sprzedaży internetowej, co przecież nie jest objawem kryzysu lecz stale rosnących kosztów własnych prowadzenia sprzedaży stacjonarnej. Zresztą w badaniach zachowań konsumpcyjnych rośnie udział zakupów drogą zamówień internetowych. Na dodatek jednak, biorąc pod uwagę sumę obrotów ze sprzedaży książek, dostarczanych wszystkimi kanałami, sprzedaż w Niemczech w pierwszej połowie 2010 roku spadła o 1,1 proc. w porównaniu z tym samym półroczem roku poprzedniego. W dziedzinie książek mówionych (audiobooków) ten spadek wynosił aż 10 proc., a w bardzo rozpowszechnionym w Niemczech formacie kieszonkowym – 4,4 proc. Wyraźny wzrost sprzedaży odnotowano jedynie w czerwcu i tylko w segmencie podręczników szkolnych. W okresie całego półrocza wzrosła sprzedaż książek dla dzieci i młodzieży (5,2 proc.), książek z dziedziny nauk humanistycznych, muzyki i sztuki (o 2,6 proc.) i literatury pięknej (o 1,4 proc.). Straciły natomiast takie dziedziny jak nauki przyrodnicze, medycyna, informatyka i technika (spadek prawie o 9 proc.), około 6-proc. spadek dotknął publikacje z tematyki turystycznej, nauk społecznych, prawa i ekonomii. Znaczny spadek (od 9 do 15 proc.) miał również miejsce w obszarze literatury faktu, głównie z dziedziny polityki, gospodarki oraz słowników, leksykonów a także filozofii i religii. Na zakończenie zestawienie danych o udziale w rynku poszczególnych kanałów …