To była kluczowa podróż dla dziejów ludzkości. Czy gdyby Niemcy nie zorganizowali wyprawy Lenina z Zurychu do Piotrogrodu, bolszewicy zdobyliby władzę? – zastanawia się Catherine Merridale, pisarka, historyczka, członkini Akademii Brytyjskiej, specjalizująca się w historii Rosji. Jej wielokroć nagradzane książki przetłumaczono na 20 języków. W Polsce ukazała się „Wojna Iwana. Armia Czerwona 1939-1945”.

Po rewolucji lutowej w Rosji, obalającej cara i objęciu władzy przez Aleksandra Kiereńskiego, Niemcy dostrzegli możliwość przełamania impasu na froncie wschodnim. Miało temu służyć zaognienie i tak już napiętej sytuacji wewnętrznej w upadłym imperium carskim. W tym celu ich wywiad odszukał przebywającego na emigracji w neutralnej Szwajcarii wodza bolszewików, przekonując go do swego planu. Miał spotęgować w swej ojczyźnie chaos, doprowadzając do wycofania Rosji z wojny, co pozwoliłoby Niemcom skoncentrować wszystkie siły na Zachodzie. Włodzimierz Ilicz ochoczo przystał na ofertę, wietrząc w niej szansą na dojście do władzy. Słusznie, jak miało się okazać.

Merridale nie tylko skrupulatnie zarchiwizowała tę ekspedycję, lecz także – po niemal stu latach – pokonała jej trasę, liczącą ponad trzy i pół tysiąca kilometrów. I ze zdumieniem dostrzegła, że Rosja Władimira Putina obfituje w komunistyczne resentymenty, zaś Lenin dla większości mieszkańców wciąż stanowi wzorzec bohatera.