Mimo dość pompatycznego tytułu otrzymujemy
rzetelne opracowanie o polskim wysiłku zbrojnym
podczas II wojny światowej. Praca podzielona
jest na trzy części, z których pierwsza omawia
walki Wojska Polskiego w 1939 roku, druga
walki Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie od
1940 roku, a trzecia działania Wojska Polskiego
na froncie wschodnim w latach 1943-45. Nawet
dla najbardziej wyrobionego czytelnika dzisiejsze
profesjonalne spojrzenie na dramatyczną historię
pozbawione teraz jakiegokolwiek wpływu cenzury, która jeszcze przed
dwudziestu laty dławiła wolność wypowiedzi szczególnie w tak drażliwych
sprawach jak dzieje militarne, które zawsze łączyły się ze sprawą
stosunków polsko-radzieckich – jest bezcenne. „Do lat 90. nie mówiono
wiele i nie pisano prawie nic o działaniach na Kresach Wschodnich
i o walkach z wojskami sowieckimi. Pomijano działania Armii Krajowej,
(…) szkalowano żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, żołnierzy
Armii Krajowej – nazywając ich »zaplutymi karłami reakcji«” – czytamy
we wstępie, a zaraz przy tym trafiamy na pełne ufności zdanie, że
„społeczeństwo polskie dobrze wiedziało, jaka jest prawda”. Tak było,
ale jednocześnie doskwierał ogromny brak rzetelnej wiedzy o wydarzeniach,
którą dopiero w ciągu ostatnich lat możemy zaspokoić. Nowe
oceny jednak nie zawsze są wyważone, gdyż prawem reakcji potępia
się czasem w czambuł nie tylko dawnych bohaterów sławionych przez
reżim, ale także dawne opracowania. Dlatego najciekawsze w tej książce
wydają się być rozdziały z części trzeciej, poświęconej działaniom polskich
żołnierzy pod sowieckim dowództwem – pod Lenino, na warszawskiej
Pradze podczas Powstania, na Wale Pomorskim i w bitwie o Kołobrzeg,
a potem nad Odrą i Nysą i w końcu w operacji berlińskiej.