Przeprowadzone przez Bibliotekę Narodową w końcu 2017 roku ogólnopolskie badanie czytelnictwa młodzieży wykazało istotne zmiany względem poprzedniej edycji (za rok 2013). Odnotowano nieznaczny wzrost czytelnictwa nastolatków w czasie wolnym (z 62 proc. na 65 proc.). Jest to zasługą wyraźnego skoku zainteresowania książką wśród dziewcząt (odsetek dziewcząt czytających w czasie wolnym wzrósł z 72 proc. na 82 proc.). Co ciekawe, najczęstszym i zdecydowanie rosnącym źródłem dziewczęcych lektur są własne zakupy (wzrost z 24 proc. na 37 proc.). Badacze wiążą to zjawisko z popularnością najnowszych powieści obyczajowych oraz fantastycznych dla młodzieży, które szybko stają się tematami głośnych ekranizacji, artykułów prasowych oraz ożywionych dyskusji fanów w mediach społecznościowych. Badania wskazują także na dominację Internetu nad innymi źródłami informacji o książce.

Czytanie ma płeć
Dorastające dziewczęta badane w ciągu ostatnich 14 lat zawsze czytały więcej od chłopców, ale tendencje wzrostów lub spadków były dotychczas podobne dla obu płci. Szczególnie widoczny był i pozostaje stabilny odsetek uczniów, zwłaszcza chłopców (tu ok. 20 proc.), którzy omijają czytanie książek – tak lektur szkolnych jak i pozycji wybieranych spontanicznie, poza obowiązkiem. Tymczasem w ostatnim badanym okresie różnice się pogłębiły – u dziewcząt możemy mówić o wyraźnym wzroście czytelnictwa, szczególnie w czasie wolnym, przy stałym spadku chłopięcego zainteresowania czytaniem dla przyjemności.

Nastolatki w bibliotekach
Chociaż biblioteki, zwłaszcza szkolne, nadal dominują jako źródło lektur obowiązkowych, to jeśli chodzi o książki czytane dla przyjemności przewagę mają zakupy własne. Co ciekawe, z bibliotek publicznych młodzież najczęściej wypożycza książki przeznaczone dla dorosłych, a w drugiej kolejności… dla dzieci. Najchętniej czytanych pozycji: młodzieżowej fantastyki postapokaliptycznej i literatury obyczajowej obcych autorów, wypożyczano stosunkowo mało, preferując zakupy.

Na małym ekranie
Badanie potwierdziło upowszechnienie się smartfonów: już 93% badanych nastolatków posiada je i wykorzystuje do wyszukiwania informacji, komunikacji ze znajomymi, słuchania muzyki oraz do gier cyfrowych. Smartfony umożliwiają także lekturę tekstu cyfrowego w każdej sytuacji. W efekcie aż 37% respondentów znajduje informacje o książkach i recenzje właśnie w Internecie (fora, portale, blogi…), gdy do analogicznych materiałów publikowanych na papierze sięgnęło zaledwie 2% gimnazjalistów!

O badaniu
W IV kwartale 2017 roku zrealizowano czwartą edycję ogólnopolskiego badania czytelnictwa nastolatków na losowej, ogólnopolskiej, reprezentatywnej próbie uczniów III klasy gimnazjum. Podstawowym celem badania jest śledzenie postaw i praktyk czytelniczych związanych z długimi, złożonymi tekstami, jakimi są książki. Pod uwagę brane są ich dowolne postaci: tradycyjne, drukowane na papierze, e-booki i inne formy elektroniczne. Analizowane jest czytanie zarówno w obrębie obowiązku szkolnego jak i w czasie wolnym ucznia. Dzięki cykliczności od roku 2003 badanie pozwala na obserwację ciągłości i zmian w postawach czytelniczych.

Ankiety wypełniło 1794 uczniów III klasy gimnazjum, 1785 rodziców, 104 dyrektorów i 104 polonistów uczących w wylosowanych klasach ze 104 gimnazjów.

Autorem badania i jego opracowań jest dr Zofia Zasacka z Instytutu Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej przy współpracy metodologicznej i statystycznej Instytutu Badań Edukacyjnych. Realizację badania w terenie przeprowadziła Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej. Badanie sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.