Narodowe Centrum Kultury postanowiło upamiętnić Gabrielę Zapolską, ważną dla polskiej literatury postać, tworząc barwny mural w samym centrum Warszawy. Streetart’owej realizacji towarzyszyć będzie konkurs w mediach społecznościowych.
W tym roku lekturą dziesiątej edycji Narodowego Czytania, wypadającego na początku września, będzie „Moralność pani Dulskiej” – najbardziej znane dzieło tej znakomitej pisarki, aktorki i publicystki.
Pierwszym bohaterem muralu NCK, którego wizerunek pojawił się na ścianie przy tzw. „Patelni”, był Cyprian Kamil Norwid. W kolejnym tygodniu pojawił się na nim Tadeusz Różewicz.
Autorką muralu jest Maria Garcarz.
Gabriela Zapolska przyszła na świat jako Maria Gabriela Piotrowska herbu Korwin 30 marca 1857 r. w Podhajcach na Wołyniu w zamożnej ziemiańskiej rodzinie. Pobierała edukację domową i jeszcze przed 20. rokiem życia wyszła za mąż – jej wybrankiem został porucznik gwardii carskiej Konstanty Eliasz Śnieżko-Błocki. Szybko okazało się jednak, że mąż był niewierny, a małżeństwo nieudane. Zawód, jakiego doznała młodziutka Gabriela, odcisnął trwałe piętno na jej poglądach i twórczości. Nawiązała romans z Marianem Gawalewiczem, prowadzącym zespół teatralny, i w końcu odeszła od męża. Rodzice umieścili ją w warszawskim klasztorze wizytek, by tam czekała na unieważnienie małżeństwa (do którego doszło dopiero w 1888 r.). Posługując się paszportem wystawionym na nazwisko Gabriela Zapolska, uciekła z klasztoru do Wiednia, gdzie urodziła córeczkę Marysię. Była już jednak zarażona syfilisem przez Gawalewicza lub przez męża, a choroba przeniosła się na dziecko, które zmarło. Wtedy też rodzina się od niej odwróciła. Już wtedy pisała, i to dużo, grała też (od 1882 r.) w teatrze w Krakowie, a także we Lwowie i w niemal całej Galicji.
W 1889 r. wyjechała na 5 lat do Paryża, gdzie również grała, wiążąc się towarzysko z malarską grupą nabistów. Po powrocie znów grała i pisała, a jej kolejnym przedsięwzięciom towarzyszyły skandale. W 1900 r. wyszła ponownie za mąż za znacznie młodszego do siebie malarza Stanisława Janowskiego, z którym wspólnie przez pewien czas prowadziła szkołę dramatyczną w Krakowie, a następnie we Lwowie, dokąd małżonkowie przeprowadzili się w 1904 r. Jednak i to małżeństwo – początkowo zgodne i szczęśliwe – nie przetrwało próby czasu. Po zajęciu Lwowa przez wojska rosyjskie we wrześniu 1914 r. Gabriela Zapolska utrzymywała się z prowadzenia cukierni. Ostatnie lata swego życia spędziła w willi „Skiz” na lwowskim Łyczakowie. Tam też zmarła 17 grudnia 1921 r., a już następnego dnia została pochowana i spoczywa w Alei Zasłużonych na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
Gabriela Zapolska weszła do historii polskiej literatury jako czołowa przedstawicielka polskiego naturalizmu i jako demaskatorka pruderii i fałszu małomieszczańskiego stylu życia. Była jedną z pierwszych „kobiet wyzwolonych” w literaturze polskiej, walczącą emancypantką, utrzymującą się prawie wyłącznie z dochodów płynących z pracy literackiej, publicystycznej i z aktorstwa, dlatego też została uznana za duchową przewodniczkę Stowarzyszenia Równouprawnienia Kobiet Polskich.
Najbardziej rozpoznawalnym dziełem Gabrieli Zapolskiej jest bez wątpienia “Moralność pani Dulskiej” z 1906 r. Na uwagę zasługują też opowiadania: “Małaszka” (1883), “Menażeria ludzka” (1893), “Pani Dulska przed sądem” (1908), “Z pamiętników młodej mężatki” (wyd. pośm. 1923), powieści: “Kaśka Kariatyda” (1885), “Przedpiekle” (1889), “We krwi” (1891), “Janka” (1893), “Fin-de siecle’istka” (1894), “Wodzirej” (1896), “Antysemitnik” (1897),”Zaszumi las” (1899), “Jak tęcza” (1902), “A gdy w głąb duszy wnikniemy” (1903), “Sezonowa miłość” (1904), “Córka Tuśki” (1907), “O czym się nie mówi” (1909), “O czym się nawet myśleć nie chce” (1914), “Rajski ptak” (1919), “Frania Poranek: jej dalsze losy” (wyd. pośm. 1922) oraz dramaty: “Małka Szwarcenkopf i Żabusia” (1897), “Tamten i Jojne Firułkes” (1898), “Sybir” (1899), “Tresowane dusze i Mężczyzna” (1902), “Nieporozumienie” i “Jesiennym wieczorem” (1903), “Pan policmajster Tagiejew” (1905), “Ich czworo” (1907), “Skiz” (1909), “Panna Maliczewska” (1910), “Kobieta bez skazy” (1913).
