W top 20 zestawienia rocznego 2020 w formule open – a zatem z podręcznikami szkolnymi włącznie – dopiero widać, co to był za rok.
Blanka Lipińska nie dała się dogonić i wzięła całe podium. Tak zatem na szczycie mamy kategorię Fiction w wersji erotycznej. Oczywisty wpływ E.L. James, ekranizacji oraz erotyzacji życia czytelniczego. Przypomnę tylko ad eroto-vocem: mamy na rynku niezły bajzel w kategoriach. W polskich bazach agregowanych dla BookScan przez firmę eLibri mamy tak: „Ten dzień” to Literatura/ Romans, „365 dni” to Literatura / Obyczajowe, a „Kolejne 365 dni” to Literatura / Erotyczna.
Zaraz za podium Katarzyna Nosowska z kobiecym, mocnym, osobistym głosem o charakterze Non-fiction. Stawiam zakład, że „Powrót z Bambuko” padł ofiarą pandemii i spiętrzenia zamówień w grudniu. Klienci zorientowali się, że kurierów, paczkomatów i odbioru osobistego nie da się przewidzieć, zatem zrezygnowali z zakupów w tygodniu 52. obejmującym Gwiazdkę, kiedy jeden jedyny raz w 2020 roku Nosowska przeskoczyła w zestawieniach tygodniowych Tokarczuk. W tym roku tydzień 52. był przeciętny, normalnie jest genialny. Na pewno książka „Powrót z Bambuko” byłaby na podium, gdyby nie pandemia i całe towarzystwo kupujące na ostatni moment zwaliłoby się do księgarń. Bo dodajmy, że sprzedaż tytułów Blanki Lipińskiej stanęła w miejscu w połowie 2020 i ciurka powolutku.
Media ogólne nie lubią podręczników i z reguły ich nie widzimy w różnych rankingach, dlatego tutaj uwaga i pełna koncentracja, bo łatwo zgubić kolejność! Na miejscu piątym geografia, na szóstym – biologia, na dziewiątym – historia, na 17. – fizyka, na 18. – chemia.
Zbiorowa nagroda idzie do wydawnictwa Nowa Era, które w 2020 roku nieznacznie przegrało z grupą wydawniczą Dressler Dublin w zestawieniu BookScan za sprzedaż brutto łącznie. Żeby było jasne: żaden imprint Dresslera w pojedynkę – Świat Książki, Wydawnictwo Olesiejuk, Bellona i kilka mniejszych jak Delta W-Z czy Bukowy Las – nie dałby rady pobić w 2020 wyników Nowej Ery. Dressler jako całość, owszem tak. Ale już na przykład Grupa Wydawnicza Znak (Znak, Otwarte, Literanova, Horyzont, Emotikon i mniejsze pozostałe imprinty) bez mrugnięcia musiała w 2020 uznać wyższość Nowej Ery. Myślę, że w tym przypadku autorzy podręczników także muszą uznać zbiorowy wysiłek wydawcy. Tutaj też kłania się sztuka przypisywania imprintów do grup. No i oczywiście w tle czai się pełzająca reforma.
Na siódmym i ósmym miejscu fenomen lektur szkolnych. Uwielbiam „Niesamowite przygody dziesięciu skarpetek”, czytałem je i po cichu, i na głos. Do „Felixa, Neta i Niki” powoli się zbliżamy, ale już wiemy, że to trafia do młodszych nastolatków. Niemniej daję głowę pod topór, że bez wpisu do zestawu lektur szkolnych te dwa świetne tytuły błąkałby się po top 100, a nie top 10!
Na dziesiątym miejscu „Cham niezbuntowany” Rafała A. Ziemkiewicza. Znowu mocny, zdecydowany głos, teraz męski, o charakterze Non-fiction. Ma on rzesze fanów i murowane miejsce na topach sprzedaży.
Na jedenastym „Wiedźmin” tom 1. Reszta nie jest milczeniem, bo siedzi na miejscach 16., 27., 31., 36., 47., 54. i ekstra 77. („Sezon burz”). Co spowodowało, że Andrzej Sapkowski jest drugim najlepiej sprzedającym się autorem w 2020 roku.
Szkoda, że Państwo tego nie widzą, mówił kiedyś Jan Ciszewski w radio, kiedy portalu Meczyki.pl jeszcze nie było na świecie. Mroza jest pełno w top 500, nie ma go w top 20. I wygrywa. Tak samo jak Dressler i Nowa Era, pełna analogia. Mistrzowie drugiego planu będą pierwszymi, jak mówi pismo „Biblioteka Analiz”. Długi ogon? Żółw i zając?
Na dwunastym „Jadłonomia po polsku” Marty Dymek, no i to jest fenomen. Trudno tak od razu powiedzieć, co tu jest na rzeczy. Ale chyba idzie o wege.
Na trzynastym miejscu „Czuły narrator”. Dopiero tutaj. Premiera 12 listopada. Kilka tygodni tytuł szedł jak huragan, cały czas na pozycji pierwszej. Ale to trochę jak z Kamilem Stochem. Parabola lotu tym razem zbyt wysoka i „Czuły narrator” nie dociągnął lądowania. Mistrz pokazał klasę, różnice punktowe w pierwszej dziesiątce niewielkie, zabrakło tak mało. Trudno, mistrz nie miał dnia. Zresztą, kto wie? Może w rzeczywistości równoległej, na przykład Empiku, Olga Tokarczuk wyprzedzi Katarzynę Nosowską? Jestem wielce ciekaw, okaże się za kilka dni. Naszym zdaniem książki obu autorek znajdują się w tej samej kategorii.
Na czternastym miejscu „Hobbit”. I znowu lektura, i znowu szkoła. Choć tytuł jest świetny, bez dwóch zdań. Tę książkę umieszczamy w kategorii Y (Dla dzieci i młodzieży). Na piętnastym „Położna z Auschwitz” Magdy Knedler (imprint Mando, grupa WAM). To jest rzecz o charakterze Fiction. Przypomnę, że dawno, dawno temu, mniej więcej przed pandemią, mieliśmy wysyp literatury obozowej. Umieszczenie w tytule „Auschwitz” było motorem sprzedażowym. Niemniej ten konkretny tytuł bardzo mocno osadzony w realiach wyrasta ponad inne. Dość powiedzieć, że drugi tom bestsellerowego „Tatuażysty z Auschwitz”, czyli „Podróż Cilki” nie dociągnął do top 20. Gratulacje, bo temat jest szczególnie wrażliwy.
Na dziewiętnastym miejscu B.A. Paris – mistrzyni thrillera wydawana przez wydawnictwo Albatros (którego nie zaliczamy do Grupy Dressler, tak samo jak Fabryki Słów, wydawcy Rafała Ziemkiewicza). „Pucio mówi dobranoc” i za zamyka top 20. Pierwszy nasz kochany rodzimy rodzynek w kategorii Y, bez wsparcia szkoły i kanonu lektur. Ale też niezagrożony przez reformy.
Dalej Radek Rak, Remigiusz Mróz, Harlan Coben, język polski, Heather Morris. Szkoda, że Państwo tego nie widzą. Poniżej zestawienia top 10 w kategoriach Fiction, Non-Fiction, Dla dzieci i młodzieży, a także podręczniki szkolne. Tak dla dodania kolorytu.
———
Panel BookScan Polska Nielsena działa w kanale księgarskim w Polsce od lipca 2018 roku. Pokrywa mniej więcej 10-15 proc. rynku księgarskiego (sieci księgarskie oraz księgarnie internetowe). Dane do Bookscan Polska dostarcza około 250 księgarń stacjonarnych (BookBook, Bookszpan, Książnica Polska, Między Kartkami, Świat Książki) i dwie księgarnie online (Taniaksiazka.pl i Swiatksiazki.pl). Łącznie w tym kanale Nielsen obserwuje około 13 mln transakcji rocznie, gdzie średnia cena detaliczna książki drukowanej wynosi około 25 zł brutto.
Model Bookscan jest ten sam w 11 krajach: informacje pochodzą z kas fiskalnych, badany jest popyt krajowy (eksport książek nie jest analizowany) i rynek nabywcy indywidualnego (sprzedaż b2b do bibliotek, szkół etc. nie wchodzi do zestawień). Dodatkowo Nielsen w Polsce posiada dane o sprzedaży w kanale „sieci handlowych” (sieci marketów, dyskontów, kiosków czy stacji benzynowych), przy czym obecnie sprzedaż z tego kanału nie jest łączona z panelem księgarskim i nie wchodzi do prezentowanych tu zestawień.
