Czwartek, 7 listopada 2024
Życie i twórczość Józefa Mroszczaka w trzech rozdziałach

Nowotarskie Muzeum Drukarstwa zainaugurowało Międzynarodowe Triennale Typografii.

Patronem wydarzenia jest prof. Józef Mroszczak (1910-1975), urodzony w Nowym Targu wybitny grafik, twórca plakatów i architekt wnętrz wystawowych, wykładowca akademicki. Był artystą, który wiele uwagi poświęcił typografii. Używał litery jako formy ekspresji, była dla niego integralnym elementem plakatu. Zdarzało się, że projektował plakaty oparte wyłącznie na typografii.

Urodził się 11 maja 1910 roku w Nowym Targu. W latach 1930-1933 studiował w Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie; przez kolejne trzy lata kontynuował naukę w Kunstgewerbesschule i w Graphische Lehr- und Versuchtanstalt w Wiedniu. Po studiach zamieszkał w Katowicach. Założył Wolną Szkołę Malarstwa i Rysunku, gdzie prowadził pracownię grafiki, a na Wyższym Studium Administracyjno-Społecznym wykładał teorię reklamy.

Lata II wojny światowej spędził w Nowym Targu, uczył projektowania graficznego w nowotarskiej Szkole Handlowej oraz nauczał rysunku i liternictwa w Gimnazjum Handlowym w Zakopanem, zajmował się zasadami i kształtem odrębnego stylu artystycznego reklamy, działał w ruchu oporu na Podhalu. Po wojnie wrócił do Katowic. Był współzałożycielem Wydziału Grafiki krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, na którym wykładał do 1953 roku. W roku 1952 przeniósł się do Warszawy. Został kierownikiem artystycznym Wydawnictwa Artystyczno-Graficznego (1952-1956) i profesorem warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie na Wydziale Grafiki prowadził Katedrę Projektowania Graficznego.

W 1956 roku został redaktorem naczelnym legendarnego pisma o grafice i projektowaniu „Projekt”. Autor kilkunastu książek i publikacji o plakacie i typografii, m.in. „Polnische Plakatkunst” (Econ Verlag, Wien-Dűsseldorf) wydanej w 1962 roku. Wykładał gościnnie na uczelniach w Berlinie, Brukseli, Darmstadcie, Dűsseldorfie, Essen, Kolonii, Linzu, Parmie, Moskwie, Ulm, Wiedniu. Projektował polskie pawilony na targach w Barcelonie, Brukseli, Helsinkach, Izmirze, Mediolanie, Moskwie, Paryżu, Poznaniu, Sztokholmie, Turynie. Członek Alliance Graphiqe Internationale, International Council of Graphic Design Associations (ICOGRADY), Królewskiego Związku Grafików Holenderskich, Academii Nazionale di Belle Arti w Parmie, w latach 1968-1970 wiceprezydent ICOGRADY. Zmarł 19 września 1975 roku w Warszawie.

Był artystą, który nieustannie szukał nowych treści i form graficznych dzieł, urzekających efektów wizualnych. Współtwórca „polskiej szkoły plakatu”, przyczynił się do powstania pierwszego na świecie Muzeum Plakatu w Wilanowie (1968), inicjator Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie (1966) – pierwszej konfrontacji w dziedzinie sztuki plakatu.

Projektował okładki książek, katalogi, kalendarze i wiele innych obiektów graficznych. Plakatem zajmował się od 1933 roku, zrealizował ich ponad 170. Do najciekawszych i najbardziej znanych należą: „Aida”, „Baron cygański”, „Pan Twardowski”, „Coppelia”, „Verdi. Don Carlos”, „Student żebrak”, dwie wersje „Borysa Godunowa”, „Otello”, „Nędznicy”, „Prywatne życie Henryka VIII”, „Diabeł wcielony”, „Karuzela neapolitańska”, „Ptasznik z Tyrolu”, „Krajobraz po bitwie”, „Słowo i obraz”, „4 Polnische Plakatkűnstler”, „Muzeum Plakatu w Wilanowie. Inauguracja 31 maja 1968”, „4 Międzynarodowe Biennale Plakatu”, „Pokój”, „Kwiaty Polski Ludowej”, „Plakat NRD”, „Sonatina. Zakłady Radiowe Diora”. Stworzył indywidualny styl, wyróżniający się malarskim gestem, dekoracyjnością, celną metaforą, sugestywnym komentarzem i świetną interpretacją przesłania plakatu, plastyczną urodą. Z poetyckim skupieniem kreował wizje operowych baletowych i teatralnych przedstawień, muzycznych koncertów oraz przenikliwe plakaty filmowe. Inspirowała go sztuka ludowa, zwłaszcza podhalańska. Był mistrzem projektowania typografii, prostej, czytelnej i osiągającej zamierzony cel.
Międzynarodowe Triennale Typografii w Nowym Targu ma za zadanie nie tylko ukazać współczesną jakość tej sztuki, ale przede wszystkim zaprezentować realizacje artystyczne wykonywane tradycyjną techniką druku wypukłego oraz z wykorzystaniem technologii cyfrowego składu tekstu. Pierwszym przedsięwzięciem w ramach Triennale jest konkurs skierowany do studentów szkół artystycznych i młodych grafików, którzy w projektowaniu posługują się przede wszystkim literą drukowaną, tworzą formy i projekty typograficzne (akcydensy, książki), czy wymyślają lub dygitalizują kroje pism. Organizatorzy mają nadzieję, że poprzez konkurs uda się zestawić klasyczne umiejętności projektowe z odkrywczymi pomysłami i innowacjami. Zgłoszenie udziału w konkursie upływa 2 grudnia 2024.
Oprócz nagrody Grand Prix w kategorii „Druk typograficzny i książka artystyczna” oraz nagrody specjalnej w dziale „Krój pisma” przyznana będzie Nagroda im. Józefa Mroszczaka w kategorii „Plakat typograficzny”, ufundowana przez burmistrza miasta Nowego Targu. Nagrodzony plakat zostanie wydrukowany metodą tradycyjnego druku na najstarszej działającej maszynie drukarskiej w Polsce – Helbig & Müller z roku 1848.
Kolejnym wydarzeniem triennalowskim będzie wystawa „Prof. Józef Mroszczak. Życie i twórczość w trzech rozdziałach”, czynna w nowotarskim Muzeum Drukarstwa od 26 października do 28 lutego przyszłego roku.

W gronie największych indywidualności polskiej sztuki plakatu Józef Mroszczak zajmuje miejsce szczególne. Grafik, twórca plakatów i architekt wnętrz wystawowych, wykładowca akademicki, organizator wyższego szkolnictwa artystycznego i współzałożyciel instytucji wydawniczych.
Wystawa „Prof. Józef Mroszczak. Życie i twórczość w trzech rozdziałach”, będąca częścią programu Międzynarodowe Triennale Typografii w Nowym Targu, przypomina ważny w życiu artysty fakt jego przyjścia na świat w Nowym Targu. Marcin Mroszczak, syn artysty, grafik i twórca plakatów, w jednym z katalogów napisał: „Ojciec podkreślał przy każdej okazji, że jest Nowotarżaninem, był dumny z tego, że urodził się i dorastał na Podhalu a kultura góralska miała z całą pewnością wpływ na jego twórczość. (…) Z prawd uniwersalnych przekazał mi jedynie, że jestem góralem i z tego powodu należę do elity”. Andrzej Wajda, przyjaciel artysty, wspomina: „Żeby napisać coś prawdziwego o Józefie Mroszczaku trzeba by, albo pióra ostrego jak kryształ, albo naiwności dziecka. Brak słów, żeby wyrazić Jego dobroć, entuzjazm, przychylność dla innych – wszystkie te szczodrości rozdawał wokół siebie. Jego talent został w plakatach, Jego wola w ukochanym dziele – Biennale Plakatu, a Jego przyjaciele pozostali sami, ale z nadzieją, że rzeczy piękne i dobre są trwałe”.
Wernisaż wystawy odbył się 25 października 2024, można ją zobaczyć do 28 lutego przyszłego roku.

Podaj dalej
Autor: (jb)