2 września 1945 roku skapitulowała Japonia. Tym samym po sześciu latach i jednym dniu zakończyła się druga wojna światowa. Poniżej subiektywny przegląd globalnej klasyki literackiej ogniskującej wokół największego konfliktu zbrojnego na kuli ziemskiej. "08/15" i "Fabryka oficerów"  Urodzony i wychowany w Ostródzie Hans Hellmut Kirst na przestrzeni 39 lat napisał 59 książek. Był najpoczytniejszym prozaikiem w NRF i RFN (1949-89). Uznanie przyniósł mu wydany w 1954 roku tryptyk "08/15", z czasem rozszerzony do pięcioksięgu, opisujący losy kilku przyjaciół wcielonych do Wehrmachtu. Tytuł został wzięty z arsenału Bellony. Cyfry określają wzór lekkiego karabinu maszynowego systemu Maxim, który w armii niemieckiej dwukrotnie unowocześniano - w roku 1908 i 1915. Mimo wprowadzonych zmian konstrukcja pozostała w zasadzie taka sama i w związku z tym określenie zero-osiem-piętnaście nabrało idiomatycznego znaczenia w potocznym języku niemieckim. W swojej powieści Kirst pragnął niewątpliwie podkreślić, że militaryzm i szowinizm hitlerowski III Rzeszy nie były nowymi zjawiskami, i stanowiły kontynuację niechlubnych tradycji czasów wilhelmowskich. Jego drugi międzynarodowy bestseller to "Fabryka oficerów", dwutomowa powieść - wnikliwa wiwisekcja szkolenia dowódczej kadry armii III Rzeszy. Równie intrygujący i barwny jak jego literatura był życiorys prozaika. W latach trzydziestych - jako hufcowy Hitlerjugend - organizował obozy dla niemieckich nastolatków w pobliżu Morąga i Gietrzwałdu. Potem został żołnierzem zawodowym. Stacjonował w Królewcu, uczestniczył w Kampanii Wrześniowej, zajmował Danię, Belgię i Holandię, kilkanaście miesięcy spędził na froncie wschodnim. Pod koniec wojny nauczał w bawarskiej Szkole Wojennej. Jednym z jego uczniów był Franz Jozef Strauss, później czołowy polityk zachodnioniemiecki. Wywarł on duży wpływ na życie prozaika. Najpierw poinformował Amerykanów, że Kirst jest nazistą. Doniesienie było bezpodstawne, lecz obwiniony musiał jeszcze potwierdzić brak nazistowskich przekonań przed Izbą Orzekającą o denazyfikacji. Jej przewodniczącym był... Strauss. Zapewnił pisarzowi dwuletni zakaz druku. Doświadczony przeżyciami wojennymi Kirst stał się przeciwnikiem zbrojeń. Gdy zaczęto rozmowy o powołaniu Bundeswehry ostro skrytykował pomysł, co stało się zarzewiem kolejnego sporu ze Straussem... ówczesnym ministrem obrony. "Młode lwy"  Powieść Irwina Shawa - w dużym stopniu dyskontująca jego autobiografię - przedstawia równoległe losy dwóch bohaterów walczących we wrogich armiach. Autor ukazuje wojnę jako straszliwe doświadczenie, ujawniające zarówno najlepsze, jak i najgorsze cechy ludzkie. Pisarz, urodzony w Nowym Jorku pod nazwiskiem Shamforoff, potomek żydowskich emigrantów z Rosji, służył w armii amerykańskiej w Europie. Jego najsławniejsza - obok "Pogody dla bogaczy" - proza doczekała się głośnej adaptacji filmowej w reżyserii Edwarda Dmytryka i gwiazdorskiej obsadzie: Marlon Bando, Montgomery Clift, Dean Martin, Maximilian Schell, Lee van Cleef. "Gdzie byłeś Adamie?"  Bohater debiutanckiej powieści Heinricha Bölla idzie na wojnę, gdzie uświadamia sobie, że jest jedynie trybikiem w kole historii. Próba buntu jednostki w masie żołnierskiej nie zdaje się na wiele. Böll walczył na wielu frontach i kilkakrotnie był ranny. W 1945 roku parę miesięcy spędził w niewoli amerykańskiej. Pacyfizm widoczny już u progu kariery pisarskiej z czasem stał się jego motywem przewodnim. I być może wpłynął na decyzję szwedzkich akademików przyznających mu w roku 1972 roku literacką Nagrodę Nobla. "Okręt"  Sukces powieści należy przypisać zarówno jej tematowi, jak i niezaprzeczalnym walorom literackim. Lothar-Günther Buchheim, niedoszły plastyk, w 1940 roku zgłosił się na ochotnika do Kriegsmarine. Początkowo pływał na trałowcach, potem niszczycielach. Pierwowzorem tytułowego okrętu jest U-96, na którym autor uczestniczył w jednym z rejsów jako korespondent wojenny, a pierwowzorem dowódcy, książkowego "Starego", jest kpt. Heinrich Lehmann. Książka doczekała się przekładu na 19 języków. Na jej kanwie został nakręcony obraz pod tym samym tytułem w reżyserii Wolfganga Petersena, dla którego ów filmowy rejs zakończył się w Hollywood. "Idąc rakiem"  Ciemna noc, siarczysty mróz, śnieżna zadyma, rozszalałe morze i tonący statek z tysiącami ludzi na pokładzie to sceneria "Idąc rakiem", powieści Güntera Grassa poświęconej tragedii "Wilhelma Gustloffa", storpedowanego na Bałtyku 30 stycznia 1945 roku przez sowiecki okręt podwodny. Zatopienie jednostki płynącej z Gdyni (przemianowanej przez niemieckiego okupanta na Gotenhafen) do Kilonii to największa katastrofa morska w dziejach. Na dnie spoczęło ponad 8 tys. pasażerów, głównie cywilnych uciekinierów z Prus Wschodnich. Autor z beznamiętną precyzją szkicuje genezę, przebieg i reperkusje tego wydarzenia. "Nadzy i martwi"  Opus vitae Normana Mailera, potomka niemieckich Żydów, uchodzi za najwybitniejszą w literaturze amerykańskiej powieść skierowaną przeciwko mentalności militarystycznej. Pluton żołnierzy pod dowództwem generała Cummingsa, maniaka ogarniętego obsesją awansu, wyrusza w głąb dżungli, na okupowaną przez Japończyków wyspę Anapopei. Nie ma ona żadnego znaczenia strategicznego. Między żołnierzami stale dochodzi do scysji. Każdy myśli tylko o otrzymaniu wiadomości od rodziny lub o "dobrej ranie", która uczyni go niezdolnym do służby wojskowej i pozwoli uciec z tego piekła. Jedyni przejęci rolą to sierżant Croft - prawdziwy zawodowiec, wspomniany generał Cummings oraz jego adiutant, niepokorny pułkownik Hearn. Misja okazuje się niepotrzebna, Japończycy kapitulują, a marines na powrót przemierzają dżunglę, tym razem dźwigając ciała poległych. W 1942 roku Mailer został powołany do US Army. Na Filipinach walczył z Japończykami, co stało się tworzywem dla jego powieściowego debiutu, zarazem najsławniejszej pozycji w dorobku pisarza. W wieku zaledwie 25 lat stał się literackim bożyszczem. Potem to miano rozmienił na drobne w znacznej mierze za sprawą alkoholu. "Rzeźnia nr 5"  Najważniejsza książka amerykańskiego potomka niemieckich emigrantów - Kurta Vonneguta - łączy skrupulatny opis zagłady Drezna przez lotnictwo brytyjskie z elementami groteski i pure nonsenu. Kiedy powieść została opublikowana (1969 rok), zrównanie z ziemią stolicy Saksonii było wydarzeniem …