W dniu 27 grudnia 2021 roku zmarła w wieku 90 lat prof. dr hab. Wiktoria Śliwowska, „najwybitniejsza w Polsce znawczyni dziejów dziewiętnastowiecznej Rosji i stosunków polsko-rosyjskich w XIX wieku, niestrudzona w badaniu archiwów, twórczyni ogromnej bazy danych polskich zesłańców syberyjskich w XIX wieku, zasłużona wydawczyni źródeł, a przede wszystkim niezwykle dobry człowiek, emanujący życzliwością, poczuciem humoru i chęcią pomocy, zawsze chętnie dzieląca się z nami swą wiedzą i doświadczeniem”, jak napisano w nekrologu podpisanym przez Radę Naukową, Dyrekcję i pracowników Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN zamieszczonym na stronie internetowej Instytutu Historii PAN, a także opublikowanym w „Gazecie Stołecznej” z 31 grudnia – 2 stycznia i podpisanym przez koleżanki i kolegów z Zakładu Historii Idei i Dziejów Inteligencji w Instytucie Historii PAN im. Tadeusza Manteuffla. Dodano przy tym, że „będzie duchem obecna wśród nas”. Podkreślono, że „odeszła jedna z ostatnich osób związanych z Instytutem Historii PAN od jego początków”.
Na stronie Instytutu Historii PAN zamieszczono też kondolencje, jakie napłynęły z Instytutu Slawistyki Rosyjskiej Akademii Nauk, z Komisji Historyków Rosyjskiej Akademii Nauk oraz z Wydziału Nauk Humanistycznych KUL.
Nekrolog podpisany przez Wiesława Uchańskiego, Krzysztofa Obłuckiego i pozostałych pracowników Wydawnictwa Iskry, z którym współpracowała prof. Wiktoria Śliwowska, ukazał się w „Gazecie Stołecznej” 30 grudnia, gdzie czytamy: „żegnamy historyczkę od wielu lat blisko związaną z Iskrami, życzliwą, serdeczną i pogodną, autorkę książek nagradzanych i poczytnych”.
Wiktoria Śliwowska urodziła się 26 czerwca 1931 roku roku w Warszawie w rodzinie żydowskiej jako córka Józefa Lewina-Łaskiego (znanego po II wojnie światowej jako Wacław Zawadzki) i Sary z domu Fryszman. W czasie II wojny światowej uratowana z getta warszawskiego, w którym zginęła jej matka. W latach 1949–1953 studiowała w Państwowym Instytucie Pedagogicznym im. Aleksandra Hercena w Leningradzie, gdzie poznała swojego przyszłego męża René Śliwowskiego (1930-2015), po latach profesor w Instytucie Rusycystyki UW, pisarz i tłumacz literatury rosyjskiej. W 1953 roku rozpoczęła pracę w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, gdzie w 1960 roku obroniła pracę doktorską, a w 1971 roku habilitowała się. W 1994 roku otrzymała tytuł profesora nauk humanistycznych.
W swoim dorobku posiadała kilkaset publikacji, w tym kilkadziesiąt książek, z których część była tłumaczona na język rosyjski, niemiecki, angielski i hiszpański. Główne nurty jej zainteresowań to dzieje Rosji w XIX wieku, „Polski Sybir”, zarówno w wymiarze dziewiętnastowiecznych zsyłek uczestników ruchów niepodległościowych, jak i w jego upiornym przedłużeniu czasów stalinowskich gułagów. Z początkiem lat 90. XX wieku podjęła działania na rzecz utworzenia kartoteki zesłanych na Syberię uczestników Powstania Styczniowego, równolegle przygotowywała słownik biograficzny zesłanych na Syberię w latach 1815-1856. Kolejny nurt badań, który podejmuje związany jest z osobistymi przeżyciami czasów II wojny światowej i Holocaustu. Zebrała relacje dzieci żydowskich, które przeżyły II wojnę światową i w ten sposób powstała publikacja „Dzieci Holocaustu mówią”(1993), która ukazała się w przekładzie na kilka języków zachodnich. Była autorką i edytorką wielu prac poświęconych historii Rosji, w tym epoce Mikołaja I oraz historii polskich zesłańców w Rosji. Razem z mężem publikowała książki o literaturze rosyjskiej. Należała także do zespołu, który pod kierunkiem prof. Stefana Kieniewicza przygotował do druku wielotomową edycję dokumentów związanych z powstaniem styczniowym. W 2008 roku opublikowała wraz z mężem wspomnienia „Rosja – nasza miłość” (Iskry).
Prof. Wiktoria Śliwowska zaangażowana była w prace na rzecz Komisji Historyków Polskich i Rosyjskich, funkcjonującej w ramach Polskiej Akademii Nauk i Rosyjskiej Akademii Nauk. W latach 1998-2008 przewodniczyła obradom tego gremium.
Za swój wybitny i wszechstronny dorobek naukowy otrzymała wiele nagród: trzykrotnie nagrodę Klio (1999, 2005 i 2019), nagrodę specjalną „Przeglądu Wschodniego” (2000) i nagrodę PEN Clubu (2013). W 2003 roku została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2001 roku została wyróżniona tytułem doktora honoris causa Rosyjskiej Akademii Nauk, a w 2019 roku takim samym wyróżnieniem Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
