Prawdziwe oblicze PRL-u

Powieść, której bezskutecznie szukała SB

17 sierpnia nakładem Wydawnictwa Literackiego ukaże się “Trzecie kłamstwo” Kazimierza Orłosia.

Akcja książki rozgrywa się w latach 60., podczas rządów Władysława Gomułki (towarzysza Wiesława). Bohaterowie powieści – inżynierowie, robotnicy, dyrektorzy, partyjni i bezpartyjni pracownicy priorytetowej budowy zapory i elektrowni na Sanie, w Bieszczadach (chociaż nazwy miejscowości autor zmienił) – pozornie żyją w normalnym świecie. Są między nimi cynicy, cwaniacy, oportuniści. Ale są także ludzie przeciwstawiający się złu – demaskujący kłamstwa propagandy, walczący z nieuczciwością. Zaledwie po to, aby, jak mówi jeden z bohaterów, móc spojrzeć bez wstydu w lustro.

Autor zwraca także uwagę na społeczną niesprawiedliwość: na złe warunki życia robotników, wycieńczającą pracę pracy czy plagę pijaństwa. „Ciemny lud” traktowany był przez urzędników jako grupa gorszej kategorii, co jaskrawo kontrastowało z obowiązującą w PRL-u tezą o „dyktaturze proletariatu” i rządach robotników i chłopów.

W 1973 roku Kazimierz Orłoś w proteście przeciwko zatrzymaniu przez cenzurę w kraju wydania powieści “Cudowna melina” opublikował ją w Instytucie Literackim Jerzego Giedroycia we Francji. W rezultacie poniósł surowe konsekwencje: wyrzucono go z pracy, był pod stałą „opieką” SB, a na jego nazwisko przez kilkanaście lat obowiązywał zapis cenzury. Nad swoją drugą powieścią, “Trzecim kłamstwem” (także wydanym później w Instytucie Literackim), Orłoś pracował w warunkach konspiracyjnych i opisał to w nocie odautorskiej zamieszczonej w obecnym, poprawionym wydaniu.

Kazimierz Orłoś (ur. 1935) – wybitny polski prozaik realista, autor powieści “Cudowna melina” wydanej w 1973 roku w Paryżu i zbiorów opowiadań; scenarzysta, twórca słuchowisk, publicysta. W Wydawnictwie Literackim ukazały m.in. tom opowiadań “Dziewczyna z ganku”, powieść “Letnik z Mierzei”, bestsellerowa powieść “Dom pod Lutnią”, a także wspomnienia “Dzieje dwóch rodzin…” i “Dzieje człowieka piszącego”. Laureat wielu prestiżowych nagród literackich, w tym Nagrody im. Marka Nowakowskiego, Nagrody Literackiej m.st. Warszawy oraz nagrody miesięcznika „Odra” za całokształt twórczości.