środa, 21 grudnia 2016

 

W warunkach polskiego rynku sprzedaż bezpośrednia ma bardzo szerokie i złożone znaczenie. Tym mianem określa się zarówno sprzedaż realizowaną przez wydawców za pośrednictwem firmowych e-księgarń, również sprzedaż realizowaną przez klub książki, np. z katalogu, czy też zaangażowanych przez wydawcę, czy wyspecjalizowaną firmę.

Udział tego segmentu dystrybucji książek rośnie dynamicznie, zwłaszcza w obszarze e-commerce. W ostatnim dziesięcioleciu szczególnie ważnym elementem, odpowiedzialnym za znaczną część generowanej sprzedaży, był darmowy osobisty odbiór w punkcie detalicznym. Również to zjawisko przeszło w ostatnich latach znaczącą ewolucję – od usytuowania sieci punktów odbioru w firmowych stacjonarnych punktach sprzedaży, co na polskim rynku zainicjowała sieć Empik, poprzez eksplorację punktów zewnętrznych (kioski prasowe jak Ruch i Kolporter, stacje benzynowe, sklepy spożywcze czy paczkomaty).

W ten sposób handel za pośrednictwem sieci, w ciągu zaledwie kilku lat, zatoczył cywilizacyjne koło. Książkowe e-commerce to obecnie najszybciej rozwijająca się część segmentu sprzedaży detalicznej. Ta część rynku rozwija się w dwóch obszarach.
W pierwszym z nich internet pełni funkcję narzędzia prezentacji książek drukowanych, oferującego kilka wygodnych modeli płatności on-line za przeprowadzoną transakcję kupna-sprzedaży. Kwestie logistyczne realizowane są za pośrednictwem firm zewnętrznych: poczty, firm kurierskich, a w przypadku rodzimego rynku książki także coraz chętniej wykorzystywanej sieci paczkomatów InPost oraz coraz bardziej zróżnicowanych form osobistego odbioru.

Zainicjowany przed dekadą przez Empik hybrydowy charakter realizacji zamówień internetowych, w ramach których klient dokonuje zamówienia przez internet, a książkę bezpłatnie odbiera w dedykowanym punkcie stacjonarnym, w ostatnich latach coraz aktywniej rozwijała także konkurencja, w tym Matras (odbiór zamówień ze sklepu Matras.pl), Świat Książki, Merlin.pl czy regionalne firmy księgarskie.

Drugim z modeli dystrybucji bezpośredniej, który przez blisko dwa dziesięciolecia zajmował na polskim rynku znaczącą pozycję, była sprzedaż klubowa – dziś istniejąca zaledwie w formie szczątkowej, a w przeszłości aktywnie rozwijana przez dwa duże podmioty oparte na zagranicznym kapitale: Świat Książki i Weltbild (Klub dla Ciebie), które w latach 2011-2012 działały pod wspólnym szyldem Weltbild Polska. Obecnie niemal marginalne znaczenie ma sprzedaż wysyłkowa, realizowana w oparciu o katalogi, ulotki, czy inserty gazetowe. Niemal całkowitemu wyczerpaniu uległa formuła biznesowa, która stała u podstaw działalności byłego potentata tego segmentu, czyli firmy Reader’s Digest (dziś działającego pod marką Tarsago Polska).

Na obecnym etapie rozwoju branży w zasadzie niemożliwy wydaje się renesans sprzedaży typu door-to-door. W przypadku publikacji książkowych oferowanych klientom indywidualnym, to już zaledwie margines rynku, utrzymujący się lokalnie, który dotyczy konkretnych typów publikacji (np. prezentowych). W przypadku publikacji fachowych przedstawiciel pełni obecnie bardziej rolę doradcy czy eksperta, ewentualnie serwisanta, niż sprzedawcy.

W 2015 roku udział sprzedaży bezpośredniej w rynku wyniósł 34 proc. (39 proc. w 2014 roku). Wzrost wartości realizowanej sprzedaży notuje niemal wyłącznie wspomniana sprzedaż on-line. Jednak jej dynamika nie była w stanie zbilansować efektów pogłębiającej się rynkowej słabości innych form sprzedaży bezpośredniej.

Przy sprzedaży internetowej wzrost zanotowano w przypadku obydwu form – sprzedaży książek tradycyjnych, poprzez realizację zamówień składanych w internecie oraz dzięki dynamicznie rosnącej sprzedaży książek w plikach (e-booki, audiobooki, publikacje fachowe). Inaczej jednak niż w 2014 roku dotyczy to okresu, w którym cały rynek zanotował spadek o blisko 3 proc., a nie ponad 7,5 proc., jak miało to miejsce rok wcześniej.

Tabela poniżej pokazuje, jaki był udział poszczególnych form sprzedaży bezpośredniej w obrotach na rynku książki w latach 2001-2015.

Zrealizowano ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego