Piątek, 12 sierpnia 2022
Ostatnia książka Leopolda Tyrmanda wydana w kraju

Nakładem warszawskiego wydawnictwa MG ukazała się pierwsza polska edycja powieści „Filip” Leopolda Tyrmanda, która – jak przekazał wydawca – „przywraca czytelnikowi możliwość zapoznania się z pierwotną, autorską postacią tekstu. O tym jak bardzo Tyrmandowi zależało na udostępnieniu czytelnikom Filipa w oryginalnej postaci, niech świadczy fakt, iż honorarium autorskie opiewało na jednego dolara”.

„To jest moja ukochana książka, najlepsza, jaką napisałem po polsku, najlepsza moja powieść, gdzie chyba udało mi się zsyntetyzować najważniejsze sprawy z mojego życia. To jest moja spowiedź pisarska”, wyznał Leopold Tyrmand.

Dariusz Pachocki, który napisał wstęp do nowego wydania i opracował ten tom, stwierdził: „Dziś, po sześćdziesięciu dwu latach od polskiego pierwodruku i trzydziestu sześciu latach od wydania amerykańskiego, ukazuje się utwór, którego tekst jest najbardziej zbliżony do pierwotnego zamysłu autora. Dzięki przeprowadzonemu kolacjonowaniu wydań możliwe było przywrócenie słów, fraz oraz całych akapitów usuniętych przez strażników komunistycznego reżimu, co – jak wierzę – sprawi, że urodzi się ona dla literackiej publiczności na nowo”.

„Filip” ukazał się w 1961 roku nakładem Wydawnictwa Literackiego w minimalnym nakładzie z licznymi ingerencjami cenzury, a dwa lata później autor był już emigrantem. W 1985 roku w wydawnictwie Centemporary Images Internetional w Chicago ukazało się wydanie na podstawie maszynopisu z zaznaczonymi ingerencjami cenzora, ale było to już po śmierci pisarza. We wstępie do obecnego wydania czytamy, że „po 1990 roku powieść była w Polsce wielokrotnie wznawiana, ale nigdy wcześniej nie została opublikowana w oryginalnej, pozbawionej cenzorskich cięć postaci”.

Wydawnictwo MG od lat wydaje kolejne tomy z obszernego dorobku literackiego Leopolda Tyrmanda. Ukazały się dotychczas: „Zły”, „Dziennik 1954”, „Gorzki smak czekolady Lucullus i inne opowiadania”, „Tyrmand warszawski”, „Porachunki osobiste”, „Zapiski dyletanta”, „Siedem dalekich rejsów”, „Życie towarzyskie i uczuciowe”, „Cywilizacja komunizmu”, „Wędrówki i myśli porucznika Stukułki (powieść dokończona)”, „Porachunki osobiste”, „Dziennik 1954, wydanie ilustrowane” oraz „Zielone notatniki”. Wydawno też książki o Leopoldzie Tyrmandzie:  „Alfabet Tyrmanda”, „Biografia Leopolda Tyrmanda. Moja śmierć będzie taka, jak moje życie” oraz „Tyrmandowie. Romans amerykański”.

Leopold Tyrmand urodził się 16 maja 1920 roku w Warszawie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Przed wojną zdążył jeszcze przez rok studiować w Paryżu na wydziale architektury. Po wybuchu wojny, który zastał go w Warszawie, wyjechał do Wilna, gdzie jednak w 1940 roku został aresztowany przez NKWD za przynależność do organizacji antyradzieckiej. Udało mu się uciec z więzienia po ataku Niemców na Wilno. Potem trafił do Niemiec na roboty. Pracował tam jako tłumacz, kelner, robotnik kolejowy i marynarz. W tej ostatniej roli próbował się przedostać w 1944 roku do neutralnej Szwecji, został jednak schwytany i osadzony w obozie koncentracyjnym Grini.

Po wojnie pozostał jeszcze przez rok w Danii i Norwegii, pracował dla Czerwonego Krzyża, był też korespondentem Polpressu. W kwietniu 1946 roku wrócił do Polski. Pracował jako dziennikarz m. in. w „Przekroju”. Od 1950 roku zaczęło się stopniowe wyrzucanie go z kolejnych gazet, wtedy znalazł pracę w „Tygodniku Powszechnym”. Jednak, kiedy w marcu 1953 roku, „Tygodnik Powszechny” został zamknięty po odmowie druku oficjalnego nekrologu Stalina, Leopold Tyrmand został obłożony zakazem publikowania. Wtedy to zaczął powstawać jego „Dziennik 1954”. W 1955 roku wydał „Złego”, który natychmiast stał się bestsellerem. Potem zdążył jeszcze opublikować pierwszą część minipowieści „Wędrówki i myśli porucznika Stukułki” oraz „Gorzki smak czekolady Lucullus”, ale kolejne książki zatrzymała cenzura, odmawiano też wznowień. Wreszcie w 1965 roku otrzymał paszport i wyjechał z Polski. Podróżował po Izraelu, a następnie pojechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie zamieszkał na stałe.

Początkowo publikował w paryskiej „Kulturze”, w latach 1967-71 współpracował z tygodnikiem „New Yorker”. Wydał też zbiory esejów: „Dziennik amerykański” i „Zapiski dyletanta”. Coraz bardziej konserwatywny w poglądach trafił do The Rockford Institute, gdzie w 1976 roku rozpoczął wydawanie „Chronicles of Culture”. Zmarł 19 marca 1985 roku w Fort Myers na Florydzie.

Podaj dalej
Autor: (fran)