Chociaż terminu „katolicka nauka społeczna” po raz pierwszy użył Papież Pius XI, za jej twórcę uważany jest powszechnie Leon XIII, nazywany zresztą papieżem robotników. To w jego encyklice „Rerum Novarum”, wydanej w roku 1891, czyli 33 lata po ukazaniu się „Manifestu komunistycznego”, już na początku znajdujemy sformułowanie: „Należy szybko i skutecznie przyjść z pomocą ludziom z warstw najniższych, ponieważ olbrzymia ich część znajduje się w stanie okropnej a niezasłużonej niedoli”. Rok 1891 uchodzi więc za datę narodzin katolickiej nauki społecznej, czyli nauczania społecznego Kościoła katolickiego oraz opartej na nim naukowej refleksji uczonych i działaczy katolickich.
Młody doktor Karol Wojtyła został wykładowcą katolickiej myśli społecznej trochę z przypadku. Kiedy ks. Jan Piwowarczyk został przez władze PRL oskarżony o działalność antypaństwową i zmuszony do opuszczenia Krakowa, w czerwcu 1953 roku Rada Wydziału Teologicznego UJ powierzyła te zajęcia ks. dr. Karolowi Wojtyle. Wykładał on etykę społeczną do końca roku akademickiego 1953/1954. Gdy w roku 1954 władze zamknęły Wydział Teologiczny, Wojtyła kontynuował wykłady z katolickiej etyki społecznej dla kleryków seminariów duchownych.
Z tamtego okresu zachował się rękopis notatek będących podstawą wykładów oraz cztery maszynopisy; to one stały się fundamentem obecnego wydania. Maszynopisy „Katolickiej etyki społecznej” Karola Wojtyły krążyły przez wiele lat wśród studentów, natomiast rękopis przechowywany jest w Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie. Po wyborze Wojtyły na papieża został odnaleziony w domu przy ul. Kanoniczej przez ks. prof. Tadeusza Stycznia – jednego ze słuchaczy tych wykładów, a potem współpracownika i następcy ks. prof. Karola Wojtyły w Katedrze Etyki KUL.
Wykłady trzydziestokilkuletniego księdza rzucają sporo światła na formowanie się myśli przyszłego papieża. W wielu homiliach i encyklikach Jana Pawła II widać ślady wykładów wygłaszanych przez młodego księdza Wojtyłę. Innymi słowy możemy mówić o swego rodzaju ciągłości między naukowymi dociekaniami Karola Wojtyły a nauczaniem Jana Pawła II, w sposobie, w jaki rozumie on człowieka, jego racjonalność, wolność, ideę pracy, rodziny, narodu, państwa a wreszcie kultury.
Tekst Karola Wojtyły, pochodzący przecież sprzed ponad półwiecza, został opatrzony w pięć komentarzy przygotowanych przez Geralda J. Beyera (Villanova University, USA), Rocco Buttiglionego (Papieska Akademia Nauk Społecznych, Rzym), Agnieszkę Lekką-Kowalik (KUL), Rafała Łętochę (UJ) oraz ks. Alfreda Marka Wierzbickiego (KUL).
„Czy »Katolicka etyka społeczna« przedstawia nam lewicowego Wojtyłę? – pyta w zamieszczonym w książce komentarzu prof. Rocco Buttiglione. Chrześcijańska nauka społeczna nie jest ani prawicowa ani lewicowa – nie jest bowiem programem politycznym. Można z niej czerpać, przyjmując różne punkty widzenia i tworząc różne (zgodne z prawem) programy polityczne” – stwierdza wybitny znawca myśli Karola Wojtyły.
