Zaledwie kilka miesięcy temu prezentowaliśmy
państwu dane pochodzące
z wydanego wówczas 60. rocznika “Ruch Wydawniczy w Liczbach”, stanowiącego
obraz statystyki książkowej
opracowywanej przez Bibliotekę Narodową,
obejmujący swoim zakresem
rok 2014. Tymczasem nakładem książnicy
ukazała się właśnie kolejna odsłona
tej publikacji, podsumowująca 2015
rok. Jest to zresztą edycja wyjątkowa,
z uwagi na fakt, że po raz pierwszy dane
statystyczne dotyczące książek i czasopism
zostały zaprezentowane oddzielnie.

Poniżej prezentujemy najważniejsze
dane liczbowe i wnioski płynące
z ich analizy. Podstawę umieszczonych
w roczniku obliczeń stanowią otrzymywane
przez Bibliotekę Narodową egzemplarze
obowiązkowe. W przypadku
książek obliczenia wykonywane są na
podstawie liczby pozycji odnotowanych
w “Przewodniku Bibliograficznym” za rok
2015. Ważny wydaje się fakt, iż uwzględniane
są tu także książki przysłane do Biblioteki
Narodowej z opóźnieniem, czyli
opublikowane przed 2015 rokiem (choć
nie wcześniej niż w roku 2010). Traktowane
są one jako swoisty ekwiwalent za tę
część tytułów z roku 2015, które również
zostaną przekazane przez wydawców do
BN w późniejszym terminie.

“W roku 2015, po dwóch latach spadków,
pojawił się niewielki, ale znaczący
wzrost liczby publikowanych tytułów
książek. Może to oznaczać powrót do dominującej
przez całe ostatnie dwudziestopięciolecie
tendencji wzrostowej” – czytamy w “Ruchu”.

W roku 2015 w bibliografii narodowej
odnotowano 33454 tytuły książek opublikowanych
na terenie Rzeczypospolitej
Polskiej. Jest to o 738 tytułów więcej niż
rok wcześniej i o 591 więcej niż w 2013
roku. Przypomnijmy, że rekord należy
w tym zakresie do roku 2012, w którym
naliczono aż 34147 tytułów książek. Zdaniem
ekspertów z BN, dość gwałtowny
spadek liczby tytułów, jaki miał miejsce
w roku 2013, nie przerodził się dotychczas
w dłuższy trend.

Jak czytamy: “Być może okaże się
tylko jednym z chwilowych zaburzeń
w obowiązującej od początku lat 90. XX
wieku tendencji do powiększania się liczby
wydawanych w Polsce corocznie pozycji
książkowych”.

Tymczasem nie we wszystkich krajach
europejskich sytuacja wygląda podobnie.
Znaczne spadki liczby produkowanych
tytułów zanotowano z kolei na
rynku francuski i niemieckim.

W 2015 roku we Francji opublikowano
76,2 tys. pozycji, co oznacza spadek
w stosunku do roku poprzedniego aż
o 4000. W Niemczech znaczny spadek
liczby tytułów odnotowano w roku 2014
(najbardziej aktualne dane), gdy opublikowano
87 tys. pozycji, czyli o ponad
6000 mniej niż rok wcześniej. Dla porównania,
większą od Polski ofertę generują
także: Hiszpania (78,5 tys. tytułów,
dane z roku 2014), Włochy (68,9 tys. tytułów,
dane z roku 2014) czy wreszcie Rosja
(121,1 tys. tytułów, dane z roku 2014).
Polska wyprzedza natomiast w liczbach
bezwzględnych takie kraje jak: Węgry
(prawie 13 tys. tytułów, dane z roku
2015), Norwegia (10,2 tys. tytułów, dane
z roku 2014), Finlandia (7 tys. tytułów, dane
z roku 2014), Czechy (17,2 tys. tytułów,
dane z roku 2012), Belgia (10,5 tys. tytułów,
dane z roku 2013), Grecja (8,3 tys.
tytułów, dane z roku 2012) czy Słowenia
(4,2 tys. tytułów, dane z roku 2012).

Ponadto liczba mieszkańców przypadających
na jeden tytuł w Polsce w roku
2015 to 1149, czyli nieco mniej niż w Rosji
(1208), ale więcej niż we Francji (868),
w Niemczech (928), na Węgrzech (760),
w Norwegii (506), w Finlandii (762), we
Włoszech (881) czy w Hiszpanii (596).

Rok 2015 skłonił BN do pewnych podsumowań,
w tym prezentacji współczesnej
polskiej produkcji wydawniczej na
tle ostatniego 25-lecia.

Produkcja wg UKD

Proporcje tematyczne wewnątrz zbioru
książek nie ulegają z roku na rok większym
zmianom, hierarchia poszczególnych
działów UKD ze względu na liczebność
tytułów pozostaje podobna,
a w 2015 roku była niemal identyczna jak
rok wcześniej. Na pierwszym miejscu
znalazły się teksty literackie (27 proc.),
a na kolejnych – historia i biografie
(9 proc.), religia i teologia (8 proc.), prawo,
administracja i opieka społeczna
(7 proc.), polityka i ekonomia (6 proc.),
szkolnictwo i dokształcanie nauczycieli
(5 proc.), inżynieria, technika, przemysł
i handel (5 proc.), nauki medyczne
(3 proc.), nauki przyrodnicze (3 proc.).

Jak podkreślono w opracowaniu BN,
zmiany w tych obszarach uwidaczniają
się wówczas, gdy analiza dotyczy dłuższego
okresu. I tak, w latach 1990-2015
konsekwentnie zmniejszał się udział
w całym zbiorze tytułów z dziedziny nauk
technicznych, przyrodniczych i ścisłych.
Przykładowo udział inżynierii,
techniki, przemysłu i handlu zmalał z 10
do 5 proc. wszystkich tytułów. Natomiast
liczba publikacji z zakresu rolnictwa,
leśnictwa, rybołówstwa spadła z 5
do 1 proc., medycyny z 5 do 3 proc., matematyki z 3 do 1 proc., a nauk przyrodniczych
z 6 do 3 proc. Podsumowując,
udział książek z nauk stosowanych i matematyki
spadł w ciągu wspomnianych
25 lat z 32 do 15 proc.

Odmienną dynamikę w zakresie liczby
tytułów wydawanych w ostatnich 25
latach w Polsce, notują książki literackie
(wzrost z 16 do 27 proc. ogólnej liczby
tytułów), przy czym – jak podkreślono
w opracowaniu – tendencja ta zarysowała
się wyraźnie w ostatnich kilku latach.
Jednocześnie powiększył się udział publikacji
z zakresu religii i religioznawstwa
(z 5 do 8 proc.). Pozytywną dynamikę notują
w ostatnich latach także pozycje
z obszaru prawo, administracja, opieka
społeczna (wzrost z 4 do 7 proc.).

Produkcja wg typów

Jak czytamy w najnowszym wydaniu “Ruchu”: “Ostatnie trzy lata przyniosły
istotne zmiany w proporcjach książek
należących do różnych typów formalno-
-funkcjonalnych. Należy do nich zwłaszcza
zmniejszanie się liczby tytułów książek
naukowych i powiększanie zbioru
utworów literackich, przy jednoczesnej
coraz silniejszej dominacji wśród nich literatury
popularnej”.

Publikacje naukowe

W roku 2015 w bibliografii narodowej
znalazło się 11437 tytułów książek naukowych,
co odpowiada 34 proc. całego
zbioru wydanych tytułów. Przeważają
wśród nich książki napisane w oryginale
po polsku (78 proc.). Książki napisane
w języku obcym to 5 proc. a polskim i obcym – 8 proc. zbioru.

Ponadto 7 proc. stanowią tłumaczenia
z języków obcych na polski, a zaledwie
2 proc. – z polskiego na języki obce.
Proporcje tematyczne w obrębie
zbioru książek naukowych w roku 2015
rozłożyły się następująco: prawo, administracja
i opieka społeczna (13 proc.),
polityka i ekonomia (13 proc.), historia
i biografie (11 proc.), inżynieria, technika,
przemysł i handel (10 proc.), szkolnictwo
i dokształcanie nauczycieli (6 proc.),
socjologia i statystyka (6 proc.), historia
literatury i krytyka literacka (5 proc.), nauki
przyrodnicze (5 proc.), nauki medyczne
(5 proc.). Pozostałe działy tematyczne
nie przekraczają 5 proc. całości.

Jak się okazuje, wśród wydawców
książek z tej dziedziny największy odsetek
stanowią instytucje naukowe, które
wydały w sumie połowę wszystkich pozycji
naukowych (w tym 43 proc. szkoły
wyższe, a 7 proc. – inne instytuty naukowe). Grupę podmiotów publikujących pozycje
naukowe znalazły się także: fundacje
(5 proc.), instytucje kultury (4 proc.),
wydawnictwa typy vanity (4 proc.) i stowarzyszenia
(2 proc.).

Wśród wydawnictw publikujących
największą liczbę książek naukowych
w roku 2015 (nie mniej niż 100 pozycji)
znalazły się: Wydawnictwo C.H. Beck,
Wolters Kluwer Polska, Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydawnictwo
UMCS, Napoleon V Dariusz Marszałek,
Wydawnictwo Uniwersytetu Ślą-
-skiego, Wydawnictwo Adam Marszałek,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Wydawnictwo
Naukowe Uniwersytetu Mikołaja
Kopernika.

“Gdy umieścimy dane z roku 2015 na
tle przemian zachodzących w zbiorze
publikowanych w Polsce tytułów książek
naukowych, z jakimi mieliśmy do czynienia
w ostatnim 25-leciu, stwierdzimy
przede wszystkim znaczny wzrost liczby
wydawanych co roku publikacji tego typu.
Wydaje się ich obecnie trzykrotnie
więcej niż na początku lat 90. (co oznacza,
że przyrost ich liczby zbliżony jest
do przyrostu liczby wszystkich publikowanych
w Polsce tytułów). Tendencja
wzrostowa rozpoczęła się w połowie lat
90. i trwała aż do roku 2012 – w tym czasie
liczba publikowanych rocznie tytułów
wzrosła z 4000 do 15 tys.” – twierdzą autorzy
analizy.

Szczyt produkcji z tej dziedziny przypadł
na rok 2012, kiedy ukazało się
15 tys. tytułów. W latach 2013-2014 odnotowano
znaczące spadki (łącznie o około
4000 tytułów), a 2015 roku również spadek,
jednak stosunkowo niewielki, bo
o 200 pozycji. Redukcja liczby książek
naukowych w ostatnich latach automatycznie
wpłynęła na spadek ich udziału
w całości produkcji wydawniczej (o 10
proc. w latach 2012-2015), a największy
udział w tym zjawisku miał spadek produkcji
podręczników akademickich, który
w latach 2012-2015 sięgnął 47 proc.

Publikacje popularnonaukowe

W rozumieniu Biblioteki Narodowej są
to “książki dotyczące określonego zagadnienia
lub dyscypliny naukowej, służące
(w odróżnieniu od publikacji fachowych)
popularyzacji wiedzy wśród osób
niebędących specjalistami w danej dziedzinie,
napisane względnie przystępnym
językiem, niezawierające na stronie redakcyjnej
informacji o recenzentach naukowych,
niewyposażone w aparat naukowy
albo takie, w których stosuje się
stosunkowo niewielki aparat naukowy”.
W roku 2015 w odnotowano 2165 tytułów
spełniających powyższe kryteria (2258
w 2014).

Tymczasem od roku 1990 liczba książek
popularnonaukowych wzrosła ponad
pięciokrotnie. Wśród książek popularnonaukowych
zdecydowanie przeważają
pozycje napisane w oryginale po polsku
(71 proc.). Znacznie mniej znalazło
się w tym zbiorze tłumaczeń z języków
obcych (23 proc.). Według danych BN,
48 proc. książek z tej kategorii zostało
opublikowanych przez profesjonalne
komercyjne wydawnictwa, 9 proc,
przez różne instytucje kultury, 4 proc. – instytucje naukowe, 4 proc. – agendy
rządowe i samorządowe, 3 proc. – szkoły
wyższe, 3 proc. – fundacje. Wśród ich
wydawców znajdą się także instytucje
religijne czy przedsiębiorstwa prywatne.
Dodatkowo 6 proc. produkcji popularnonaukowej
pochodzi z self-publishingu,
a kolejne 5 proc. zostało opublikowane
przez wydawnictwo na koszt autora.

Grupę podmiotów, które opublikowały
najwięcej książek tego rodzaju, tworzą:
w koedycji Edi-presse Polska i Bellona
(62), Bellona (47), Edipresse Polska
(44), Dom Wydawniczy Rebis (42), Wydawnictwo
Illuminatio (39), Wydawnictwo
Ibis (30), Wydawnictwo Astrum (28).

Publikacje fachowe

Do tej kategorii zaliczane są publikacje
przeznaczone dla specjalistów wykonujących
dany zawód i chcących rozszerzyć
swoje kompetencje w tej dziedzinie,
to m.in. poradniki specjalistyczne z zakresu
informatyki, inżynierii, ekonomii,
zarządzania, prawa czy medycyny.

W roku 2015 w “Przewodniku Bibliograficznym” znalazło się 2257 tytułów
sklasyfikowanych jako publikacje fachowe.
Publikacje fachowe notują w ostatnich
latach dość dynamiczny wzrost – ich zasób powiększył się o 1/3 o d 2012
roku. Jednak jak podkreślają autorzy “Ruchu”, w 1990 roku książki fachowe
stanowiły większą niż obecnie część całej
liczonej w tytułach produkcji wydawniczej.

W roku 2015 największą tematycznie
grupę publikacji tego typu stanowiły
książki dotyczące prawa, administracji
i opieki społecznej (27 proc.), a nieco
mniejszą szkolnictwa i dokształcania
nauczycieli (20 proc.), przy czym jest to
efekt zwiększania się w ostatnich kilku
latach liczby tytułów książek prawniczych,
a zmniejszania edukacyjnych.
Pozostałe działy tematyczne uzyskały
następujący udział w segmencie: polityka
i ekonomia (13 proc.), dział ogólny
(11 proc.), inżynieria, technika, przemysł,
handel i rzemiosło (9 proc.), nauki
medyczne (7 proc.). Książki fachowe to
przede wszystkim pozycje napisane oryginalnie
po polsku (84 proc.). Tłumaczenia
z języków to zaledwie 12 proc. zbioru.

Wśród edytorów książek z tej kategorii
przewodzą profesjonalni wydawcy,
którzy w 2015 roku odpowiadali za
60 proc. produkcji. Udział w zbiorze miały
jednak także: szkoły wyższe i instytuty
naukowe (12 proc.), ośrodki rządowe
i samorządowe (4 proc.) oraz inne instytucje
państwowe (4 proc.), a także fundacje
(4 proc.), stowarzyszenia (3 proc),
inne szkoły (2 proc.). Obecna jest tu
też minimalna sfera self-publishingu
(2 proc.).

Wydawnictwa, które opublikowały
najwięcej tego rodzaju publikacji w roku
2015 to: Helion (224), Wolters Kluwer
Polska (155), Wydawnictwo Wiedza
i Praktyka (131), Wydawnictwo C.H.
Beck (122), Nowa Era (59), Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne (52).

Publikacje dokumentalne

“Do kategorii literatury dokumentalnej
należą teksty o charakterze autobiograficznym,
czyli zawierające opowieści
o wydarzeniach prawdziwych, a zarazem
przedstawianych z punktu widzenia
konkretnych ich uczestników, czyli przekazujące
wiedzę o świecie przetworzoną
poprzez osobiste doświadczenia autorów
lub współautorów publikacji. Dodatkowo
do powyższej kategorii przypisać
należy publikacje zaliczane do publicystyki – teksty poświęcone życiu społecznemu
i polityce, przedstawiające autorską
interpretację omawianych wydarzeń,
często o charakterze polemicznym. Znajdujemy
tu takie gatunki wypowiedzi, jak:
reportaż, wywiad, epistolografia, diarystyka,
memuarystyka, autobiografie, publicystyka” – czytamy w “Ruchu”.

W roku 2015 do tej kategorii zakwalifikowano
2076 tytułów (1997 w 2014 roku),
co stanowi 6,2 proc. wszystkich tytułów.
3/4 wszystkich pozycji tego rodzaju stanowią
książki napisane w oryginale po
polsku, a utwory tłumaczone z języków
obcych przypada 20 proc.

Największy zbiór w tej kategorii stanowią
książki historyczne – 36 proc. całości, “przy czym ponad 1/3 z nich w ten
czy inny sposób wiąże się z tematyką
II wojny światowej”. 11 proc. publikacji
poświęcona była postaciom i wydarzeniom
ze świata sztuki, muzyki, teatru, filmu i sportu, a 8 proc. to pozycje z działu
działu socjologia, obejmującego dokumenty
związane z rozmaitymi zjawiskami
społecznymi.

Istotne działy tematyczne książek
dokumentalnych to także: geografia
(6 proc.), szkolnictwo i dokształcanie nauczycieli
(6 proc.), polityka i ekonomia
(5 proc.), prawo (5 proc.), muzyka, widowiska,
teatr, film (5 proc.), nauki medyczne
(5 proc.), historia literatury (4 proc.),
gry i sport (3 proc.).

Wśród wydawców literatury dokumentalnej
występuje znaczna różnorodność,
znajdują się wśród nich stowarzyszenia
(7 proc.), szkoły wyższe (6 proc.),
biblioteki (5 proc.), muzea (4 proc.), instytucje
publiczne (3 proc.). Spora jest
sfera self-publishingu: 7 proc. tytułów
omawianego typu opublikowały wydawnictwa
na koszt autora, 5 proc. – sami
autorzy.

Wśród najważniejszych wydawnictw
publikujących literaturę dokumentalną
znalazły się: Dom Wydawniczy Rebis,
Grupa Wydawnicza Foksal, Społeczny
Instytut Wydawniczy Znak, Hachette
Polska, Wydawnictwo Czarne, Prószyński
Media.


Publikacje poradnikowe

W kategorii tej znalazły się książki poradnikowe,
skierowane do osób niewykonujących
danego zawodu lub niebędących
ekspertami w jakiejś dziedzinie. Szczególnie
licznie znajdą się więc w tej kategorii
poradniki psychologiczne, pedagogiczne,
ogrodnicze, zielarskie, domowe
itd. Ich zadaniem jest przybliżenie danego
zagadnienia laikowi. Należą tu także
poradniki turystyczne i książki kucharskie.
W roku 2015 BN odnotowała 1531
tytułów książek o charakterze poradnikowym.
Rok wcześniej było ich 1376,
a w latach 2013-2014 kolejno 1669 i 1774.

W 2015 roku przewodniki turystyczne
stanowiły 27 proc. tytułów tej kategorii,
poradniki dotyczące gospodarstwa domowego – 21 proc., psychologiczne – 13
proc., medyczne – 12 proc.), a “towarzyszą
im także, choć w mniejszych już liczbach,
poradniki o różnorodnej tematyce
wspierające uprawianie najrozmaitszych
hobby”.

Poradniki i przewodniki – podobnie
jak książki popularnonaukowe i fachowe – mają dość zróżnicowane grono
wydawców. Profesjonalne komercyjne
wydawnictwa o publikowały w 2015 r oku
64 proc. książek tej kategorii (najwięcej
przysłały ich do Biblioteki Narodowej
wydawnictwa: Helion, Wydawnictwo
Pascal, Wydawnictwo Olesiejuk, Wydawnictwo
RM, Wydawnictwo Rebis),
stosunkowo dużo jest więc innych instytucji
publikujących książki poradnikowe.
Niemała jest też sfera self-publishingu:
8 proc. poradników wydały wydawnictwa
oferujące publikację na koszt autora,
a 5 proc. sami autorzy. Sporo znajduje
się także wśród wydawców tego typu
publikacji instytucji rządowych i samorządowych
(4 proc.), fundacji (3 proc.),
stowarzyszeń (3 proc.) i przedsiębiorstw
różnego typu (3 proc.). Jak czytamy
w “Ruchu”: spośród największych tematycznych
grup poradników najbardziej
różnorodnych wydawców mają przewodniki
geograficzne – znaczące miejsce
wśród nich zajmują zwłaszcza urzędy
miejskie lub gminne oraz stowarzyszenia
lokalne.


Encyklopedie i słowniki

Encyklopedie i słowniki stanowią tę kategorię,
w przypadku której ostatnie
25-lecie przyniosło najpierw znaczny
wzrost liczby tytułów, a następnie ich
istotny spadek. Ich liczba jest obecnie
dwukrotnie wyższa niż u progu lat 90.,
jednak od roku 2010 systematycznie
spada.

W roku 2015 przesłano do Biblioteki
Narodowej 282 słowniki i encyklopedie.
Jest to nieco więcej niż w roku 2014
(253), ale znacząco mniej niż w roku 2013
(376). Większość z nich stanowią książki
napisane w oryginale po polsku (59
proc.), jednak pozycje dwujęzyczne to aż
30 proc.

Profesjonalni wydawcy odpowiadają
za 40 proc. tej produkcji. Jednak wydawcami
encyklopedii i słowników często
są szkoły wyższe i instytuty naukowe
(21 proc.), biblioteki (4 proc.), muzea (4
proc.), ośrodki kultury (2 proc.), fundacje
(5 proc.) i stowarzyszenia (2 proc.). Produkcja
self-publishingowa w tym zakresie
to 6 proc. ogólnej liczby wydawanych
tytułów.

Wśród wydawnictw przysyłających
do Biblioteki Narodowej tego typu książki
wy-różniły się w roku 2015 działające
w koedycji Instytut Językoznawstwa Uniwersytetu
Adama Mickiewicza oraz Bel
Studio (faktycznie jednak jest to jedna
pozycja wieloto-mowa: 30 tomów suplementu
do “Słownika warszawskiego”).
Następne w kolejności są Level Trading
i Wydawnictwo Ibis.

Publikacje religijne

Za publikacje religijne uważa się utwory
związane funkcjonalnie z praktykami
religijnymi. Bibliografia narodowa odnotowała
2033 książki zaliczone do tej
kategorii w 2015 roku. Większość książek
o charakterze religijnym to pozycje
napisane w oryginale po polsku (68
proc.), a tłumaczenia stanowią 29 proc.
zbioru.
Książki religijne w 70 proc. wydają
wydawnictwa profesjonalne, ale co ciekawe – według ustaleń BN zaledwie 17
proc. stanowią wydawnictwa związane
z Kościołem katolickim. Za 8 proc. wydanych
publikacji odpowiadają bezpośrednio
kościoły i organizacje religijne.

Książki religijne publikują też niekiedy
szkoły wyższe (4 proc.) i stowarzyszenia
(3 proc.), zdarza się także self-publishing
(3 proc.). Wydawnictwa, które
wydały najwięcej książek o tematyce religijnej,
to: Wydawnictwo JUT, Wydawnictwo
WAM, Edycja św. Pawła, Wydawnictwo
M, Flos Carmeli, Wydawnictwo
Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu,
Wydawnictwo esPe, Wydawnictwo Jedność.

Publikacje ezoteryczne
i paranaukowe

Do tej kategorii zaliczane są książki dotyczące
ezoteryki, tarota, wróżbiarstwa,
paranauki, parapsychologii, medycyny
alternatywnej i zjawisk nadprzyrodzonych.
W roku 2015 przysłano do Biblioteki
Narodowej 58 publikacji o powyższym
charakterze. W roku 2014 były to
52 książki, a w roku 2013 – 62. Jest to
więc kategoria o względnie stałej, niewielkiej
liczbie tytułów. 2/3 spośród nich
stanowią tłumaczenia z języków obcych.
Wśród publikujących je wydawnictw wyróżniają
się Wydawnictwo Illuminatio
i Studio Astropsychologii.

Publikacje eseistyczne

W roku 2015 odnotowano publikację 64
książek o charakterze eseistycznym (97
w 2014 roku). Jak podkreślono w opracowani,
stosunkowo rzadko publikują je
profesjonalne komercyjne wydawnictwa
(41 proc.) i nie ma wydawnictwa, które
przysłałoby w roku 2015 do Biblioteki Narodowej
więcej niż 3 tytuły tego rodzaju.
Wśród innych wydawców znajdują się
ośrodki kultury (9 proc.), szkoły wyższe (8
proc.), fundacje (8 proc.), stowarzyszenia
(6 proc.), biblioteki (3 proc.). Jest także
sfera self-publishingu: wydawnictwa publikujące
na koszt autora wydają 8 proc.
książek eseistycznych, a sami autorzy – 3 proc..


Albumy i książki artystyczne

Kategoria ta łączy albumy, czyli publikacje
zawierające reprodukcje dzieł sztuki
i/lub fotografie (artystyczne, pejzażowe),
oraz książki artystyczne, czyli publikacje
będące dziełem sztuki typograficznej lub
ilustracyjnej, wydrukowane i wprowadzone
do obrotu księgarskiego. W roku
2015 przysłano do Biblioteki Narodowej
781 tytułów tego rodzaju, czyli o 33 więcej
niż rok wcześniej.

Najwięcej albumów i książek artystycznych
to publikacje z dziedziny sztuk
plastycznych (55 proc.), a następnie architektury
(14 proc.) oraz geografii i historii
(po 10 proc.). Jak informuje BN
tylko 14 proc. spośród albumów i książek
artystycznych ukazało się nakładem
komercyjnych profesjonalnych wydawnictwa,
natomiast aż 1/3 produkcji albumowych
to zasługa muzeów. Poza tym
10 proc. z nich wydały ośrodki kultury
i biblioteki, 8 proc. ośrodki naukowe – szkoły wyższe i inne instytuty naukowe,
5 proc. – ośrodki rządowe, a kolejne 5
proc. – sami autorzy.

Podręczniki szkolne i materiały
dydaktyczne

W dziale tym klasyfikuje się wszystkie
publikacje podręcznikowe dopuszczone
do użytku szkolnego w szkołach podstawowych,
gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych,
wpisane przez Ministerstwo
Edukacji Narodowej do wykazu
podręczników (z wyjątkiem podręczników
do nauki języków obcych), a także
wszelkiego rodzaju publikacje pomocnicze
przeznaczone dla szkół podstawowych,
gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych,
stanowiące uzupełnienie dla
podręczników. W roku 2015 opublikowano
1149 podręczników. Było to trzykrotnie
więcej niż w roku 1990, jednak
ostatnie lata to okres wyraźnego spadku
liczby publikowanych tytułów z tej kategorii.

Za 89 proc. tytułów wydanych w 2015
roku odpowiadali profesjonalni wydawcy
edukacyjni. Największą produkcję odnotowały
następujące firmy: Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne (350), Nowa Era
(276) i Wydawnictwo Pedagogiczne Operon
(126).

Podręczniki do nauki języków
obcych

Jako publikacje do nauki języków obcych
traktujemy wszelkie podręczniki,
samouczki, rozmówki, zeszyty ćwiczeń,
publikacje z zakresu słownictwa specjalistycznego
(Business English, Legal English,
Medical English itp.). W 2015 roku
do Biblioteki Narodowej przesłano 365
takich książek (174 rok wcześniej).

Wśród nich najwięcej książek do Biblioteki
Narodowej przesłały Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne, Wydawnictwo
Kram, Nowa Era, Lingea,
Wydawnictwo DEEP, Pearson Central
Europe. Brak marek wydawniczych takich
jak Macmillna, Oxford University
Press czy English Unlimited świadczyć
może natomiast o wyraźnym niedoszacowaniu
liczby tytułów z tej kategorii
w stosunku do realnej rynkowej reprezentacji.

Większość otrzymanych w roku 2015
przez Bibliotekę Narodową tytułów podręczników do nauki języków obcych przeznaczonych
jest do nauki języka angielskiego
(113) i niemieckiego (97), mniej – rosyjskiego (29), hiszpańskiego (16),
włoskiego (14) i francuskiego (13).


Utwory literackie

Liczba odnotowanych przez BN utworów
literackich w roku 2015 wyniosła 8930
tytułów (8343 w 2014 roku) i stanowi 27
proc. ogólnego zbioru. Udział literatury
w ogólnej produkcji wydawniczej w Polsce
rośnie od 2012 roku, w którym wyniósł
21 proc. Strukturę produkcji literackiej
prezentuje wykres ze strony 12.

Literatura piękna

W 2015 roku znalazło się w bazie 2227
książek zakwalifikowanych do kategorii
literatury pięknej, co stanowi 7 proc.
wszystkich wydanych tytułów. Jednocześnie
udział literatury pięknej w całym
zbiorze książek literackich zmniejsza
się (z 32 proc. w roku 2013 do 24 proc.
w 2015).

Wśród tytułów zaliczonych do literatury
pięknej w 2015 roku 76 proc. stanowiła
poezja, 14 proc. – powieści, 3 proc. – dramat. Według statystyki BN tylko 35
proc. tytułów literatur pięknej to efekt
pracy profesjonalnych wydawnictw. 10
proc. takiej produkcji wydawniczej generują
stowarzyszenia twórcze, 7 proc. – ośrodki kultury, teatry, muzea, a kolejne
5 proc. biblioteki. Według BN już 15
proc. produkcji to rezultat self-publishingu,
a 8 proc. efekt działalności wydawnictw
typu vanity. Dodatkowe 2 proc.
wydawanych tytułów to inicjatywa przynależy
do osób prywatnych. Oznacza to,
ze 1/4 wydawanych pozycji ma charakter
inny niż instytucjonalny.

Jak czytamy w opracowaniu, “na tytuły
przynależne do kategorii literatury
pięknej, podobnie jak w poprzednich
latach, składają się przede wszystkim
utwory polskie (83 proc.), przy skromnym
udziale tłumaczeń z języków obcych
(13 proc.)”.

Literatura romansowo-obyczajowa

W roku 2015 w bibliografii narodowej
odnotowano 2279 książek zaliczonych
do literatury romansowo-obyczajowej,
co stanowi 7 proc. wszystkich wydawanych
w Polsce tytułów. W latach 2014-
2015 liczba tytułów z tej kategorii wzrosła
o 37 proc., ale wyższa dynamika to
przede wszystkim zasługa pozycji w języku
polskim. W 2015 roku 58 proc. tytułów
tego rodzaju stanowiła literatura obca,
a 42 proc. – polska.78 proc. książek należących
do literatury romansowo-obyczajowej
publikowanych jest przez profesjonalne
komercyjne wydawnictwa, 10
proc. stanowią publikacje wydane przez
wydawnictwa oferujące publikację na
koszt autora, 3 proc. – książki wydane
na własną rękę, 2 proc. – przy pomocy
agencji reklamowych, 1 proc. – stowarzyszeń,
a 5 proc. – przez inne instytucje.
Wydawnictw o największej liczbie
tytułów z tej kategorii to: Harper Collins
Polska (dawniej Arlekin Wydawnictwo
Harlequin Enterprises), Wydawnictwo
Amber, Novae Res, Wydawnictwo Pi,
Edipresse Polska, Sonia Draga, Prószyński
Media, HarperCollins Polska, Ringier
Axel Springer Polska, Nordi-Press oraz
wydawnictwa Amber i Amercom (koedycje).


Literatura sensacyjno-kryminalna

W roku 2015 odnotowano w bibliografii
narodowej 994 tytuły należące do literatury
sensacyjno-kryminalnej. Ich
udział w pełnej liczbie tytułów wyniósł 3
proc. W latach 2013-2015 oferta tego typu
wzrosła o 62 proc. Obecnie 71 proc.
zbioru stanowią tłumaczenia. Większość
przekładów pochodzi z języka angielskiego
(64 proc.), a następnie szwedzkiego
(13 proc.) oraz francuskiego (12
proc.).

84 proc. produkcji generują profesjonalni
wydawcy, kolejne 8 proc. to produkcja
na koszt autora.

Wśród wydawców, którzy w roku
2015 nadesłali najwięcej tytułów do Biblioteki
Narodowej znalazły się: Wydawnictwo
Albatros Andrzej Kuryłowicz
(146), Wydawnictwo Sonia Draga (64),
Hachette Polska (59), Grupa Wydawnicza
Foksal (56), Wydawnictwo Czarna
Owca (54), Wydawnictwo Amber (48)
oraz Publicat (41).

Literatura fantastyczna

W roku 2015 nadesłano do Biblioteki
Narodowej 583 książki, które zostały zakwalifikowane
do kategorii literatury fantastycznej,
czyli 2 proc. całego zbioru.
Dynamika liczby tytułów fantastycznych
w ostatnich dwóch latach wyniosła 45
proc. W segmencie dominują tłumaczenia
z języka angielskiego (85 proc.). Wydawcy
profesjonalni odpowiadają za 69
proc. tytułów z tej kategorii. Wydawnictwa
oferujące publikację na koszt autora
opublikowały aż 19% wszystkich tytułów
utworów fantastycznych (i aż 40% utworów
polskich).

Najwięcej książek tego typu w roku
2015 przysłały do Biblioteki Narodowej
wydawnictwa: Dom Wydawniczy Rebis
(77), Novae Res (55), Wydawnictwo Mag
(38), Fabryka Słów (33), Grupa Wydawnicza
Foksal (28), Amber (21).

Literatura dla młodzieży

W roku 2015 nadesłano do Biblioteki
Narodowej 353 książki dla młodzieży
(w 2013 roku 398, w 2014 – 406). Proporcje
między utworami obcymi a polski wynosiły
55 do 44 proc. Za 82 proc. tytułów
z tej kategorii odpowiadali wydawcy komercyjni,
kolejne 8 proc. przypadło natomiast
na oficyny oferujące wydanie na
koszt autora, natomiast prawie 3 proc. to
efekt self-publishingu.

Spośród wydawnictw publikujących
tego typu literaturę w roku 2015 najwięcej
tytułów do Biblioteki Narodowej
przysłały: Akapit Press (26), Grupa Wydawnicza
Foksal (24), Amber (21), Wydawnictwo
Ibis (19), Nasza Księgarnia
(18), Wydawnictwo Literackie (17), Publicat
(16).

Książki dla dzieci

W rozumieniu “Ruchu Wydawniczego
w Liczbach” publikacje dla dzieci to “książki przeznaczone dla dzieci najmłodszych,
przedszkolaków i dzieci
we wczesnym wieku szkolnym. Można
wśród nich wyróżnić następujące podgrupy:
literaturę piękną (książeczki obrazkowe,
baśnie, bajki, proste opowiastki
obyczajowe lub przygodowe dla przedszkolaków,
powieści obyczajowe i przygodowe
dla dzieci wczesnoszkolnych)
i publikacje niebeletrystyczne (książki
popularnonaukowe, a także książeczki
do rysowania, wyklejania itd.)”.

W roku 2015 odnotowano w Bibliotece
Narodowej 2071 publikacji dla dzieci,
z czego 280 o charakterze nieliterackim.
Segment ten charakteryzuje wysoka dodatnia
dynamika – w 2013 roku ukazało
się 1754 książek, w 2014 roku – 2476. 59
proc. nadesłanych do BN tytułów stanowiły
pozycje polskie (52 proc. w roku
2013 i 55 proc. w roku 2014).

Książki dla dzieci publikowane są
w 80 proc. przez komercyjnych profesjonalnych
wydawców, po 5 proc. tytułów
opublikowały wydawnictwa oferujące
publikację na koszt autora oraz sami
autorzy. Najwięcej książek dla dzieci
w roku 2015 przesłały do Biblioteki Narodowej
następujące wydawnictwa: Olesiejuk
(317), Egmont (129), Grupa Wydawnicza
Foksal (112), Wydawnictwo
Ibis (106), Media Rodzina (47), Publicat
(47), Wydawnictwo Skrzat (45), De Agostini
Polska (43).

Komiksy

Rok 2015 przyniósł olbrzymi wzrost produkcji
komiksowej. W zasobach BN zanotowano
556 tytułów wobec 265 w 2013
i 349 w 2014 roku. Utwory tłumaczone
stanowią 78 proc. oferty. Obecnie 90
proc. komiksów publikują profesjonalni
wydawcy.

Największa liczbę tytułów zgłosiły
do BN Taurus Media oraz Hachette Polska,
które “odebrały tym samym palmę
pierwszeństwa wydawnictwu Egmont
Polska, które dotąd miało pozycję niekwestionowanego
lidera w tej kategorii”.
Następne w kolejności pod względem
liczby tytułów okazały się następujące
podmioty: Wydawnictwo Waneko, Wydawnictwo
Studio JG, Wydawnictwo
Ongrys, Kultura Gniewu oraz Timof i Cisi
Wspólnicy. Komiksy polskie publikują
przede wszystkim wydawnictwa Ongrys
oraz Kultura Gniewu.

Humor i anegdota

W roku 2015 Biblioteka Narodowa otrzymała
156 książek zakwalifikowanych do
kategorii humor i anegdota. 59 proc. stanowiły
książki wydane w oryginale po
polsku, a 40 proc. tłumaczenia z języków
obcych, przy czym książki tłumaczone
to głównie wybory złotych myśli, pochodzących
z różnych kręgów kulturowych
i językowych. 65 proc. książek tego typu
opublikowały komercyjne wydawnictwa,
zwłaszcza religijne, a najwięcej tytułów
firmy: Promic, JUT, Edycja św. Pawła,
Wydawnictwo św. Wojciecha.

Język publikacji

Wśród tytułów zarejestrowanych w 2015
roku aż 91 proc. stanowiły publikacje
w języku polskim, z czego 69 proc. stanowiły
książki napisane w oryginale po
polsku, a 22 proc. – tłumaczenia. Książki
wydane w języku obcym złożyły się na
5 proc. zbioru tytułów, a 4 proc. tytułów
z roku 2015 to książki wydane w języku
polskim i obcym/obcych.

Największy odsetek tłumaczeń na
polski z języków obcych występuje w następujących
kategoriach: komiks (78
proc.), literatura romansowo-obyczajowa
(55 proc.), sensacyjno-kryminalna
(72 proc.), fantastyczna (52 proc.) i młodzieżowa
(56 proc.), a także w niewielkiej
kategorii książek ezoterycznych (67
proc.). Najmniejszy udział tłumaczeń zanotowano
w przypadku literatury naukowej
(7 proc.), encyklopedii i słowników (6
proc.), albumów i książek artystycznych
(5 proc.) oraz podręczników szkolnych
(poniżej 1 proc.).

Natomiast książki wydane w języku
obcym to przede wszystkim pozycje naukowe
(80 proc.).

Udział wg województw

Udział poszczególnych województw
w publikacji książek (liczonych w tytułach)
z roku na rok nie podlega niemal
żadnym istotnym zmianom. Podobnie
jak rok i dwa lata wcześniej, w 2015 roku
40 proc. książek zostało opublikowanych
w województwie mazowieckim. Spojrzenie
wstecz na ostatnie 25 lat pokazuje, że
przewaga województwa mazowieckiego
jest zjawiskiem stałym, przy czym w latach
90. była nieco wyższa (średnio 44
proc.), a począwszy od przełomu wieków
względnie ustabilizowała się na poziomie
40 proc.

Następne w kolejności, ze względu
na liczbę wydanych tytułów, było w roku
2015 województwo małopolskie (12
proc.). Wyróżnia się ono przede wszystkim
tym, iż publikuje się tu największą
liczbę książek religijnych (28 proc.) oraz
dość znaczną liczbę książek naukowych
(15 proc). Stosunkowo duży udział w produkcji
wydawniczej (liczonej w tytułach)
mają także województwa wielkopolskie
(9 proc.), śląskie (8 proc.), dolnośląskie (5
proc.). Najmniej książek (poniżej 2 proc.
całości) opublikowano, podobnie jak
przed rokiem, w województwach: podlaskim,
zachodniopomorskim, warmińsko-
-mazurskim, opolskim i lubuskim.