Jeszcze w pierwszym kwartale tego roku rząd zajmie się projektem ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw. Termin implementacji dyrektyw upłynął z dniem 7 czerwca 2021 roku.

Celem projektowanej nowelizacji jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE):
1) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/789 z dnia 17 kwietnia 2019 r. ustanawiającej przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 93/83/EWG (Dz. Urz. UE L 130 z 17.05.2019, str. 82) (tzw. dyrektywy „satelitarno-kablowej”), zwanej dalej „dyrektywą SATCAB II”;

2) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz. Urz. UE L 130 z 17. 05.2019, str. 92) (tzw. dyrektywy „Digital Single Market”), zwanej dalej „dyrektywą DSM”.

Dyrektywa DSM dotyczy w przeważającej mierze aspektów eksploatacji utworów w środowisku cyfrowym. Wprowadza nowe postacie dozwolonego użytku (eksplorację tekstów i danych, korzystanie z utworów w działalności dydaktycznej oraz zwielokrotnianie utworów w celu zachowania dziedzictwa kulturowego), środki ułatwiające dostęp do utworów niedostępnych w handlu oraz możliwość udzielania rozszerzonych licencji zbiorowych. Bardzo istotną rzeczą jest wprowadzenie nowej kategorii prawa pokrewnego, tj. prawa wydawców prasowych do eksploatacji ich publikacji prasowych online, oraz nowych zasad udostępniania utworów przez dostawców usług społeczeństwa informacyjnego.

Dyrektywa wprowadza także nowe zasady dotyczące wynagradzania twórców i wykonawców, mające zapewnić, aby należne im wynagrodzenie było godziwe.

Istotą implementacji dyrektywy DSM jest:

1) wprowadzenie nowych postaci dozwolonego użytku w prawie autorskim (eksploracja tekstów i danych) oraz modyfikacja niektórych już istniejących (korzystanie z utworów i przedmiotów praw pokrewnych w cyfrowej i transgranicznej działalności dydaktycznej oraz ich zwielokrotnianie w celu zachowania dziedzictwa kulturowego) (art. 3–7 dyrektywy DSM);

2) modyfikacja, w zgodzie z dyrektywą, zasad korzystania z utworów i przedmiotów praw pokrewnych niedostępnych w handlu (art. 8–11 dyrektywy DSM);

3) wprowadzenie, ale w ograniczonym zakresie, licencji zbiorowych z rozszerzonym skutkiem (art. 12 dyrektywy DSM);

4) wprowadzenie środków ułatwiających licencjonowanie udostępniania utworów w ramach usług wideo na żądanie (art. 13 dyrektywy DSM);

5) wprowadzenie nowego prawa pokrewnego dla wydawców prasy w zakresie korzystania online z ich publikacji prasowych (art. 15–16 dyrektywy DSM);

6) wprowadzenie nowych zasad udostępniania utworów i przedmiotów praw pokrewnych przez dostawców usług udostępniania treści online (art. 17 dyrektywy DSM);

7) zapewnienie warunków dla godziwego wynagradzania twórców i wykonawców (art. 18 dyrektywy DSM);

8) wprowadzenie obowiązku przejrzystości w relacjach umownych między uprawnionymi i użytkownikami (art. 19 dyrektywy DSM);
9) wprowadzenie zmian do istniejących przepisów w zakresie mechanizmu dostosowywania umów – tzw. klauzula bestsellerowa (art. 20 dyrektywy DSM);

10) wprowadzenie alternatywnej procedury rozstrzygania sporów dotyczącej obowiązku przejrzystości i dostosowywania umów (art. 21 dyrektywy DSM);

11) wprowadzenie zmian w zakresie prawa twórców i wykonawców do wypowiedzenia zawartych umów lub odstąpienia od nich (art. 22 dyrektywy DSM);

12) wprowadzenie nowych postaci dozwolonego użytku baz danych sui generis, tj. objętych ustawą o ochronie baz danych (art. 3, 4 i 6 dyrektywy DSM) i uwzględnienie w tej ustawie przepisów dyrektywy dotyczących zasad korzystania z utworów i przedmiotów praw pokrewnych niedostępnych w handlu w taki sposób, aby obejmowały także korzystanie z baz danych sui generis niedostępnych w handlu (art. 8–11 dyrektywy DSM).

W związku z implementacją przepisów dyrektywy DSM o dozwolonym użytku (art. 3–7) zostanie wprowadzona nowa postać dozwolonego użytku obejmująca „eksplorację tekstów i danych”, możliwość korzystania z utworów na potrzeby nauczania na odległość oraz zwielokrotniania utworów przez instytucje dziedzictwa kulturowego w celu zachowania posiadanych zbiorów. Te przepisy dyrektywy DSM odnoszą się także do baz danych chronionych prawem sui generis. Przepisy art. 8–11 dyrektywy DSM stanowią kompleksową regulację dotyczącą korzystania z utworów i przedmiotów praw pokrewnych niedostępnych w handlu (out-of-commerce works), znajdujących się na stałe w zbiorach instytucji dziedzictwa kulturowego.

Konieczność wprowadzenia tej regulacji wiąże się z istnieniem dużej liczby utworów i przedmiotów praw pokrewnych, do których dostęp za pomocą kanałów komercyjnych jest niemożliwy lub nadmiernie utrudniony.
Z tego względu w projekcie ustawy znajdą się rozwiązania umożliwiające korzystanie z utworów i przedmiotów praw pokrewnych niedostępnych w handlu na podstawie licencji udzielonej przez organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi również w zakresie, w jakim uprawnieni nie powierzyli swoich praw w zbiorowy zarząd (przykład tzw. rozszerzonej licencji zbiorowej).

Ponadto zostanie wprowadzona nowa postać dozwolonego użytku umożliwiająca instytucjom dziedzictwa kulturowego korzystanie z niedostępnych w handlu utworów i przedmiotów praw pokrewnych w sytuacji, gdy w danym momencie nie istnieje organizacja zbiorowego zarządzania mogąca udzielić stosownej licencji.
Omawiana regulacja wdroży również postanowienia dyrektywy DSM dotyczące transgranicznego korzystania z utworów i przedmiotów praw pokrewnych niedostępnych w handlu.

Więcej informacji:  https://www.gov.pl