Książka „Johann Heinrich Müntz Podróże malownicze przez Polskę 1780-1784” w opracowaniu dr Elżbiety Budzińskiej wydana przez Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA we współpracy z Polskim Instytutem Studiów nad Sztuką Świata otrzymała Nagrodę „Przeglądu Wschodniego” za 2022 rok w kategorii „Edycja źródeł” podczas XXX edycji uroczystej Gali wręczenia Nagród „Przeglądu Wschodniego”, jaka odbyła się 25 marca.
Wyróżnienie za najlepszą książkę naukową o tematyce wschodnioeuropejskiej przyznawane od 1994 roku przez kwartalnik „Przegląd Wschodni” cieszy się uznaniem środowiska naukowego, zajmującego się tematyką wschodnioeuropejską. Pośród laureatów znajdują się osoby specjalizujące się w różnych dziedzinach nauki: historii, prawa, politologii czy etnologii.
– Nagroda „Przeglądu Wschodniego” jest wyjątkowym wyróżnieniem i traktuję jej przyznanie jako wielki dla mnie zaszczyt, a także wyraz uznania dla wszystkich osób i instytucji, które przyczyniły się do realizacji nagrodzonej publikacji. Pierwszą reakcją na wiadomość o nagrodzie było ogromne zaskoczenie, gdyż nigdy nie myślałam o mojej pracy w kategoriach rankingu wydawnictw na jakimkolwiek polu – stwierdziła dr Elżbieta Budzińska, autorka publikacji.
„Johann Heinrich Müntz: Podróże malownicze przez Polskę 1780-1784” to efekt wieloletniego zainteresowania i badania dorobku artysty przez autorkę. W publikacji przedstawiona została nie tylko skomplikowana historia wędrówki rysunków i notatek artysty, ale i jego obszerny życiorys, w którym odnaleźć możemy wątek polski. Johann Heinrich Müntz urodził się w 1727 roku w alzackiej Miluzie. W Polsce pojawił się w roku 1778, gdzie w latach 1781-1783 odbył podróże z ks. Stanisławem Poniatowskim, bratankiem króla Stanisława Augusta, na tereny jego ukraińskich posiadłości. Johann Heinrich Müntz był pierwszym artystą w XVIII wieku, który przemierzając drogi Polski, Litwy, Polesia, Podola, Wołynia, Mołdawii, tak szeroko rejestrował życie codzienne i pracę ludzi oraz pejzaże tych ziem oraz zabytki architektury.
– Ze względu na niebywałą naukową wartość historycznego źródła jakim są „Podróże malownicze przez Polskę 1780-1784” Johanna Heinricha Müntza, Instytut Polonika zdecydował się na podjęcie współpracy z Instytutem Studiów nad Sztuką Świata i opublikowanie materiałów. Rękopis francuski został przetłumaczony na polski, angielski i rosyjski. Tym trójjęzycznym tekstom towarzyszą faksymile rysunków i oryginalnych opisów – niebywałe źródło wiedzy o XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej. Mamy przekonanie, że to monumentalne wydawnictwo przyczyni się do pogłębiania badań nad dziejami Polski stanisławowskiej – podkreśliła dr Anna Rudek-Śmiechowska, kierownik Programu Strategicznego Badania (Instytut Polonika).
Prezentowane w książce prace obecnie znajdują się w trzech albumach, z których dwa przechowywane są w zbiorach Państwowego Muzeum Historycznego w Moskwie, a jeden w Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Publikacja całego materiału nie byłaby możliwa, gdyby nie pozyskanie w 2017 roku skanów moskiewskich albumów przez prof. Jerzego Malinowskiego, prezesa Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata. Niestety rozwijająca się w ostatnich latach współpraca polskich i rosyjskich środowisk naukowych została przerwana z powodu barbarzyńskiej napaści Rosji na Ukrainę. Rękopis w języku francuskim został przełożony na język polski przez Piotra Herbicha i Henrykę Martyniuk.
Publikacja „Johann Heinrich Müntz: Podróże malownicze przez Polskę 1780-1784” w opracowaniu Elżbiety Budzińskiej została wydana przez Instytut Polonika w serii wydawniczej „Studia i materiały”, w której prezentowane są efekty badań Instytutu jak i materiały, które stanowią istotny wkład do wiedzy o polskim dziedzictwie kulturowym znajdującym się poza krajem.
Dr Elżbieta Budzińska jest historyczką sztuki, emerytowaną kierowniczką Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Absolwentką Wydziału Historycznego UW (1947–1952), gdzie również obroniła pracę doktorską pod kierunkiem prof. Stanisława Lorentza (1982). Odbyła liczne staże studyjne w Dreźnie (1962), Hadze (1964), Londynie (1970/71), Moskwie (1977) i w Rzymie (1985). Pracowała w Muzeum Narodowym w Warszawie (1952-1955), Gabinecie Rycin Biblioteki UW (1957-1991) oraz w Instytucie Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa UMK w Toruniu (1973-1976). Autorka wystaw i katalogów dawnej grafiki europejskiej w Gabinecie Rycin BUW i w Muzeum Sztuki w Łodzi. Obszar zainteresowań naukowych: historia, techniki i kolekcjonerstwo dawnej grafiki europejskiej (XV–XVIII w.), rysunek dawny, historia i techniki (XVIII w.).
Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA jest wyspecjalizowaną państwową instytucją kultury powołaną w 2017 roku przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego. Instytut prowadzi projekty o charakterze konserwatorskim, naukowo-badawczym, edukacyjnym i popularyzatorskim. Dzięki nim zachowywane są materialne świadectwa naszych dziejów i przywracana jest pamięć o ważnych dla współczesnych Polaków osobach oraz istotnych faktach historycznych.
