Talent polemiczny wybitnego krakowskiego historyka ujawnia się najlepiej w takich książkach, jak właśnie wydana w związku z setną rocznicą odzyskania niepodległości obszerna kronika opatrzona fascynującymi komentarzami autorskimi. Nowatorskie jest już przyjęcie roku 1864 jako początkowej cezury wykładu, co autor w wywiadzie udzielonym Leszkowi Sosnowskiemu, swemu wydawcy, a zmieszczonym w czasopiśmie „WPiS” (nr 1/2018) wyjaśnia: „rok 1864 to koniec ostatniego wielkiego zrywu niepodległościowego, jednego z tych »klasycznych« powstań… Chcę pokazać, jak właśnie z tego dna rozpaczy zaczyna się nowa droga ku niepodległości i jak ludzie w tym czasie, od 1864 roku, indywidualnym geniuszem oraz zbiorowym wysiłkiem dochodzą do tego, że wciągają do walki całe grupy społeczne, które wcześniej w odzyskiwaniu niepodległości nie uczestniczyły”.

Bardzo trafioną koncepcją jest też przedstawienie na początkowych stronach książki całej polskiej tradycji niepodległościowej, którą autor wyprowadza od wczesnego średniowiecza, co jest również swoistą rewolucją w przedstawianiu naszych dziejów. Dobrze to zrozumiemy, gdy przypomnimy, że autor, którego pracowitość od dawna zadziwia, równolegle pracuje nad monumentalnymi i wielotomowymi „Dziejami Polski”. Dotychczas ukazały się w krakowskim wydawnictwie trzy pierwsze tomy, a czwarty jest w przygotowaniu. We wspomnianym wywiadzie historyk przyznaje, że praca nad „Niepodległą!” przesunęła termin wydania kolejnego tomu „Dziejów Polski”, ale deklaruje, że zrobi wszystko, „aby opóźnienie było jak najmniejsze” i przyrzeka, że „oczywiście nie porzucę pracy nad »Dziejami«. To największa przygoda mojego życia”.

Takie stwierdzenie nie jest zaskoczeniem dla czytelników, którzy czekają na kontynuacje „Dziejów Polski”, bo edycja tego cyklu jest wydarzeniem wykraczającym poza sferę badań historycznych i z pewnością przez długie lata do tego dzieła będziemy się odwoływać.

Teraz otrzymaliśmy dzieło o podobnej wadze, odnoszące się do fragmentu naszej historii, ale fragmentu kluczowego dla istnienia naszego państwa, zawierające zapisy kronikarskie i oceny, które pozwalają na nowe spojrzenie na ten przełomowy moment naszych dziejów, który autor umieszcza w szerokim kontekście politycznym i społecznym. I do tego otrzymujemy niezwykłe bogactwo szczegółów, które wspaniale ubarwiają tekst, wzbogacony w sposób perfekcyjny licznymi ilustracjami, jak to ma miejsce zawsze w publikacjach krakowskiego wydawnictwa.