Tegoroczna, 65. już rocznica zdobycia
klasztoru Monte Cassino przez polskie
oddziały przyniosła kolejne opracowania
i książki poświęcone tej bitwie –
wielkiej, dramatycznej i tak bardzo znaczącej
w dziejach Polski, chociaż została
stoczona niemal 2000 kilometrów od granic
naszego kraju.

Walki polskich żołnierzy we Włoszech
w czasie II wojny światowej kojarzone były
z losem Legionów gen. Henryka Dąbrowskiego,
które półtora wieku wcześniej
równie daleko od swojej ojczyzny
i w równie beznadziejnej sytuacji politycznej
w Europie, gdy państwo polskie było
także wymazane z mapy przez sąsiadów,
walczyły „o wolność naszą i waszą”, by
udowodnić, że „jeszcze Polska nie zginęła,
póki my żyjemy” – my czyli polscy żołnierze,
w polskich formacjach i pod polskimi
sztandarami.

Pod Monte Cassino ofiary były ogromne
nie tylko po polskiej stronie, bo – jak
na samym wstępie pisze Zbigniew Wawer
– „w sumie podczas trwającej pół roku bitwy
straty obu stron wyniosły ponad 200
tysięcy żołnierzy”. Zwróćmy uwagę jeszcze,
jak bitwa o Monte Cassino była ważna
dla społeczeństwa okupowanej Polski,
i zastanówmy się przy tym, na ile zwycięstwo
polskich żołnierzy we Włoszech miało
wpływ na podjętą po niespełna trzech
miesiącach decyzję o wybuchu Powstania
Warszawskiego.

Książka jest napisana w formie rzetelnego
sprawozdania z opisywanego wydarzenia,
dokonanego ręką profesjonalisty.
Dzięki temu można ją bardziej zakwalifikować
do tak obecnie lubianego przez
czytelników gatunku literatury faktu niż
traktować jako opracowanie naukowe.
Autor dzięki swemu znaczącemu dorobkowi
w dziedzinie popularyzacji historii
najnowszej w odpowiedni sposób potrafił
połączyć rzemiosło wybitnego historyka
z umiejętnością przekazania wiedzy
historycznej szerszemu kręgowi odbiorców.
Przypomnijmy tylko, że opublikował
dotąd nie tylko liczne prace z historii
wojskowości, w której się specjalizuje,
ale głównie znany
jest jako twórca
licznych filmów
dokumentalnych
i programów telewizyjnych.

W omawianej pracy po przedstawieniu
exodusu Armii Polskiej z ZSRR i dalszych
losów Wojska Polskiego na Bliskim
Wschodzie w części głównej przedstawione
są poszczególne etapy pierwszej fazy bitwy
o Monte Cassino. Kulminującą część
książki zajmuje szczegółowy opis kolejnych
natarć i ataków polskich oddziałów
wchodzących w skład 5. Kresowej Dywizji
Piechoty i 3. Dywizji Strzelców Karpackich.
Ostatecznie rozpoczęta w styczniu
1944 roku i trwająca pięć miesięcy bitwa
zakończyła się 4 czerwca tegoż roku. Była
to najdłuższa i najbardziej krwawa bitwa,
jaką alianci stoczyli na froncie zachodnim
w Europie, a w jej wyniku droga do zajęcia
Rzymu przez wojska sojusznicze została
otwarta.