środa, 22 marca 2017
WydawcaDemart
AutorWitold Sienkiewicz, Grzegorz Hryciuk (red.)
RecenzentPIOTR DOBROŁĘCKI
Miejsce publikacjiWarszawa
Rok publikacji2008
Liczba stron240


Trwający przez lata polsko-niemiecki spór językowy wykluczał w polskich publikacjach użycie słowa „wypędzenie”. Niedawno prof. Władysław Bartoszewski, który jest patronem honorowym tej publikacji,
przypomniał, że sam czuje się wypędzonym,
gdyż po upadku Powstania Warszawskiego
został zmuszony do opuszczenia miasta wraz z dziesiątkami tysięcy innych osób – ludności cywilnej. Dobrze więc, że słowo to – w tym przypadku umieszczone nawet w tytule – przestało już być uznawane
za tabu, chociaż jeszcze ciągle w sporach politycznych problem ten odżywa.

Dzięki badaniom podjętym w ostatnich latach szczególnie przez polskich historyków,
ale też historyków z krajów ościennych,
mogła powstać tak drobiazgowa publikacja sumująca w jednym, choć bardzo
obszernym, tomie cały problem przemieszczeń
ludnościowych wywołanych wybuchem II wojny światowej. Wszystkie następne migracje, za każdym razem wymuszane,
były tylko prostą konsekwencją tego faktu, a następnie polityki prowadzonej
przez obu okupantów naszego kraju. Początkowy termin dla omawianego okresu jest jasny i nie podlegający dyskusji, natomiast
pytanie z pewnością wywoła druga – kończąca – cezura umieszczona w roku 1959. Jak piszą redaktorzy tomu, powodem takiej decyzji jest przyjęcie, że dopiero pod koniec lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku, „po tak zwanej drugiej repatriacji ludności polskiej i żydowskiej z ZSRR i wyjazdach ludności niemieckiej z Polski, będących swoistym spóźnionym epilogiem przesiedleń
z lat 40. – ukształtowała się stabilna struktura etniczna ludności na całym obszarze
między powojenną zachodnią granicą Polski a przedwojenną wschodnią granicą II Rzeczpospolitej”.

Niezwykłą zaletą „Atlasu” jest fakt, że nie pomija się w nim żadnych zjawisk migracyjnych
nie tylko na obszarze dzisiejszego
państwa polskiego, lecz obejmuje on – jak czytamy we wstępie – „także tereny,
które do 1945 roku tworzyły wschodnią
część Niemiec i ziemie, które po II wojnie światowej znalazły się w składzie Litwy, Białorusi
i Ukrainy radzieckiej. Jest to obszar, na którym ruchy migracyjne były bodaj najintensywniejsze
i – wraz z Zagładą Żydów – zmieniły etniczne oblicze tej części kontynentu
europejskiego w sposób zasadniczy i nieodwracalny”.

W publikacji nie ograniczono się tylko
do dramatów ludności polskiej, lecz na równi z nią potraktowano również tragedię
innych grup narodowościowych, które
zamieszkiwały przedwojenną Polskę – przede wszystkim Żydów, ale nie pominięto
też Ukraińców, a również uwzględniono,
chociaż już w mniejszym wymiarze, Białorusinów, Litwinów, Czechów i Słowaków.
Dzięki tak rzetelnie przeprowadzonej pracy „Atlas”, jak chcą tego autorzy, stanie
się „właściwym fundamentem dobrosąsiedzkich
stosunków i pojednania”.

Podaj dalej
OCEŃ KSIĄŻKĘ