Pisarz Serhij Żadan, a także minister spraw zagranicznych Ukrainy Dymytro Kułeba, historyk Natalia Jakowenko i ks. Serhij Dmitriew i zostali laureatami nagród Forum Współpracy i Dialogu Polska-Litwa.
Nagrody Forum zostały wręczone na Zamku Królewskim w Warszawie. Otwierając galę Joanna Gepfert, zastępca dyrektora Instytutu De Republica, współorganizatora wydarzenia, przypomniała, że nagroda jest przyznawana niemal dokładnie w 250. rocznicę I rozbioru Polski, który zapoczątkował okres upadku Rzeczypospolitej. Wyjaśniła, że ta analogia jest szczególnie znacząca w kontekście polityki rosyjskiej, która, jak zauważyła, posługuje się podobnymi metodami, jak w czasach Katarzyny II. Zdaniem Gepfert odpowiedzią na politykę Kremla jest bliska współpraca państw Europy Środkowej.
Z gośćmi gali połączył się za pomocą łącza internetowego jeden z laureatów tegorocznej nagrody, szef ukraińskiej dyplomacji, Dmytro Kułeba. Połączenie zostało opóźnione o kilka minut z powodu alarmu przeciwlotniczego, który ogłoszono w stolicy Ukrainy. W krótkim wystąpieniu Kułeba podziękował Polakom i Litwinom, którzy pierwsi rozpoczęli udzielanie pomocy Ukrainie po rosyjskiej agresji z 24 lutego. Podkreślił, że przyszłe zwycięstwo Ukrainy będzie również zwycięstwem dwóch pozostałych krajów Trójkąta Lubelskiego – Litwy i Polski. Dodał, że oba te kraje będą odgrywały kluczową rolę w powojennej odbudowę Ukrainy. W tym kontekście przypomniał słowa Jerzego Giedroycia, który stwierdził, że warunkiem bezpieczeństwa w Europie Środkowej jest niepodległość Ukrainy. Jednocześnie zaapelował o wprowadzenie sankcji uniemożliwiających obywatelom Rosji wjazd na teren Unii Europejskiej, powołanie trybunału osądzającego rosyjskie zbrodnie oraz o uznanie tego kraju za sponsora terroryzmu.
Drugim wyróżnionym został Serhij Żadan – poeta, pisarz, muzyk i tłumacz, którego książki są od lat wydawane w Polsce. Żadan od rosyjskiej inwazji na Ukrainę pozostaje w Charkowie. Z tym miastem na wschodzie Ukrainy pisarz związany jest od swojego debiutu literackiego. W czasie wojny jest wolontariuszem. W mediach społecznościowych opisuje codzienność ostrzeliwanego miasta. W laudacji Anna Nasiłowska z Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk podkreśliła, że jego twórczość jest dowodem dojrzałości literatury ukraińskiej oraz wyrażania przez nią tożsamości narodowej Ukraińców i najnowszej historii.
“Pisarze ukraińscy niosą światu prawdę. Ale dziś Ukraińcy nie dzielą się na pisarzy i nie-pisarzy, ale tych, którzy walczą i nie walczą o wolność” – powiedział wyróżniony. Mówiąc o zmianie, którą przyniosła rosyjska agresja powiedział, że po 24 lutego “śmierć znalazła się w naszych miastach”. “Dziś Ukraińcy walczą o wolność i godność Ukrainy i całej Europy. Armia jest szkieletem napełnionym miłością Ukraińców” – dodał Żadan.
Wśród wyróżnionych znalazła się także urodzona w 1942 roku Natalia Jakowenko – ukraińska historyk, profesor Akademii Kijowsko-Mohylańskiej w Kijowie. Jest autorką ponad 160 prac o dziejach Ukrainy. W Polsce wydano między innymi jej monografię “Druga strona lustra. Z historii wyobrażeń i idei na Ukrainie XVI-XVII wieku” oraz syntezę “Historia Ukrainy do 1795 roku”.
Czwarty z uhonorowanych, ks. Serhij Dmitriew, jest kapelanem towarzyszącym żołnierzom walczącym na froncie donbaskim.
Stowarzyszenie Forum Współpracy i Dialogu Polska-Litwa powstało w maju 2012 roku z myślą o rozwoju relacji polsko-litewskich. Jego członkami jest kilkadziesiąt osób o uznanym dorobku w dziedzinie nauki i kultury. Celem Forum jest m.in. realizacja projektów współpracy dotyczących życia publicznego, w tym w dziedzinie wzajemnego poznania historii i kultury obu państw i narodów. Partnerem Forum po stronie litewskiej jest bliźniacza organizacja – Forum Dialogu i Współpracy im. Jerzego Giedroycia (Jerzy Giedroyć Dialogo ir Bendradarbiavimo Forumas).
Laureatami pierwszej edycji nagrody (2015) byli poeta Tomas Venclova i były prezydent Republiki Litewskiej Valdas Adamkus. Analogiczne nagrody dla Polaków przyznaje litewskie Forum im. Giedroycia. W 2019 roku uhonorowało ono pośmiertnie prezydenta Lecha Kaczyńskiego, ponadto w dziedzinie historii nagrodę otrzymał prof. Henryk Samsonowicz oraz w dziedzinie relacji gospodarczych – firma Orlen Lietuva.
