Prof. Barbara Szacka, słynna socjolożka, która w latach 60. XX wieku zapoczątkowała i prowadziła pionierskie na skalę światową badania nad pamięcią zbiorową, sięga do własnej pamięci, by opowiedzieć o swoim życiu i pracy.
Autorka obszernie opowiada o swoim życiu prywatnym i zawodowym, pokazuje trudne wybory, jakich musiała dokonywać i ona, i jej mąż, profesor Jerzy Szacki, i inni przedstawiciele polskiej inteligencji, a wszystko to na tle przemian politycznych i społecznych zachodzących w Polsce do 1989 roku.
Dzieciństwo Barbary Szackiej przerwał wybuch wojny, a okupacyjne mroki dodatkowo pogłębiła wiadomość o śmierci ojca w Katyniu. Po wojnie zaczęła studiować socjologię na Uniwersytecie Warszawskim. Uczelnię zaczęto przekształcać zgodnie z radzieckimi wzorami, coraz bardziej ograniczano swobodę badań, usuwano niewygodnych wykładowców aż w końcu socjologia zniknęła z uniwersytetów. Koniec stalinizmu przyniósł co prawda powrót tej dyscypliny na uniwersytety, ale do końca istnienia PRL-u socjologowie byli na cenzurowanym, gdyż wyniki ich badań częstokroć stały w sprzeczności z propagowanym przez władze obrazem społeczeństwa.
Nie inaczej było z prof. Szacką. Zainspirowana artykułem prof. Niny Assorodobraj o „świadomości historycznej” wraz z kolegami z zespołu podjęła zakrojone na imponującą skalę badania nad polską pamięcią historyczną. Przeprowadzana przez nią analiza dowiodła, że świadomość społeczna nie zmierza w kierunku komunistycznym, ale nadal jest zdominowana przez tradycyjne postaci patriotów i wydarzenia historyczne. Monografia autorki została więc zatrzymana przez cenzurę. Do badań wracano kilkakrotnie (m.in. w 1988, 2003 roku), a dziś są punktem wyjścia do wszelkich rozważań nad pamięcią zbiorową.
Wykorzystane w książce zdjęcia pochodzą z prywatnego archiwum prof. Barbary Szackiej.
***
Prof. Barbara Szacka zajmuje się problematyką pamięci zbiorowej, biologicznych podstaw życia społecznego i socjologią ogólną. Pod koniec lat 60. zapoczątkowała pionierskie na skalę światową badania empiryczne nad pamięcią zbiorową. Miały one charakter ankietowy i były kilkakrotnie powtarzane, ostatni raz w 2003 roku. Jest autorką słynnego podręcznika „Wprowadzenie do socjologii” oraz wielu innych publikacji, m.in.: „Stanisław Staszic: portret mieszczanina” (1962), „Stanisław Staszic” (1966), „Przeszłość w świadomości inteligencji polskiej” (1983), „Czas przeszły i pamięć społeczna” z Anną Sawisz (1990), „Czas przeszły, pamięć, mit” (2006). Członkini Komitet Etyki w Nauce Polskiej Akademii Nauk oraz Polskiego Towarzystwa Socjologicznego.
Barbara Szacka
Życie i pamięć w mrocznych czasach
premiera 31 października
