Bruno Jasieński‚ jeden z twórców polskiej poezji
futurystycznej‚ a następnie autor prokomunistycznych
wierszy‚ poematów i powieści (w tym
głośnej „Palę Paryż”)‚ napisał groteskowy dramat
sceniczny „Bal manekinów” na początku lat trzydziestych‚
po osiedleniu się w Związku Radzieckim.
Sztuka miała być satyrą na zachodnią socjaldemokrację
i burżuazję‚ rewolucyjną komedią
wykpiwającą mechanizmy władzy w państwach
kapitalistycznych. Przedmowa do napisanego po rosyjsku utworu wyszła spod pióra jednego z wpływowych polityków
tamtych czasów‚ Anatolija Łunaczarskiego‚ człowieka inteligentnego i liberalnego‚
wkrótce skrycie zamordowanego na rozkaz Stalina. Początkowo
hołubiony przez władze‚ Jasieński po kilku latach popadł w niełaskę i jako
„polski szpieg” został aresztowany‚ a po rocznym pobycie w więzieniu
i torturach‚ zginął od kuli w tył głowy. „Bal manekinów” nie doczekał się
inscenizacji w tamtym okresie‚ pomimo zainteresowania jakie wykazywał
tym utworem wielki reżyser‚ Wsiewołod Meyerhold (zamordowano
go wkrótce po Jasieńskim). Dopiero po latach groteska autora „Buta
w butonierce” wkroczyła na sceny Europy w tłumaczeniach m.in. na
niemiecki‚ fiński‚ włoski‚ angielski. I oczywiście na polski – w przekładzie
przyjaciela Jasieńskiego‚ Anatola Sterna‚ ukazała się w miesięczniku „Dialog”
w 1957 roku i została wystawiona w Teatrze Śląskim im. Stanisława
Wyspiańskiego jako dyplomowy spektakl Jerzego Jarockiego.

Z dzisiejszego punktu widzenia‚ „Bal manekinów” jest jednym z najciekawszych
utworów dramaturgii europejskiej XX wieku: tekstem oryginalnym
i nietuzinkowym‚ którego literackich wartości nie zdołały przyćmić
elementy antyzachodniej propagandy. Zresztą te ostatnie autor
wkomponował w sztukę bez nachalnej agitacji‚ pozwalając utworowi żyć
własnym‚ artystycznym życiem. Wkrótce przekonał się‚ że tego rodzaju
niezależność nie będzie już możliwa w „czerwonym raju”.

Niniejsza publikacja jest pierwszą prezentacją utworu Jasieńskiego
w osobnym wydaniu książkowym.