Nakładem Europejskiego Instytutu Kultury i Biblioteki Analiz ukazała się monumentalna „Księga Falenicy – Sefer Falenic”.
Premiera książki odbędzie się w poniedziałek 17 marca o godz. 18.30 w sali widowiskowej Wawerskiego Centrum Kultury przy ul. Żegańskiej 1a w Warszawie Międzylesiu. Prowadzenie: Zbigniew Nosowski, red. nacz. kwartalnika „Więź”.
Instytut Kultury Europejskiej przekazał: Oddajemy czytelnikom liczącą 848 stron „Księgę Falenicy” – przekład „Sefer Falenic” na język polski, napisanej w językach jidysz i hebrajskim, opublikowanej w Tel Awiwie w 1967 roku pod red. Dawida Sztokfisza przez Ziomkostwo Falenicy w Izraelu i Stowarzyszenie Otwock-Falenica-Karczew we Francji. Takie księgi posiada wiele polskich miast i miasteczek. Powstawały z potrzeby przywrócenia pamięci o ludziach i miejscach, które bezpowrotnie zniszczono.
„Księga Falenicy” zawiera osiemdziesiąt tekstów napisanych przez pięćdziesięciu dziewięciu autorów i reprezentujących wiele gatunków literackich. Większość powstała w latach 60. XX wieku na użytek „Sefer Falenic”. Redaktor dołączył także fragmenty tekstów, które pojawiły się wcześniej w innych publikacjach oraz dokumenty archiwalne.
„Sefer Falenic” składa się z dwu części: obszerniejszej napisanej w języku jidysz i mniejszej w języku hebrajskim. Pierwsza mieści w sobie trzy bloki tematyczne: wspomnienia dotyczące okresu przedwojennego, relacje z wydarzeń czasu wojny, okupacji i Zagłady oraz opowieści o losach powojennych faleniczan i ich wspólnych działaniach na rzecz zachowania pamięci o utraconym świecie. Drugą część, opisującą przedwojenną Falenicę i relacjonującą czas Zagłady, kończy lista zamordowanych i nekrologi.
Pamięć autorów sięga okresu schyłku władzy Rosji na omawianym terenie, ostatnich lat istnienia Królestwa Polskiego. Początki letniskowej Falenicy, które przypadły na przełom XIX i XX wieku są zapamiętanym przekazem rodziców i dziadków. Okres pierwszej wojny światowej i czas wojny polsko-bolszewickiej to często wspomnienia świata widzianego oczami dziecka. Bogactwo życia społecznego, kulturalnego, politycznego, religijnego i
gospodarczego mieszkańców żydowskiej Falenicy, ale także uroda miejsca i piękno okolicznej przyrody wybrzmiewają u wszystkich autorów wspominających okres sprzed drugiej wojny światowej. Wielu z nich wyemigrowało z Polski przed jej wybuchem. Niewielu osobom, które doświadczyły życia w okupowanej przez Niemców Falenicy udało się przetrwać. Zaledwie kilkoro autorów Księgi opisało dramatyczną codzienność getta, akcję likwidacyjną, ucieczkę i walkę o przetrwanie. Ich poruszające relacje mają wyjątkową wagę.
Na liście zamordowanych faleniczan i w nekrologach przywołano nazwiska i imiona niecałego tysiąca osób. To niewiele, zważywszy na źródła szacujące liczbę Żydów zgromadzonych w getcie falenickim na sześć i pół tysiąca.
Poznawanie dziejów Falenicy nie jest łatwe, gdyż znacząca część archiwów gminnych nie przetrwała wojny, a archiwa społeczne są niezbyt bogate, być może jeszcze nie w pełni ujawnione.
Mamy nadzieję, że polska wersja „Sefer Falenic” będzie mieć wpływ na przekazanie dziedzictwa kulturowego młodemu pokoleniu i nowym mieszkańcom linii otwockiej, a także na zwiększenie świadomości wydarzeń historycznych związanych z miejscem zamieszkania.
Dostęp do zawartych w Księdze pamięci Falenicy informacji to ważny etap poznawania historii osiedla i dzielnicy Wawer.
Jolanta Pełka, Lidia Głażewska Dańko
