Z początkiem listopada 2021 kończy się pewna era, era porównań danych z panelu BookScan Polska. Od 7 listopada, czyli od niedzieli rozpoczynającej tydzień 45. (jesteśmy w  dużym stopniu tradycjonalistami), do panelu przystąpili nowi detaliści: Allegro, Gandalf, Lagardere Travel oraz Book Depository z książką importowaną. Dodajmy, że w pierwszej fazie naszego istnienia, czyli od połowy 2018 roku do teraz, panel tworzyły te same – choć nie takie same – podmioty: BookBook, Bookszpan/ Liber, Glosel, Książnica Polska, Między Kartkami i Świat Książki.

Jeśli chodzi o to, co za nami: panel BookScan w  okresie styczeń-październik 2021 (tygodnie 1-44) w  stosunku do analogicznego okresu 2020 pod względem ilościowym zwiększył się o 10 proc. (do 10,9 mln egz. w dziesięć miesięcy), a  pod względem wartościowym – o  15,5  proc. (do 287.950 mln zł, w dziesięć miesięcy). Widać zatem wzrost „organiczny” liczony liczbą egzemplarzy, ale widać też, że nastąpił wzrost średniej ceny książki. Mówimy o cenach nominalnych, bez uwzględnienia inflacji i do tego o cenach uśrednionych w ramach czterech kategorii: fiction, non-fiction, dla dzieci i  młodzieży oraz podręczniki szkolne. A pamiętajmy o zmianie proporcji pomiędzy podręcznikami (droższymi) i  książkami dla dzieci i  młodzieży (tańszymi) w roku 2021 vs 2020 i o potężnej zmianie w roku 2020 vs 2019, kiedy w pandemii nastąpiło przesunięcie między kategoriami, przede wszystkim w  kierunku książek dla dzieci i  młodzieży. I jeszcze jedno, różnorodność: w roku 2021 względem 2020 szerokość oferty w panelu BookScan wzrosła o 7 proc. do 183 tysięcy numerów ISBN. Tyle do końca października 2021 przeszło przez kasy fiskalne w detalu, który mierzymy.

Jak widać porównania jabłek do jabłek na rynku książki należą do dziedziny sztuki (być może użytkowej, ale jednak). Ponadto – przynajmniej w roku 2021 – zmianę cen należałoby badać kwartalnie i warto to podeprzeć opisem szaleństwa na rynku surowców i dostaw. Zapraszam – jak zawsze – do osobistego kontaktu celem przedyskutowania tego, co powyżej i obok. Tak czy owak Zenon Nowak, jak twierdzi mistrz Sapkowski, coś się kończy, coś się zaczyna.

***

Poniżej zestawienia top 10 w kategoriach fiction, non-fiction, dla dzieci i młodzieży

W top 10 fiction zauważymy niemal same nowości z września i października, w tym dwa tytuły Remigiusza Mroza wydane w odstępie sześciu tygodni (najnowszy tytuł „Przepaść” to numer jeden w kategorii) oraz dwa wydania „Diuny” Franka Herberta, jedno w  okładce filmowej i drugie w twardej z roku 2020 w cenie okładkowej 69,90 zł. Gdyby scalić „Diuny”, to byłby to tytuł numer dwa w kategorii (wiadomo – kino).

W kategorii non-fiction na szczycie „Kajś”. Można przygotować zestawienie wszystkich laureatów oraz nominowanych do Nike w okresie miesiąc przed i miesiąc po za lata 2018-2021. A zaraz dalej, co za różnorodność: „Czuła przewodniczka”, „Strollowana rewolucja” i  „Gomora”, pominę może „Potęgę podświadomości”, by dostrzec „Pierogi z kimchi”.

W top 10 dla dzieci sytuacja odwrotna do fiction. Za wyjątkiem dwóch Puciów z  sierpnia oraz gorącej nowości J.K.Rowling „Gwiazdowy Prosiaczek” evergreeny (wiadomo – lektury). Na szczycie „Niesamowite przygody dziesięciu skarpetek”. I jako fan tego tytułu (ale także fan Mikołajka, Nemeczka, Baśki, Rudego czy Alka) mogę tylko ubolewać, że chyba, niestety, najprawdopodobniej, przyjdzie mi pogodzić się z ujęciem kategorii stosowanym przez firmę, w której pracuję i przenieść lektury do kategorii Y5.0 Podręczniki szkolne & książki okołoszkolne.

Otóż jakkolwiek nie jesteśmy wyjątkowi i  ważnym lokalnie zjawiskiem są lektury szkolne, to chyba przyjdzie wyłączyć lektury z książek dla dzieci. Omawialiśmy to z wieloma znawcami. Oczywiście nie ma zgody.

W schemacie Nielsen Product Class, który stosujemy w  kilkunastu krajach, w kategorii Y5.0 razem z podręcznikami siedzą książki okołoszkolne, gdzie wkładamy repetytoria, bryki, ściągi czy nawet lektury z  opracowaniem. Ale Skarpetki czy Mikołajka? No właśnie. Niestety.

Przed podjęciem decyzji będziemy obserwować losy tytułu „Net, Felix i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi” Rafała Kosika. Ale co tu więcej obserwować?

Rok 2019, tygodnie 41-44 bez podziału na kategorie, formuła open, kolejność: „Bieguni”, „Net, Felix i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi”, „Opowiadania bizarne”, „Księgi Jakubowe”, „Prowadź swój pług, przez kości umarłych”. Piękne towarzystwo.

Rok 2020, tygodnie 41-44 bez podziału na kategorie, formuła open, kolejność: „Powrót z Bambuko”, „Baśń o wężowym sercu”, „Kicia Kocia u dentysty”, „Grube wióry”, „Precedens – seria z Joanną Chyłką”, jeszcze trzy tytuły i miejsce dziewiąte… „Net, Felix i  Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi”.

W roku 2021, te same tygodnie, ta sama formuła. Miejsce… 285. Gdyby ktoś jeszcze nie kojarzył: decyzją MEiN od 1 września 2021 obowiązuje nowa lista lektur, na której – jak wynika z danych BookScan – nie ma książki „Net, Felix i  Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi”.

***

Na deser ceny okładkowe i rabaty. Średnia arytmetyczna w top 10 dla kategorii kształtuje się tak:
• fiction – średnia cena okładkowa 44 zł 11 groszy, średni rabat detaliczny 27 proc.,
• non-fiction – średnia cena okładkowa 43 zł 36 groszy, średni rabat detaliczny 26 proc.,
• książki dla dzieci – średnia cena okładkowa 28 zł 61 groszy, rabat 26 proc.

Jestem bardzo ciekaw, jak to się będzie rozkładać w przyszłości.

***

Panel BookScan Polska Nielsena działa w  kanale księgarskim w  Polsce od lipca 2018 roku. Pokrywa mniej więcej 15-20  proc. rynku księgarskiego (sieci księgarskie oraz księgarnie internetowe). Dane do Bookscan Polska dostarcza około 200 księgarń stacjonarnych (BookBook, Bookszpan, Książnica Polska, Między Kartkami, Świat Książki) i dwie księgarnie on-line (Taniaksiazka. pl i Swiatksiazki.pl). Łącznie w tym kanale Nielsen w 2020 roku zaobserwował ponad 13 mln transakcji , gdzie średnia cena detaliczna książki drukowanej wyniosła 25 zł brutto.

Model Bookscan jest ten sam w 11 krajach: informacje pochodzą z kas fiskalnych, badany jest popyt krajowy (eksport książek nie jest analizowany) i rynek nabywcy indywidualnego (sprzedaż b2b do bibliotek, szkół etc. nie wchodzi do zestawień).

Dodatkowo Nielsen w  Polsce posiada dane o sprzedaży w kanale „sieci handlowych” (sieci marketów, dyskontów, kiosków czy stacji benzynowych), przy czym obecnie sprzedaż z  tego kanału nie jest łączona z panelem księgarskim i nie wchodzi do prezentowanych tu zestawień.