Pięćdziesiąt lat Stowarzyszenia Księgarzy Polskich – to brzmi dumnie, lecz pamiętać warto, że organizatorzy SPK w 1956 roku nawiązywali do tradycji i dokonań Związku Księgarzy Polskich, który powstał w 1908 roku, tak więc za dwa lata czekają nas obchody 100-lecia naszego związku. Pamiętać o tym nie tylko warto, lecz i należy – tym bardziej, że władze PRL wymusiły w 1951 roku likwidację ZKP. Lecz i ZKP nie był pierwszy… Zanim jednak dokonamy krótkiego przeglądu chronologii niełatwych działań polskich księgarzy podejmowanych w okresie zaborów – działań na rzecz tworzenia organizacji polskich księgarzy – słów kilka o „księgarzu”. Otóż, od początków druku – by nie cofać się jeszcze dalej – drukarz był wydawcą i księgarzem, a często też introligatorem we współczesnym ich znaczeniu. Stąd spotkać można księgarzy w cechach drukarzy lub introligatorów. W XVIII wieku rozpoczyna się proces specjalizacji powodujący rozdzielenie tych profesji, lecz nadal często wydawca jest księgarzem, a księgarze bywają wydawcami (nakładcami). Początki cechu księgarzy w Polsce sięgają XVII wieku. Jednak początek nowoczesnym stowarzyszeniom wydawców i księgarzy (określanych nadal często tylko „księgarzami”) daje powstanie w 1825 roku w Lipsku Borsenverein der Deutscher Buchhandler. W Polsce ważniejsze daty i organizacje to:  1818 Teoretyczne założenia do powołania (pozacechowej!) organizacji księgarskiej sformułował Józef Zawadzki (księgarz wileński) w „Prawidłach ogólnych dla powszechności księgarskiej w Królestwie Polskim” – lecz nie były one realizowane. 1848 Powstaje Stowarzyszenie Księgarzy, Drukarzy i Antykwariuszy we Lwowie – lecz wkrótce zmieniono nazwę na: Gremium (1) Księgarzy Austriackich. Gremia dzielnicowe działały we Lwowie i w Krakowie do 1926 roku, m.in. reprezentowały księgarzy wobec cenzury. 1870 W Poznaniu powstaje klasowy związek księgarzy, który nie przetrwał długo i był niezbyt aktywny. 1883 Początek starań o założenie organizacji księgarskiej zainicjowany w Warszawie przez firmę Gebethnera i Wolfa, po wielu próbach zakończonych powodzeniem dopiero w 1898 roku. 1898 Zarejestrowanie Kasy Przezorności i Pomocy Warszawskich Pomocników Księgarskich (2) przez represyjny reżim carski. Oficjalnie „Kasa” była organizacją samopomocową lecz de facto miała charakter związku zawodowego (organizowano kursy zawodowe, odczyty, koncerty, wydawano książki i nuty, prowadzono bibliotekę). 1902 Utworzono Delegację Księgarską przy V Sekcji Handlowej Warszawskiego Oddziału Rosyjskiego Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu – zrzeszająca właścicieli księgarń z Królestwa Polskiego. 1904 Na wzór warszawskiej „Kasy Przezorności… ” powstaje w Krakowie Stowarzyszenie Polskich Pomocników Księgarskich (podkreślenie autora) – podobne stowarzyszenie działa wówczas również we Lwowie. 1907 Pierwszy w Królestwie Polskim zjazd księgarzy; początek starań Delegacji Księgarskiej o zarejestrowanie stowarzyszenia o nazwie Związek Księgarzy Polskich. 1908 Zarejestrowanie ZWIĄZKU KSIĘGARZY POLSKICH z siedzibą w Warszawie, uprawnionego do działania na terenie Królestwa Polskiego i Cesarstwa Rosyjskiego. Na pierwszym walnym zebraniu ZKP uchwalono regulamin „stosunków firm księgarskich między sobą i z publicznością” (podkreślenie autora).W 1914 roku ZKP liczy ponad 400 członków. 1910 Zaczyna ukazywać się dwutygodnik „Przegląd Księgarski”, organ Związku Księgarzy Polskich. 1910 Powstaje w Poznaniu Związek Księgarzy Polskich na Rzeszę Niemiecką, skupiający samodzielnych księgarzy (zebranie konstytucyjne 5 lutego 1911 roku). W 1911 roku początek kontaktów z warszawskim Związkiem …