Poniedziałek, 28 kwietnia 2025
Edycja na 1000-lecie Korony Polskiej

Przed obchodami 1000-lecia Korony Polskiej warszawskie wydawnictwo MG wznowiło wspaniałą wielotomową opowieść o Bolesławie Chrobrym – dzieło życia Antoniego Gołubiewa opowiadające o życiu i przemianach w zwyczajach i sposobie widzenia świata społeczności, z której wyrósł po wiekach naród. Pisarz portretuje wszystkie warstwy społeczne – od pospolitego „raba”, po księcia Bolesława czy cesarza Ottona III. Głównym czynnikiem modelującym te zmiany jest w tej powieści religia chrześcijańska.

„Bolesław Chrobry” to czteroczęściowy cykl pisany w latach 1947-1974. Pisarz tworzył swoje dzieło przez wiele lat, wielokrotnie zmieniając i poprawiając gotowe już tomy, a nierzadko dopisując nowe fragmenty. Powieść jest nieukończona. Autor wielokrotnie skarżył się na nadmierne rozrośnięcie się materiału, na nieumiejętność opanowania go. Całość zamyka się niewielkim w rozmiarach tomem „Wnuk”, który w wydaniu z 1981 roku wszedł w skład tomu „Rozdroża”.

„Bolesław Chrobry” zdobył ogromną popularność po zakończeniu II wojny światowej, prawdopodobnie na fali rewanżyzmu powojennego.

„Puszcza” – to pierwsza, jednotomowa część „Bolesława Chrobrego”. Akcja rozpoczyna się na puszczańskiej polanie Śliźniów i powoli przenosi się w kierunku centrum ówczesnej państwowości polskiej – Gniezna. Czytelnik poznaje tu głównych bohaterów powieści: szeroko rozrośnięty ród Śliźniów, księcia Bolesława, księcia Mieszka, Stojgniewa, Przemka, Odę Dytrykównę, Przybywoja i wielu innych. Autor wykazał tu wielki talent w przestawianiu zakulisowych rozgrywek politycznych podczas zdobywania władzy przez Bolesława i wypędzania Ody z jej synami z księstwa. Stopniowe „wychodzenie z puszczy” symbolizuje przekraczanie przez ówczesne plemiona polskie zaściankowości świata barbarzyńskiego.

„Szło Nowe” – to druga jednotomowa część „Bolesława Chrobrego”. W nim miejsce znalazły wydarzenia zaliczane przez historyków do najchlubniejszych kart w początkach polskiej państwowości. Czytelnik ma zatem tutaj bogato i ciekawie zaprezentowaną historię biskupa Wojciecha, jego działalność, rozterki i męczeńską śmierć; także dzieje zjazdu gnieźnieńskiego i historię Bugaja, który odegra znaczną rolę w dalszym ciągu powieści. Tytuł tomu mówi o wejściu księstwa Bolesława w krąg państw europejskich. „Nowe” symbolizuje tutaj zarówno nowy obyczaj i religię, jak i nowy zakręt w dziejach narodu.

„Złe dni” – to trzecia dwutomowa część „Bolesława Chrobrego”. Znalazła w nim miejsce artystyczna wizja rywalizacji między księciem Bolesławem a nowym cesarzem – Henrykiem II, zajęcie Pragi czeskiej i późniejsza wojna z cesarzem, zakończona dopiero pokojem w Budziszynie (co nie znalazło już odzwierciedlenia w powieści). Również tutaj wspomniany wcześniej Bugaj – włodarz księcia, stał się sprawcą mordu na pięciu braciach męczennikach.

„Rozdroża” – to ostatnia dwutomowa część „Bolesława Chrobrego”. Treścią tego tomu są indywidualne przeżycia poszczególnych bohaterów epopei, szczególnie: Latorosłki, Kłąba, Stojgniewa i Dzierbołka. Tom kończy się niezanotowaną w kronikach historycznych wielką „pącią” pokutną do grobów pięciu braci męczenników i sądem nad Bugajem. Zamyka on cykl, zaś od wydania w 1980-1981 roku dołączono do niego króciutki tomik rekapitulujący niektóre wątki zatytułowany „Wnuk”.

Antoni Gołubiew (1907-1979) był absolwentem Gimnazjum im. króla Zygmunta Augusta w Wilnie i Uniwersytetu Wileńskiego. W 1925 roku zadebiutował literacko opowiadaniem wydrukowanym w szkolnym pisemku „Hejnał”. Działał w Stowarzyszeniu Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”. Przed II wojną światową był jednym z założycieli dwutygodnika „Pax”. Współtwórca (m.in. z Czesławem Miłoszem) grupy poetyckiej Żagary.

Po wojnie był członkiem redakcji „Tygodnika Powszechnego”, współpracował z pismami „Znak” i „Odra”. W 1978 roku podpisał deklarację założycielską Towarzystwa Kursów Naukowych. Laureat m.in. nagrody im. W. Pietrzaka.
W 1981 roku opublikował wspomnienia zatytułowane „Największa przygoda mego życia. Lata nad „Bolesławem Chrobrym” (Znak).

Podaj dalej
Autor: (fran)