Instytut Polonika zaprasza na spotkanie autorskie ze Stanisławem Kłosowskim autorem książki „Włoscy architekci i muratorzy z Piuro i ich rola w rozwoju architektury na ziemiach Rzeczypospolitej w XVI i XVII wieku”, jaka ukazała się w serii „Studia i Materiały”. W pracy autor odkrywa nieznane dotąd fakty dotyczące działalności i obecności piurejskich architektów w Polsce i Europie Wschodniej.
Spotkanie odbędzie się w czwartek 31 marca o godz. 16 w Pałacu Staszica przy Nowym Świecie 72 w Warszawie, sala im. Erazma Majewskiego (III p.).
W spotkaniu wezmą udział:
– Stanisław Kłosowski, autor książki, konserwator dzieł sztuki, doktorant na Wydziale Historycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim
– Serafina Santoliguido, tłumaczka książki na język włoski, wykładowca w Instytucie Filologii Romańskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim
– dr hab. Tadeusz Bernatowicz, historyk sztuki, doktor habilitowany nauk o sztuce w zakresie historii sztuki nowożytnej, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego
– prof. Guglielmo Scaramellini, Università degli Studi di Milano
– Omar Iacomella, burmistrz Piuro, maestro, organmistrz, dyrektor chóru „Eco del Mera”
– Gianni Lisignoli, przewodniczący „Assoziacione italo-svizzera per gli scavi di Piuro”, zaangażowany w ratowanie i odnawianie zabytków w gminie Piuro oraz dokumentujący obecność i działalność piurejczyków w całej Europie
– dr Karol Guttmejer, szef Programu Strategicznego „Badania polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą” w Instytucie Polonika
Książka „Włoscy architekci i muratorzy z Piuro i ich działalność na ziemiach Rzeczypospolitej w XVI i XVII wieku” jest rezultatem badań archiwalnych oraz analiz z zakresu historii sztuki, ukazującym fenomen migracji włoskich artystów z pogranicza włosko-szwajcarskiego w czasach nowożytnych. Północna Lombardia – pogranicze ze szwajcarskimi włoskojęzycznymi kantonami Ticino i Gryzonią – była od czasów średniowiecza krainą, z której wywodziło się wielu znakomitych kamieniarzy, budowniczych i twórców architektury. Pochodzili często z niewielkich miasteczek, lecz ich umiejętności dawały im możliwość pracy w znaczących ośrodkach artystycznych. Twórcy migrowali nie tylko do innych regionów Italii, lecz także na północ od Alp, również do Polski. Od XVI wieku ich obecność w polskich miastach (Leżajsk, Lublin, Nowy Wiśnicz) jest już udokumentowana. W ostatnich latach tego stulecia w aktach miasta Lublina pojawiają się nazwiska Trapolini, Bonai, Balin, Traversi, których właściciele związani byli z działalnością budowlaną i architektoniczną. Na początku XVII wieku są tu aktywni Antonio Pelacini i Giovanni Malinverni, obaj z Piuro w prowincji Sondrio w północnej Lombardii. I to oni są głównymi choć nie jedynymi bohaterami książki.
– Największym odkryciem badań jest twórczość Giovanniego Malinverniego, architekta i budowniczego kolegiaty św. Trójcy w Ołyce, zbudowanej w latach 1635–1640 z fundacji Albrychta Stanisława Radziwiłła, kanclerza wielkiego litewskiego – mówi Stanisław Kłosowski, autor publikacji. – Książka wnosi do polskiej nauki nieznaną dotychczas miejscowość Piuro oraz pochodzących z niej architektów Antonio Pelaciniego i Giovanniego Malinverniego, którzy przyczynili się do rozwoju architektury nowożytnej na ziemiach Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVII wieku poprzez budowę wielkich bazylik, wzorowanych na świątyniach jezuickich i dostosowanych do „nieba i zwyczaju polskiego”. Praca nad publikacją w głównej mierze opierała się na licznych kwerendach. Udało się dotrzeć do archiwów rozproszonych w całej Europie. Badania były prowadzone w latach 2011–2019 i polegały na analizie tysięcy dokumentów historycznych wykonanej przez kilkuosobowy zespół specjalistów. Po ośmiu latach razem z Giannim Lisignolim (przewodniczącym stowarzyszenia działającego w Piuro) doszliśmy do wniosku, że należy je przedstawić historykom sztuki oraz opinii publicznej. Nie wszystkie źródła archiwalne zostały wykorzystane. Każdy kolejny rok przynosi nowe wiadomości, które są publikowane w rocznikach „Plurium” we Włoszech – dodaje autor.
Temat artystów włoskich fascynował autora od zawsze. Najważniejszym jednak impulsem do podjęcia badań dla Stanisława Kłosowskiego była praca konserwatora dzieł sztuki przy bazylice i klasztorze ojców bernardynów w Leżajsku, rozpoczęta w 1996 roku i trwająca z krótkimi przerwami do teraz. Tutaj zrodził się pomysł napisania publikacji o twórczości Antonia Pelaciniego i innych piurejczykach na ziemiach Rzeczypospolitej w XVI i XVII wieku.
Należy wskazać jeszcze jeden istotny aspekt publikacji Stanisława Kłosowskiego. Jak podkreśla dr Karol Guttmejer, szef Programu Strategicznego Badania polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą w Instytucie Polonika, „autor wprowadził nowy element badawczy, niestosowany w środowisku historyków sztuki lub stosowany marginalnie, czyli badania konserwatorskie. Metoda badania struktury i składu chemicznego zapraw budowlanych, tynków i sztukaterii pozwoliła na ustalenie konkretnych różnic w wyprawach i sztukateriach. Dzięki takiemu zabiegowi, który ma swoje źródło w tradycji warsztatowej, można określić pewien brak relacji albo właśnie zależności pomiędzy wykonawcami poszczególnych dzieł architektonicznych omówionych w książce. To bardzo ważne rozszerzenie systematyki badawczej wprowadzone przez autora, z wykształcenia konserwatora dzieł sztuki, może mieć znaczenie przy tworzeniu bazy porównawczej dla dzieł mistrzów z pogranicza włosko-szwajcarskiego”.
Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika jest wyspecjalizowaną państwową instytucją kultury powołaną w 2017 roku przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego. Instytut prowadzi projekty o charakterze konserwatorskim, naukowo-badawczym, edukacyjnym i popularyzatorskim. Dzięki nim zachowywane są materialne świadectwa naszych dziejów i przywracana jest pamięć o ważnych dla współczesnych Polaków osobach oraz istotnych faktach historycznych.
