Z Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Książek założonego w 2019 roku Lędzinach koło Katowic przez środowisko księgarskie otrzymaliśmy informację o uroczystości wręczenia nagrody Genius Loci –Wierny Opiekun Ziemi Śląskiej 2021, która odbyła się 7 września w Koszęcinie w siedzibie Ośrodka Kultury i Edukacji Kulturalnej U Myrcika.
Obecni byli laureaci nagrody: Barbara Szmatloch, Krystian Gałuszka i Mirosław Syniawa.
– Z powodu małej przestrzeni i aktualnego jeszcze Covidu-19 zaprosiliśmy tylko kilku gości, a byli to: Katarzyna Ochman-Sozańska, prezes Stowarzyszenia Montownia z Koszęcina, Anna Korzekwa-Wojtal, prezes Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych z Koszęcina, Stanisława Warbrand, była dziennikarka „Dziennika Zachodniego”, a obecnie „Kuriera” z Chicago, Grzegorz Grzegorek, szef wydawnictwa Prasa i Książka i Magdalena Morcinek, operator kamery i fotograf – przekazał Bibliotece Analiz Jan Kasprzyk, prezes Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Książek.
Obecni byli członkowie i władze PTPK: Bogusław Żogała (foto), Zbigniew Strzelewski, Ilona Cuber-Cebula, Ewa Brodowy, Ewa Woźniak, Henryk Woźniak, Urszula Kasprzyk (sponsor, firma „Kacper”) oraz córka Barbary Szmatloch. Gośćmi honorowymi byli: Jan Myrcik i Alojzy Lysko – pierwsi laureaci nagrody Genius Loci z 2013 roku, wręczonej podczas Targów Książki w Katowicach. Gospodarzem i prowadzącym spotkanie był Jan Kasprzyk, prezes PTPK.
– Na spotkanie zaproszona była również pani Sonia Draga, szefowa wydawnictwa i zarazem prezes Polskiej Izby Książki, jednak ze względu na przygotowania do udziału w Targach Książki w Frankfurcie nad Menem nie mogła uczestniczyć w naszym spotkaniu. Dodam, że pani Sonia uczestniczyła w 2013 roku na Targach Książki w Katowicach w uroczystości wręczenia naszej Nagrody w pierwszej jej edycji, jak i potem w kolejnych edycjach – dodał Jan Kasprzyk.
Po uroczystym powitaniu i przedstawieniu wszystkich gości przez Jana Kasprzyka głos zabrał Jan Myrcik z wystąpieniem „Jak kochać małą ojczyznę”. Odwołał się do wielu wątków i informacji z minionych lat.
– Biorąc pod uwagę wiek pana Jana (90 lat) mieliśmy okazję w jego referacie wysłuchać wspomnień z czasów dzieciństwa, I i II wojny oraz o czasach komuny. Pan Jan, będący jeszcze naprawdę w rzadko spotykanej kondycji fizycznej i psychicznej, bez pomocy notatek, tak po prostu z pamięci, wygłosił obszerną opowieść. Wielki mamy podziw i szacunek, dla jego wieloletniego zaangażowania w sprawy kultury, folkloru czy historii naszego Śląska. No i gratulacje za utworzenie na własnej posesji obecnego ośrodka składającego się z wielu unikalnych eksponatów, jak krucyfiksy, stroje ludowe, liczne pamiątki, w tym wiele książek – relacjonował Jan Kasprzyk.
– Następnym prelegentem był Alojzy Lysko – nasz wybitny śląski pisarz rodem z Bojszów (laureat wielu nagród i autor licznych książek – w tym słynnej już serii „Duchy Wojny”, a ukazał się właśnie tom 9.). Pan Alojzy omówił historię powstania inicjatywy nagrody Genius Loci i omówił wiele tematów dotyczących funkcjonowania na Śląsku książki i czytelnictwa. Pomimo sytuacji związanej z Covidem książki są wydawane i czytane. Jest bowiem jeszcze grupa koneserów papierowej książki, co daje nadzieję, że książka i czytelnictwo przetrwają. Czas pokaże jak to będzie naprawdę – przekazał dalej Jan Kasprzyk.
Kolejnym punktem programu było wręczenie nagród laureatom za rok 2021. Pamiątkowe statuetki, dyplomy i nagrody rzeczowe ufundowane przez Zarząd PTPK oraz zaproszone lokalne stowarzyszenia i firmę Kacper otrzymali: Barbara Szmatloch, Krystian Gałuszka i Mirosław Syniawa. Nagrody wręczali: Jan Kasprzyk, Bogusław Żogała, Zbigniew Strzelewski, Ilona Cuber Cebula i Ewa Brodowy oraz przybyłe prezeski lokalnych stowarzyszeń.
Po tej uroczystej części spotkania głos zabrali laureaci. Barbara Szmatloch w prawie całym swoim wystąpieniu mówiła-godała po Śląsku. Jej finezyjne i rzadko wypowiadane już dzisiaj śląskie słowa spotkały się wręcz z entuzjastycznym odbiorem zebranych uczestników spotkania. Cały jej tekst poświęcony był sprawom szeroko pojętej kultury śląskiej. Barbara Szmatloch oprócz działalności pisarskiej prowadzi działalność dziennikarską w „Gazecie Wyborczej”, pisząc po Śląsku artykuły dotyczące Śląska i spraw lokalnych. Wynikiem jej wystąpienia było zaproszenie na spotkanie autorskie do Lędzin, gdzie jest siedziba PTPK.
Krystian Gałuszka, szef biblioteki w Rudzie Śląskiej, uznawanej jako najładniejsza biblioteka na Śląsku, a być może w całej Polsce, zlokalizowanej w zabytkowym budynku stacji kolejowej Chebzie, opisał swoją drogę życiową oraz działania jako szefa biblioteki i przedstawił plany na najbliższe lata . Zadeklarował współpracę z PTPK i organizowanie wspólnych projektów. Takie spotkanie odbyło się w 22.października w Bibliotece z udziałem Jana Kasprzyka i Bogusławem Żogały. Ustalono też wstępnie zakres wspólnych działań w roku 2022.
Mirosław Syniawa to powieściopisarz i poeta piszący o Śląsku. Jako tłumacz poezji z polskiego na śląski opowiedział o swojej pracy. Jego wnikliwe poszukiwania w temacie śląskiej mowy oprowadziły do znalezienia w archiwach wielu już mało używanych śląskich słów. – Jest więc nadzieja, że każdy z śląskich pisarzy będzie miał możliwość poszerzenia swojego zasobu śląskich słów o te bardzo stare i trochę zapomniane. Jest to bardzo ważna sprawa, gdyż prowadzi to do ocalenia języka używanego wcześniej przez naszych przodków – skomentował Jan Kasprzyk.
Kolejnym dyskutantem był Bogusław Żogała, wiceprezes PTPK, który przedstawił sprawę utworzenia „Katalogu śląskich pisarzy”, zawierającego nazwiska, dane kontaktowe i listę napisanych książek .Temat ten rozpoczęła organizacja księgarska OSK w 2013 roku. Obecnie należy uzupełnić tę listę o aktualne dane i wpisywać nowych pisarzy. Pracę prowadzi obecnie Bogusław Żogała przy współpracy z członkami Zarządu PTPK.
W dyskusji zabierali głos prawie wszyscy uczestnicy spotkania. Były wypowiedzi o kulturze, książkach czy czytelnictwie. Wszyscy zgodnie stwierdzili, że takie działania, jakie obecnie prowadzi PTPK i lokalni działacze są potrzebne, ale trzeba szukać i uczyć młodych pasjonatów naszej kultury, aby przetrwała i jeszcze lepiej się rozwijała.
Ostatnim punktem programu było wręczenie pamiątkowych dyplomów przybyłym prezeskom lokalnych stowarzyszeń. Alojzy Lysko z okazji 60-lecia działalności pisarskiej otrzymał pamiątkowy dyplom, a Jan Myrcik serdeczne podziękowanie za udostępnienie obiektu oraz pamiątkowe upominki z okazji zbliżającej się rocznicy 90. urodzin. Wszystkie nagrody, dyplomy, statuetki oraz koszty spotkania pokryło PTPKz składek członkowskich wraz z lokalnymi stowarzyszeniami i firmami.
Prowadzący spotkanie Jan Kasprzyk podziękował wszystkim za udział i zakończył uroczystość Genius Loci – Wierny Opiekun Ziemi Śląskiej 2021 roku.
Na samo zakończenie Jan Myrcik oprowadził przybyłych po swoim „ królestwie”, a na zewnątrz obiektu wykonano pamiątkowe zdjęcia.
