Poniedziałek, 12 marca 2018
Literatura hiszpańska ostatnich stuleci pozostaje ściśle związana z sytuacją polityczną samej Hiszpanii. Pokolenie 1898, które odnowiło kulturę hiszpańską, wyłoniło się w reakcji na przegraną wojnę ze Stanami Zjednoczonymi. Wobec utraty pozycji światowego mocarstwa twórcy tacy jak Antonio Machado, Miguel de Unamuno czy Juan Ramón Jiménez postawili sobie za cel odbudowę hiszpańskiej kultury – uczynienie z Hiszpanii hegemona kulturalnego w miejsce dawnej potęgi wojskowej i politycznej. Kolejne pokolenie wybitnych hiszpańskich twórców, symboliczne zawiązane w roku 1927, przeżywało swoje wzloty i nadzieje wraz ze wzlotami i nadziejami hiszpańskiej republiki. Wojna domowa położyła kres tak republice, jak i ruchowi kulturalnemu, przynosząc wielu jej najwybitniejszym postaciom śmierć lub przymusową emigrację. Okres dyktatury frankistowskiej jest czasem wieloletniej zapaści literatury hiszpańskiej, z której – mimo licznych prób odnowicielskich – wydobyła się ona dopiero wraz z upadkiem reżimu. Od tego czasu rozpoczyna się jej systematyczny wzlot i w chwili obecnej literatura hiszpańska przeżywa być może swój najlepszy – od czasów klasycznych – moment. Z całą pewnością jest dziś znacznie ciekawsza, świeższa i bardziej zróżnicowana niż inne wielkie literatury europejskie: francuska, niemiecka, angielska czy włoska. Rozliczenie z wojenną i powojenną rzeczywistością pozostaje jednak bardzo ważnym punktem odniesienia dla wielu dzisiejszych pisarzy hiszpańskich. To właśnie pokoleniu urodzonemu kilka dziesięcioleci po wojnie przypadło zadanie zmierzenia się z trudną przeszłością, i to ich książki najpełniej opisują czas wojny domowej i lata frankistowskiego reżimu. Nie znaczy to, że powieści pokoleń poprzednich (obficie w Polsce tłumaczonych głównie za sprawą funkcjonującej w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia serii Wydawnictwa Literackiego) nie są warte czytania. O ile jednak książki Francisco Ayali (1906-2009) czy przynależące do nurtu wiejskiego powieści Miguela Delibesa (1920-2010) zainteresują raczej tylko wąskie grono pasjonatów, o tyle bez wątpienia warto sięgnąć po powieści Juana Goytisolo (1930-2017) – przez wiele lat objętego we frankistowskiej Hiszpanii zakazem druku – a zwłaszcza po jego „Znaki tożsamości” (w przekładzie Beaty Babad). Ta opasła i dość skomplikowana formalnie powieść jest jednym z najdoskonalszych zapisów warunków codziennej egzystencji w totalitarnej Hiszpanii. Zupełnie inny klimat przenika pisarstwo przedwcześnie zmarłego Luisa Martín-Santosa (1924-1964). Jego powieść „Czas milczenia” (tłum. Florian Śmieja) wyraźnie nawiązuje do Joyce’a i jest pełna wyrafinowanej symboliki. Najmocniejszą stroną książki jest jednak analiza psychologiczna postaci – nic dziwnego, autor był wybitnym, praktykującym psychiatrą. Najciekawszą powieścią ostatniego hiszpańskiego noblisty, Camilo José Celi (1916-2002), jest „Mazurek dla dwóch nieboszczyków” (przeł. Elżbieta Komarnicka) – przezabawna opowieść o życiu na wsi w Galicji. Katalońska pisarska Mercè Rodoreda (1908-1983) bywa porównywana do Virginii Woolf, ale każdy, kto sięgnie po zbiór lirycznych i nieoczywistych opowiadań „Płatek białej pelargonii” (przeł. Barbara Łuczak), łatwo zrozumie, dlaczego jej opowiadania zachwycały Gabriela Garcíę Márqueza. Na uwagę zasługują również książki nie dość w Polsce znanej Any Marii Matute (1925-2014). Jej „Bezludny raj” (tłum. Wojciech Charchalis) to książka wyraźnie autobiograficzna – nie tylko portret samej autorki z czasów młodości, ale również Hiszpanii w przededniu wojny domowej. Z kilku dostępnych po polsku książek Juana Marsé (ur. 1933) najciekawsza jest powieść „Jeśli powiedzą ci, że padłem” (tłum. Teresa Marzyńska), która na przykładzie barcelońskiej młodzieży ukazuje rozkład moralny społeczeństwa po wojnie domowej. Spośród plejady prozaików średniego pokolenia co najmniej czterech zasługuje na miano wybitnych. Javier Marías, Antonio Muñoz Molina, Javier Cercas i Enrique Vila-Matas to autorzy znani na całym świecie, z których każdy stworzył oryginalny i odmienny od pozostałych świat powieściowy. Najstarszy z całej czwórki Enrique Vila-Matas (ur. 1948) jest autorem dzieł z pogranicza literatury pięknej i eseistyki. Bohaterami są zwykle inni pisarze, wydawcy i czytelnicy, a swoiste opętanie literaturą jest znakiem rozpoznawczym niemal wszystkich jego książek. W odróżnieniu od postmodernistów amerykańskich czy francuskich Vila-Matas nie ogranicza się jednak do samych wielopiętrowych konstrukcji, metaliterackich aluzji czy bogatego systemu odniesień kulturowych, ale tworzy dzieła przejmująco szczere, uderzające autentycznym urzeczeniem książkami i ich twórcami. W swoich najbardziej wyrafinowanych tekstach Vila-Matas pozostaje naiwnym czytelnikiem, oczarowanym światem, który inni pisarze powołali, zdawałoby się, specjalnie dla niego. Literatura Vila-Matasa stwarza niezwykle intymną więź łączącą pisarza i czytelnika, przy …
Wyświetlono 25% materiału - 638 słów. Całość materiału zawiera 2554 słów
Pełny materiał objęty płatnym dostępem
Wybierz odpowiadającą Tobie formę dostępu:
1A. Dostęp czasowy 15 minut
Szybkie płatności przez internet
Aby otrzymać dostęp kliknij w przycisk poniżej i wykup produkt dostępu czasowego dla Twojego konta (możesz się zalogować lub zarejestrować).
Koszt 9 zł netto. Dostęp czasowy zostanie przyznany z chwilą zaksięgowania wpłaty - w tym momencie zostanie wysłana odpowiednia wiadomość e-mail na wskazany przy zakupie adres e-mail. Czas dostępu będzie odliczany od momentu wejścia na stronę płatnego artykułu. Dostęp czasowy wymaga konta w serwisie i logowania.
1B. Dostęp czasowy 15 minut
Płatność za pośrednictwem usługi SMS
Aby otrzymać kod dostępu, należy wysłać SMS o treści koddm1 pod numer: 79880. Otrzymany kod zwotny wpisz w pole poniżej.
Opłata za SMS wynosi 9.00 zł netto (10.98 PLN brutto) i pozwala na dostęp przez 15 minut (bądź do czasu zamknięcia okna przeglądarki). Przeglądarka musi mieć włączoną obsługę plików "Cookie".
2. Dostęp terminowy
Szybkie płatności przez internet
Dostęp terminowy zostanie przyznany z chwilą zaksięgowania wpłaty - w tym momencie zostanie wysłana odpowiednia wiadomość e-mail na wskazany przy zakupie adres e-mail. Dostęp terminowy wymaga konta w serwisie i logowania.
3. Abonenci Biblioteki analiz Sp. z o.o.
Jeśli jesteś już prenumeratorem dwutygodnika Biblioteka Analiz lub masz wykupiony dostęp terminowy.
Zaloguj się