„Dawny podróżnik obserwował,
słuchał, widział i zapamiętywał.
My już tylko jeździmy” – zauważa węgierski
prozaik Sandor Marai. Podobnie
jest z korespondencją. Epistolarna
sztuka znana jest od wieków, niegdyś
ta podstawowa forma komunikowania
między ludźmi na odległość miała niezwykle
kunsztowną formę, nierzadko
odsłaniała talent nadawcy do słowa pisanego,
który zwykłe słowa potrafił zamienić
w niezwykłe. I nawet po latach
opublikowane listy wyzwalają wiele
emocji wśród czytelników, podobnych
do tych, jakich doznawali sami piszący.
Dzisiaj stawiamy na krótkie, lakoniczne
formy smsów i e-maili. Sztuka pisania
listów zamiera.

Shaun Usher, twórca popularnego
bloga Letters of Note, badacz korespondencji,
zadecydował zebrać pamiątki
z przeszłości i ocalić je od zapomnienia.
Początkowo był to projekt jedynie internetowy,
potem autor postanowił wydać
kolekcję drukiem, nadając książce niezwykle
wysublimowaną formę. Wszystkie
listy zgromadzone w tomie zostały
przetłumaczone na język polski (przez
Jakuba Małeckiego, który musiał aż 126
razy przebierać się, „wdziewać strój danego
narratora”), z zachowaniem oryginalnej
interpunkcji, stylistyki czy gramatyki,
niemal każdemu towarzyszy
skan oryginału lub zdjęcie bohatera listu,
a całości dopełniają komentarze.
Jak zapowiada wydawca, wkrótce ukazać
się ma kolejna część dzieła.

„Listy niezapomniane” to wybór ponad
stu wyjątkowych listów napisanych
przez sławnych ludzi, pisarzy, artystów,
polityków, aktorów z całego świata i innych
osób, które mają swoje znaczące
miejsce w historii. To zbiór prawdziwych,
przelanych na papier uczuć i myśli. Ich
lektura wyzwala radość, smutek, wzruszenie,
zadziwienie, refleksję. Pozwala
dotknąć piękna języka. Zebrane przez
Ushera perełki epistolografii są świadectwem
czasów, które minęły i ludzi, którzy
odeszli.

Na stronach książki
znajdziemy pożegnalny
list Virginii Woolf do męża, komentarz
Charlesa Bukowskiego w sprawie ocenzurowania
przez jedną z holenderskich bibliotek
jego książki, aplikację Leonarda da
Vinci szukającego pracy, ofertę Mario Puzo
skierowaną do Marlona Brando z propozycją
zagrania w „Ojcu chrzestnym”,
apel o pokój dla dobra ludzkości wystosowany
przez Mahatmę Gandhiego do Adolfa
Hitlera, niezwykle elokwentną odpowiedź
Rainera Marii Rilkego skierowaną
do młodego poety Franza Kappusa z cennymi
uwagami, relację Kurta Vonneguta
wysłaną do rodziny z pobytu w drezdeńskiej
„rzeźni numer pięć”, czy opis końca
życia Aldousa Huxleya. Zbiór zamyka
ostatni list Wisławy Szymborskiej, jaki napisała
w listopadzie 2011 roku do swojego
sekretarza, Michała Rusinka:

„Holendrzy to mądra nacja,

Bo wiedzą, co trzeba zrobić,

Kiedy znika naturalna oddychacja!”.