Rok, który minął od publikacji poprzedniego artykułu podsumowującego wydarzenia na rynku książki dla niedorosłych nie przyniósł zaskakujących wydarzeń, nowych tendencji, przełomowych bestsellerów. Wszystko, czego byliśmy świadkami, stanowiło rozwinięcie i pogłębienie (czasami znaczące!) zjawisk z poprzednich 12 miesięcy. Ta „nuda” (bo naprawdę ktoś mógłby użyć tego określenia!) nie oznacza jednak, że był to zły rok – przeciwnie! Wiele wskazuje na to, że polski rynek książki dla dzieci i (szczególnie) młodzieży utrzymuje się na wysokiej (i chyba ciągle zwyżkującej!) fali rosnących przychodów.
Złoty interes?
Analiza wieloletnich rozkładów przychodów poszczególnych segmentów polskiego rynku książki pokazuje bardzo jasno, że gdyby ktoś chciał inwestować kilka(naście) lat temu w akcje segmentu dziecięco-młodzieżowego, to zrobiłby złoty interes. Wedle danych „Biblioteki Analiz” w roku 2017 sektor „niedorosłych” stanowił 11,1 proc. sprzedaży na polskim rynku książki, co oznaczało wtedy około 250 mln zł. Cztery lata później, w 2021 (ostatnie dostępne dane) książki dla dzieci i młodzieży przyniosły wydawcom 23,2 proc. sprzedaży na polskim rynku książki, co się przekłada na przychód w wysokości ok. 700 mln zł. Wzrost wynosi więc 280 proc.! Nawet jeżeli skorygujemy ten wzrost o inflację (która zresztą w ostatnim branym pod uwagę 2021 roku nie była jeszcze tak bolesna), to mamy chyba do czynienia z historycznymi rekordami.
Dowód? Pomiędzy 2001 a 2014 (tutaj mieszczą się czasy „harrypotterowe”!) największe wzrosty przychodów w tym segmencie to ledwo 80 proc. (2001 do 2008), ale z późniejszym spadkiem (2001-2014) o 110 proc. W 2014 przychód ze sprzedaży książek dla niedorosłych to 168 mln zł. Wzrost przychodów od 2014 do 2021 wynosi więc w tym sektorze… 416 proc.
Jako się rzekło – nie ma danych z 2022, ale – raz jeszcze! – wiele wskazuje na to, że mogą być równie pomyślne jak te z lat wcześniejszych.
Young Adult – żyła złota – ciągle eksploatowana!
Jeżeli – jak się rzekło – biznes wydawniczy dla niedorosłych to złoty interes, to najbardziej bogatą żyłą złota są powieści YA, rynek książki dla młodych dorosłych. Ten fenomen trwa już kolejny rok i nie tylko nie wyczerpuje się, ale przeciwnie: wszystko wskazuje, że wiele sukcesów przed tym segmentem! Informacje o sprzedaży, nakładach, sukcesach powieści dla młodych dorosłych zdominowały obraz rynku książki dla niedorosłych! YAkiż to był rok!
Warto na chwilę zatrzymać się i spróbować zastanowić nad źródłami tego zjawiska, pozornie całkowicie nieoczekiwanego. Młodzi dorośli, czyli osoby z grubsza od 13. do 20. roku życia, uznawane były za przegrane dla książki. I to z przynajmniej dwóch przyczyn – po pierwsze zanurzone w świecie cyfrowym, w mediach społecznościowych, w streamingu netfliksowym wydawały się dla książki (papierowej w szczególności!) stracone. Po drugie psychologia rozwojowa mówi jasno: w tym wieku najbardziej liczy się życie społeczne, przede wszystkim kontakty z rówieśnikami. A książka – cóż… wydawałoby się, że nie ma bardziej „odspołecznego” medium! Czytanie to czynność wyjątkowo samotna i jednoosobowa…
Obie te przesłanki do porzucenia książki zostały odwrócone o 180 stopni przez media społecznościowe, w szczególności przez Instagram i TikToka (ale także Twitter i YouTube).
Rolę mediów społecznościowych w tym sektorze mocno podkreśla Anna Sójka-Leszczyńska, dyrektor wydawnicza Centrum Edukacji Dziecięcej-Papilon-Publicat-Elipsa: – Rola social mediów w sektorze YA? Gdyby było słowo mocniejsze niż GIGANTYCZNA, to bym je przywołała. Generacja Z otworzyła wydawców na TikToka, uświadomiła im istnienie grup dyskusyjnych na Discordzie, wyczuliła na istnienie komunikatorów i platform, o których do tej pory nawet nie słyszeli. #booktok jest dużym zjawiskiem socjologicznym. Oprócz młodych recenzentów jest tam także mnóstwo młodych autorów, a także młodych czytelników, którzy np. zwołują się na live’y, żeby wspólnie czytać książkę online. Obserwowanie ich dodaje skrzydeł. Media społecznościowe są dla rynku książki generalnie niezwykle ważne. Trend ten wzmocniła pandemia.
Niezwykle ważne miejsce ma również Wattpad (i inne serwisy pozwalające publikować własną twórczość literacką – oryginalną i fandomową). Pisanie i łatwe publikowanie dla dużej części młodych ludzi połączyło się z obietnicą sławy i sukcesu (także finansowego!). Katarzyna Barlińska vel P.S. Herytiera „Pizgacz” właśnie na Wattpadzie zjednała sobie pierwsze tysiące wielbicieli, tutaj została dostrzeżona, tutaj zaczęła się jej oszałamiająca kariera, która zaprowadziła ją na listę 10 najlepiej zarabiających autorów w Polsce.
Powieści stały się nie tylko drogą do sławy – książki stały się w tej grupie wiekowej modne – dzięki nim znajduje się znajomych, można się ich czytaniem pochwalić, zdobyć w serwisach społecznościowych lajki i follołersów. O czytaniu się mówi i… sytuacja się odwróciła: książka staje się bramą do życia społecznego, do nawiązywania nowych kontaktów.
Każde kolejne targi książki unaoczniają ten niezwykły fenomen – alejki pomiędzy stoiskami wydawców zostały zaludnione tysiącami (tak!) młodych ludzi, którzy chcą spotkać swoich idoli: Monikę Rutkę, Weronikę Marczak, Martę Łabęcką i innych. Przybywają tłumnie, kupują książki, czekają na autografy, robią wiele, aby otrzymać wymarzoną fotę z pisarką idolką. Fotę, która zdobędzie lajki, będzie stanowić ozdobę profilu w mediach społecznościowych.
Znaczący wkład w fenomen sukcesu powieści YA ma także Netflix. Ekranizacje (choć fani chętniej mówią o adaptacjach!) takich tytułów jak „Cień i kość” czy „Heartstopper” wzmocniły te tytuły i zdobyły im nowych czytelników.
Warto dostrzec jednak, że mamy do czynienia ze zjawiskiem w ogromnej mierze związanym z dziewczynami i młodymi kobietami. Wydawcy pytani „czy Young Adult jest kobietą?”, często wymijająco odpowiadają, że „coraz więcej chłopców także czyta powieści YA”, ale wspomniane wyżej tłumy na targach są jednak prawie bez wyjątku dziewczyńskie.
Young Adult… czy rzeczywiście „Young”, czy rzeczywiście „Adult”?
Dodatkowym elementem fenomenu popularności powieści YA jest przekraczanie – w różnych płaszczyznach! – barier wiekowych. Już od dobrych kilku lat dyskutowane jest zjawisko „spóźnionej lektury”. Powieści pisane dla nastolatków są powszechnie czytane przez osoby (i znowu – głównie kobiety!) metrykalnie dość dalekie od nastolęctwa. Pierwsze jaskółki tego zjawiska były rozpoznane za czasów popularności książek „wampirycznych” Stephanie Meyer, kiedy wydawcy decydowali się na specjalne linie okładek, bardziej dorosłe, pozbawione wizerunków osób w wieku szkolnym. Tak aby w metrze dorosły mógł bez zawstydzenia czytać… horror.
Ale powieść Young Adult przekracza także tę niższą granicę wiekową – czytelniczkami sporej części książek z tego kręgu są dziewczynki w wieku 12-13 lat czy nawet młodsze. Teksty „Pizgacz” zawierające silną dawkę erotyzmu nie wydają się przecież dla nich przeznaczone. Na TikToku odbyła się cała akcja, gdzie młodziutkie fanki publikowały swoje filmiki, na których demonstracyjnie zamazywały czarnymi flamastrami wydrukowaną na czwartej stronie okładki informację, że te książki przeznaczone są dla osób 18+.
Święty Graal polskiego księgarstwa, czyli biletowane spotkanie z autorem… odbyło się!
Przez lata na spotkaniach z zagranicznymi księgarzami (niemieckimi najczęściej!) słyszeliśmy o tym, że tam, gdzieś w dalekim świecie można z sukcesem organizować biletowane spotkania z autorami. Tak! Klienci zapłacą żywą gotówką, aby spotkać autora, przy okazji kupią książkę, aby autografem spotkanie owo upamiętnić. I stało się! Do Polski przyjechała jedna z największych gwiazd powieści YA (z gatunku fantasy) Holly Black. Na spotkanie zorganizowane przez Jaguara (polskiego wydawcę pisarki) i wspomagane przez Empik sprzedano 1500 biletów, 25 zł każdy. Sprzedano w ciągu kilku godzin! Nic dziwnego – w naszym kraju powieści tej autorki (cykle „Okrutny książę” oraz „Elfy ziemi i powietrza”) rozeszły się w łącznym nakładzie ponad 500 tys. egzemplarzy. Spotkania odbyły się 25 i 26 kwietnia 2023 roku w Warszawie i Krakowie. Pojawiły się nawet miłośniczki twórczości Holly Black z Ukrainy i Wielkiej Brytanii. Mamy więc i tutaj ciąg dalszy opowieści o unikalnym fenomenie powieści dla Young Adult…
Nieładnie zaglądać twórcom do kieszeni, ale…
Tygodnik „Wprost” po raz kolejny ogłosił listę najlepiej zarabiających polskich pisarzy. Niekwestionowanym królem tej i poprzednich list jest oczywiście Remigiusz Mróz. Jednak obserwacja kolejnych miejsc pokazuje, że bestsellerowi autorzy, pisząc dla dzieci i młodzieży, mogą liczyć na całkiem godziwe dochody. Nie będziemy tutaj podawali sum, ale warto dostrzec, że więcej niż połowa twórców z pierwszej dziesiątki związana jest z omawianym sektorem rynku książki. Znajdujemy na liście trzy autorki bestsellerowych serii dla najmłodszych: Martę Galewską-Kustrę („Pucio”), Anitę Głowińską („Kicia Kocia”) i Barbarę Supeł („Jadzia Pętelka”). Justynę Bednarek na listę „Wprost” wprowadził świetny (i lekturowy!) cykl opowieści o zagubionych skarpetkach. Komiksy Janusza Christy czytają namiętnie już trzy pokolenia Polaków. Na liście nie mogło oczywiście również zabraknąć prawdziwej królowej powieści YA – Katarzyny Barlińskiej vel „Pizgacz”, autorki cyklu „Hell”.
Sensacja w świecie komiksu!
Polskim światem komiksu wstrząsnęła nowina o rezygnacji Tomasza Kołodziejczaka z pracy w Story House Egmont. Był związany z tym wydawnictwem przez 27 lat, a od 10 jako dyrektor z sukcesem zarządzał Pionem Komiksów i Gier Planszowych, budując jego silną pozycję na polskim rynku. Można powiedzieć, że kończy się pewna epoka w dziejach rodzimego rynku komiksów. Obowiązki Tomasza Kołodziejczaka w Story House Egmont z dniem 1 maja objęła Martyna Chrzanowska.
Pomnik wydawcy… Robert Gamble – pamiętamy!
7 września 2022 roku w Poznaniu uroczyście odsłonięto pomnik Roberta D. Gamble’a, wydawcy, założyciela i autora sukcesu Wydawnictwa Media Rodzina. Autorem pomnika jest poznański rzeźbiarz światowej sławy prof. Robert Sobociński. Robert Gamble był nie tylko znanym i powszechnie szanowanym wydawcą – bardzo zasłużył się dla różnorodnych działań społecznych w Poznaniu (m.in. dla ruchu AA).
Bestsellery… dla dzieci
Lista bestsellerów dla najmłodszych za ostatnie dwanaście miesięcy w największym stopniu skłania do narzekania na nudny rok. Praktycznie rzecz biorąc, całe omówienie można byłoby przepisać z artykułu opublikowanego na łamach „Magazynu Literackiego KSIĄŻKI” rok temu! Oprócz lektur i książek związanych z edukacją dzielnie współzawodniczą ze sobą – od lat, od lat! – dwie doskonałe i ukochane przez małych czytelników serie: „Kicia Kocia” (Media Rodzina) i „Pucio” (Nasza Księgarnia). W tym roku przewagę ma seria o sympatycznej kotce (siedem tytułów), Pucio pojawił się „jedynie” na czterech pozycjach. Jak łatwo więc policzyć, oba te cykle „wzięły” 11 pozycji z listy 20 najlepiej sprzedających się tytułów dla dzieci (podziękowania dla firmy Nielsen!).
Jednym z nielicznych rodzynków ożywiających zestawienie jest sukces wydawnictwa Literatura w postaci tomu wierszy Marcina Brykczyńskiego „Gdzie się zwierzę spać wybierze?”. Warto również zwrócić uwagę na pozycję, która pozornie nieśmiało kończy zestawienie: „Bambi. Złota Kolekcja Bajek”. Tytuł ten stanowi komponent serii Hachette, przeznaczonej głównie do sprzedaży subskrypcyjnej online oraz kioskowej, a zawierającej retellingi klasycznych utworów z repertuaru Disneya, firmowane nazwiskiem znanej polskiej autorki Małgorzaty Strzałkowskiej. Wprowadzenie na rynek wielotomowego (planowane jest 150 tomów!) cyklu – który „świętuje 100 lat Disneya” – poprzedzone było bardzo silną i efektowną kampanią promocyjną (także – wielka rzadkość na naszym rynku! – telewizyjną). Seria ma więc wszystkie atuty na zdobycie miejsc na przyszłorocznej liście bestsellerów. W tym zestawieniu pojawia się nieśmiało ze względu na późną premierę.
Bestsellery… dla młodzieży
Popularność powieści YA każe w oczywisty sposób analizować ten segment w oddzielnym zestawieniu. Jak już się rzekło, YA jest kobietą/ dziewczyną… nie tylko czytelniczką, ale także autorką! Cała pierwsza dziewiętnastka (bo nietypowo takie zestawienie mamy!) to twórczynie. Polskie autorki: Weronika Marczak, Marta Łabęcka, Katarzyna Barlińska (vel Pizgacz vel Herytiera) – z 19 miejsc na liście ich tytuły zajmują… dziesięć!
Bestsellerowe polskie pisarki łączy młodość (żadna nie skończyła 30 lat), sukces na Wattpadzie (tam zdobyły serca pierwszych setek tysięcy (!) wielbicieli swojej twórczości) oraz gatunek literacki, w którym się spełniają – współczesna powieść obyczajowa, której akcja dzieje się w obcym kraju.
Miniony rok należał do „Rodziny Monet” (Weronika Marczak, Muza, imprint You&YA). Początkowo powieść ukazywała się na portalu Wattpad, od roku 2019 do lutego 2023 wyświetlono ją aż 4,8 mln razy. Autorka zdobyła dzięki książce tytuł „Pisarki Roku 2022” w plebiscycie „Bestsellery Empiku”.
Katarzyna Barlińska vel P.S. Herytiera „Pizgacz” ze swoim cyklem powieści obyczajowo-sensacyjnych stała się prawdziwą legendą dla fanek twórczości YA, upostaciowieniem marzeń o karierze od Wattpada do sławy i tysięcy sprzedanych egzemplarzy „w papierze”, to do niej na targach stoją najdłuższe kolejki. Cykl „Hell” (imprinty BeYA i Editio wydawnictwa Helion) zaczął powstawać jeszcze zanim autorka zdała maturę!).
Kariera Marty Łabęckiej jest bardzo podobna do Katarzyny Barlińskiej – początki na Wattpadzie, dostrzeżenie przez wydawcę… sukces trylogii „Flaw(less)” (Helion, imprint BeYA).
Wśród zagranicznych autorek dominują dwa nazwiska – wspominana wcześniej Holly Black – reprezentująca drugą gałąź literatury Young Adult, czyli fantasy. Trzy tytuły na liście najlepiej sprzedających się powieści YA mówią same za siebie!
Wielkim przebojem mijającego roku był niewątpliwie cykl Alice Oseman „Heartstopper”. Sytuacja jest o tyle nietypowa, że mamy tu do czynienia z obyczajową powieścią graficzną (graphic novel). Cztery części cyklu włączają się w silny wątek LGBTQ+ we współczesnej literaturze dla niedorosłych. Wydawca (Jaguar) kilka miesięcy temu chwalił się, że suma sprzedanych egzemplarzy przekracza 160 tysięcy!
Co słychać u (niektórych) wydawców?
Wydawnictwo Olesiejuk
Największy polski wydawca książek dla dzieci także i ten rok kończy w dobrym nastroju, chociaż przyznaje, że był to czas zmagania się z cenami druku i galopującą inflacją. Oficynie udało się jednak wykonać zaplanowane budżety, a nawet osiągnąć wzrosty na poszczególnych segmentach.
Wydawnictwo od zawsze przytłaczającą część swojej oferty opierało na publikacjach licencyjnych. W poprzednich latach nową, jeszcze większą siłę w ofertę licencyjną Wydawnictwa Olesiejuk wniosły prawa do książek opartych na przebojach Disneya oraz na franczyzie „Gwiezdnych Wojen” i Marvela. Zestawy tytułów spod tych znaków stały się kolejnym atutem firmy znanej z zaopatrywania w książki sklepów wielkopowierzchniowych. Poszerzanie oferty licencyjnej trwało także w ostatnich miesiącach – oficyna włączyła do swojego katalogu nowe brandy, zaczęła współpracę z Universalem.
Nadal wielkim zainteresowaniem cieszą się książki dla najmłodszych publikowane przez Wydawnictwo Olesiejuk, a szczególnie „aktywnościówki”. Oficyna deklaruje, że bardzo ważna jest dla niej komunikacja z czytelnikami – stąd mocne inwestowanie w konta na Instagramie i na TikToku, utrzymywanie aktywnej strony internetowej.
Wydawnictwo Agora dla dzieci
Najlepiej sprzedającymi się tytułami wydawnictwa są książki z serii „Kocia Szajka” Agaty Romaniuk z ilustracjami Malwiny Hajduk oraz „Szkoła szpiegów” Stuarta Gibbsa w przekładzie Jarka Westermarka z ilustracjami Mariusza Andryszczyka. Sukces pierwszej z serii sprowokował oficynę do wprowadzenia na rynek kolejnego cyklu Agaty Romaniuk – „Precelek z Kociej Szajki”. Nowa seria dla dzieci w wieku przedszkolnym pojawiać się będzie dwa razy w roku po dwa tytuły naraz. Pierwszymi książkami z nowego cyklu są „Precelek i letnia burza” oraz „Precelek jedzie tramwajem”. „Precelkami” wydawnictwo rozszerza swoją ofertę o książki dla dzieci w wieku 3-5 lat. Kolejnym ukłonem w stronę tej grupy odbiorców będzie nowa seria Tomasza Samojlika i Ani Grzyb o przygodach borsuczki Tarmosi i leśnych zwierząt (ukaże się na jesieni!). W maju na rynku dostępne będą również dwie premierowe książki z nowych serii bestsellerowych autorów: „Tolo i Bolo ratują Lisią Górkę” Agaty Romaniuk oraz „Śledztwo w kosmosie” Stuarta Gibbsa.
Wydawnictwo Agora dla dzieci cieszy się nagrodami, które otrzymują jej książki: „Świnia Malwina” Krzysztofa Łapińskiego i „Przyjaciel Północy” Ilony Wiśniewskiej nominowane były w konkursie Książka Roku 2022 Polskiej Sekcji IBBY, „Kocia Szajka i zagadka zniknięcia śledzi” Agaty Romaniuk otrzymała nagrodę publiczności w konkursie im. Ferdynanda Wspaniałego. Jury konkursu Świat Przyjazny Dziecku (Komitet Ochrony Praw Dziecka) przyznało nagrody główne tytułom: „Bajka o Lęku” Agnieszki Jucewicz i Marianny Sztymy (kat. 0-7), książkom z serii „Zwierzaki”: „Ośmiornica Zośka”, „Tygrys” i „Świnia Malwina” (kat. 8-17), oraz książce dla nastolatków „Oni są super. 40 historii o ludziach, którzy znaleźli pomysł na siebie” Yvette Żółtowskiej-Darskiej.
W 2022 roku wydawnictwo Agora dla dzieci przekazało bezpłatnie 5 tys. egzemplarzy ukraińskiego tłumaczenia książki „Kocia Szajka i zagadka zniknięcia śledzi” Agaty Romaniuk instytucjom i fundacjom mającym pod swoją opieką rodziny z Ukrainy. Kolejna partia 4 tys. książek zostanie przekazana w maju 2023 roku.
Wydawnictwo Nasza Księgarnia
Kiedy przegląda się listy bestsellerów i myśli o Naszej Księgarni, przychodzi do głowy natychmiast tytuł jednej z najnowszych książek znanej serii: „Pucio rośnie zdrowo”. Istotnie – fenomen Pucia trwa: seria – jeden z największych polskich bestsellerów ostatniej dekady – ma się świetnie; obecnie trwają prace nad filmem animowanym, pojawiają się nowe książki i zabawki edukacyjne.
Pisząc o seriach – rok 2023 przynosi oczywiście nowy (już siedemnasty) tom najpopularniejszej serii wydawniczej Naszej Księgarni – „Dziennika Cwaniaczka”: „Więcej czadu”. Tym razem Greg zostaje pracownikiem technicznym (to znaczy tragarzem) w kapeli Bródna Pieluha. Oficyna kontynuuje także inne bardzo popularne serie dla dzieci: „Domek na drzewie” (pierwszy pod względem popularności po „Dzienniku Cwaniaczka”) i „Detektywi z Tajemniczej 5 kontra duchy”: interaktywną serię, w której czytelnik rozwiązuje zagadki razem z młodymi śledczymi, Piotrkiem i Anką.
Ważna wiadomość: Nasza Księgarnia idzie w komiksy! W kwietniu wydany został pierwszy tom serii ornitologicznej dla młodszych dzieci o przygodach zarozumiałej wrony w wielkim mieście: „Arlo i Pips” (Elise Gravel). W serii ukażą się trzy tomy pod tytułami: „Król ptaków”, „Kra, kra, masakra!” i „Miłość ci wszystko wykracze”. Niebawem zostanie opublikowana włoska powieść graficzna „Słowa mogą wszystko” Silvii Vecchini i Sualza: poruszająca, poetycka opowieść o Sarze, która niedużo mówi, bo zbyt wiele złych rzeczy ją spotkało: wypadek, rozstanie rodziców, utrata przyjaciółki.
Z kolei wydawanie serii „Naukomiks” rozpoczęto w 2018 roku tomem o dinozaurach („Dinozaury – skamieliny i pióra”, autor: Joe Flood) i od razu spotkał się z ciepłym przyjęciem. Prawie każdy tom jest dodrukowywany. Komiksy przygotowane są z wielką starannością i zachwycają czytelników o różnych zainteresowaniach. Poruszają tematy z wielu dziedzin: zoologia i genetyka (poza dinozaurami mamy komiksy o rekinach, psach i kotach), astronomia („Układ Słoneczny – nasze miejsce w kosmosie”), geologia („Skały i minerały – od jaskiń do kosmosu” – ten tom ukaże się w lipcu 2023), motoryzacja („Samochody i ich fascynujące silniki” – to nie tylko historia samochodów, lecz także spora dawka fizyki) czy robotyka („Roboty i drony – dawno temu, teraz i w przyszłości”). Format komiksu edukacyjnego będzie kontynuowany serią „Wielcy filozofowie” napisaną przez francuską filozofkę i animatorkę kultury Chiarę Pastorini, a zilustrowaną przez Parcevala Barriera. Odpowiedzią na jedno z najważniejszych wyzwań współczesności będzie komiks Elise Gravel „Fake newsy. Inwazja morderczych majtek”: w zabawny i przystępny sposób odpowiada na pytania, czym są fake newsy i dlaczego są takie niebezpieczne?
W minionym roku Wydawnictwo Nasza Księgarnia mogło pochwalić się również ciekawymi książkami obrazkowymi (np. ekologiczne „Czternaście wilków”) czy powieściami (np. „Tajemnica Hotelu Grandspejszyn” autorstwa debiutantki Anny Mietelskiej).
Centrum Edukacji Dziecięcej-Papilon-Publicat-Elipsa
Jednym z najważniejszych tytułów wydawnictwa w mijającym roku stał się „Reksio. Czytanki z obrazkami” – zbiór czterech przyjaznych opowiadań, w których wybrane słowa zastąpiono małymi obrazkami. Książka rozszerza zasób słownictwa, angażuje uwagę, uczy skupienia i zachęca do nauki samodzielnego czytania.
W nurcie książek o uczuciach mieści się „Przestańcie się kłócić! Porozumienie bez Przemocy objaśnione dzieciom” – książka, która uczy empatycznej komunikacji: w rodzinie, w przedszkolu, na placu zabaw.
Dużym zainteresowaniem cieszy się „Psychologia dla początkujących” – dla wszystkich chcących wiedzieć, jakie mechanizmy nami kierują. Dla każdego, kto szuka odpowiedzi na pytania: dlaczego się różnimy, czym jest pamięć, jak powstają wspomnienia, i wiele, wiele innych. Książka pełna ciekawych eksperymentów wyjaśniających tajniki ludzkich wyborów.
Ciekawym tytułem jest „Sex. To, o czym dorośli Ci nie mówią” – książka, która nie gorszy, tylko edukuje, odpowiadając na różne pytania dotyczące płci.
Po pandemicznej przerwie w 2022 wydawnictwo wróciło na stacjonarne targi książki. Ze szczególną satysfakcją organizowało spotkania z czytelnikami. Oficyna uporządkowała swoją obecność w internecie w różnych aktywnościach i obszarach. W codziennej wydawniczej pracy w dalszym ciągu wykorzystuje wiele mechanizmów i ścieżek wypracowanych w czasie pandemii. Jak mówi Anna Sójka-Leszczyńska, dyrektor wydawnicza Centrum Edukacji Dziecięcej-Papilon-Publicat-Elipsa: – Okazuje się, że zebrania, spotkania, rozmowy można skutecznie i wygodnie organizować online, a praca hybrydowa nam służy. Jesteśmy fantastycznym zespołem: przyjaznym, profesjonalnym, otwartym na nowe. Przekonaliśmy się o tym także, przyjmując nowych pracowników w warunkach lockdownu. Opiekujemy się nimi „na wejściu”, służymy wsparciem w okresie wdrożeniowym, wymieniamy się wiedzą na co dzień.
Wydawnictwo Bajka
Najważniejsze bestsellery wydawnictwa to niezmiennie książki Marcina Szczygielskiego! Wiosna 2023 to pierwszy tom nowej serii tego autora – „Dom Rodomiłów” (ilustracje Marty Krzywickiej). Zainteresowaniem czytelników, ale i znakomitym przyjęciem przez krytykę literacką cieszy się też cykl Roksany Jędrzejewskiej-Wróbel „Siedem szczęśliwych. Baśnie nie dość znane”, z ilustracjami Marianny Oklejak. No i oczywiście książki Doroty Gellner.
Bajka zaczęła też w minionym roku publikację „dzieł zebranych” wybitnej autorki Małgorzaty Strzałkowskiej: jej twórczość cieszy dzieci już od 35 lat! Niedawno ukazała się antologia „Plaster czarownicy i inne baśnie” z ilustracjami Piotra Fąfrowicza. Wkrótce premierę będzie mieć tom „Smok Smoczydło i inne bajki” (ilustracje Beata Zdęba). Oficyna przygotowuje także zbiór wierszy.
Bajka ma już gotowe plany wydawnicze do końca 2024 roku.
Wydawnictwo Literatura
Wiesława Jędrzejczykowa, redaktor naczelna Wydawnictwa Literatura, pytana o największe przeboje Literatury, wymienia książki „lekturowe” – „Asiunia” (Joanna Papuzińska), „Sposób na Elfa” (Marcin Pałasz), „Rany Julek!” (Agnieszka Frączek). Miłym zaskoczeniem stały się dla tego wydawcy książeczki dla najmłodszych: małego formatu, twarde kartki z zaokrąglonymi krawędziami. Ich powodzenia (20 tys. egz. w ciągu roku) można zapewne upatrywać w tematach i autorach; wiersze Marcina Brykczyńskiego, ilustracje Daniela Włodarskiego („Gdzie się zwierzę spać wybierze?”). Planowany jest już nowy tytuł – „Czy już wiesz, kim zostać chcesz?”.
Innym – równie miłym – zaskoczeniem dla Literatury stał się renesans zainteresowania odbiorców młodzieżową serią „Plus minus 16”. Seria ukazuje się od 12 lat, publikowane są tutaj książki obyczajowe, podejmujące sprawy i problemy współczesnych nastolatków. W tym roku seria wzbogaciła się o dwie znakomite powieści Pawła Beręsewicza „Szeptane” (wznowienie nagrodzonej powieści) oraz „Mąciciel”.
Ciekawą nowością oficyny była powieść sensacyjna związana z Rokiem Kopernika: „Ostatni trop Kopernika” Marcina Przewoźniaka, autora uhonorowanego Nagrodą im. Kornela Makuszyńskiego i nominowanego w roku 2022 do Literackiej Podróży Hestii. „Ostatni trop Kopernika” to powieść przygodowa w stylu „Pana Samochodzika”; tu również pojawia się dorosły, który pracuje dla handlarza dzieł sztuki, i jego 15-letnia córka, która okazuje się być bystrą pomocnicą.
Wiesława Jędrzejczykowa deklaruje plany Wydawnictwa na przyszłość krótko i prosto: – Trzymać poziom, promować polskich pisarzy i ilustratorów, utwierdzać dzieci w snobowaniu się na pożeracza książek!
Wydawnictwo Czarna Owca
W Wydawnictwie Czarna Owca książki dla najmłodszych pojawiały się w ofercie właściwie od zawsze (Wydawnictwo Jacek Santorski!). Od początku istnienia oficyna starała się iść pod prąd, publikować książki, do których inni wydawcy podchodzili… ostrożnie. Przykładem koronnym mogą być „Wielka księga cipek” czy „Wielka księga siusiaków”. Od 2022 roku książki dla dzieci Czarnej Owcy wydawane są w ramach imprintu ToTamto. W ofercie znajdują się książki non-fiction, pozycje, które sprawią, że dzieci uwierzą w siebie, zrozumieją nie tylko otaczający je świat, ale też innych ludzi. Dzięki tytułom ToTamto najmłodsi poznają też lepiej siebie samych, będą potrafiły nazwać i zrozumieć swoje emocje. W 2022 roku szczególną popularnością cieszyły się „Opowieści dla dzieci, które chcą uwierzyć w siebie” (Alex Rovira i Francesc Miralles). To zbiór 35 historii o tym, jak pielęgnować poczucie własnej wartości. Oficyna planuje opublikowanie inspirujących „Opowieści dla dzieci, które chcą być szczęśliwe” oraz „Opowieści dla dzieci, które chcą być odważne”. Dzieci i ich rodzice dobrze przyjęli „Opowieści pełne emocji” (Gabriel García de Oro). Dzięki opowiadaniom z tego zbioru dzieci uczą się rozpoznawać, nazywać i rozumieć emocje. Duże zainteresowanie zdobyła bogato ilustrowana pozycja non-fiction „Co w brzuchu burczy” (Jennifer Gardy) – rzecz o tym, jak ciało zmienia jedzenie w paliwo (i kupę).
W kwietniu swoją premierę miał pierwszy ciałopozytywny picturebook „Ciała są super” (Tyler Feder) pokazujący tym małym, ale i większym, że nie ma brzydkich ciał!
ToTamto ma niecałe półtora roku, a zgromadziło już na swoim koncie 14 nagród i wyróżnień w konkursie „Świat Przyjazny Dziecku”, organizowanym przez Komitet Ochrony Praw Dziecka.
Czarna Owca chce także znaleźć swoje miejsce na rynku powieści dla Young Adult – właśnie rusza imprint SeeYA! Pierwszy tytuł to „Mallaroy” (A.M. Juna). Powieść miała ponad dwa miliony odsłon na Wattpadzie. Teraz wreszcie doczekała się swojej papierowej wersji. Do końca 2023 roku w nowym imprincie dla YA ukaże się siedem tytułów – najbliższy to „Kate in waiting”, znanej i cenionej autorki Becky Albertalli. Anna Bukowska, kierownik działu marketingu i PR w wydawnictwie Czarna Owca, deklaruje, że w SeeYA „oferta będzie poruszać różnorodne tematy, takie jak: wchodzenie w dorosłość, relacje z rodziną i przyjaciółmi, odkrywanie własnej tożsamości i seksualności, wybór drogi życiowej, odnajdywanie się w społeczeństwie, radzenie sobie z codziennymi problemami. Planujemy wydawać wszystkie gatunki i rodzaje literatury, od fantastyki po romanse, od retellingów klasyki, poprzez fluffy i hurt/comfort, do humorystycznych przygodówek”.
Co słychać w świecie organizacji pozarządowych związanych z książką dla dzieci?
Jednym z elementów specyfiki rynku książki dziecięcej jest silny w nim udział NGOsów związanych z promocją książki dziecięcej i dziecięcego czytania. Kampanie proczytelnicze, przyznawane nagrody, budowanie świadomości ważności związku pomiędzy dziećmi a książkami – te wszystkie społeczne działania znajdują oczywiste – i czasami bardzo znaczące! – przełożenie na realia rynkowe!
Najważniejszym działaniem działaniem Fundacji „ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom” jest corocznie prowadzona kampania na rzecz głośnego czytania dzieciom (pod hasłem „Czytaj dziecku 20 minut dziennie. Codziennie!”). Zostało przeprowadzonych już 18 edycji tej akcji. Mijający rok to także realizacja VI Konkursu Literackiego im. Astrid Lindgren na współczesną książkę dla dzieci i młodzieży. Konkurs – współzawodniczą w nim niepublikowane utwory! – zaowocował w przeszłości wieloma tytułami, które wpisały się trwale w dorobek polskiej literatury dla niedorosłych, wykreował kilka późniejszych gwiazd tej sceny literackiej.
Fundacja Powszechnego Czytania powstała w 2018 roku i stawia sobie za cel podniesienie poziomu czytelnictwa w Polsce. Większa część jej działań – uskutecznianych pod kierownictwem prezeski Marii Deskur – skierowana jest w stronę najmłodszych odbiorców. Najnowszym projektem FPC (realizowanym razem z wydawnictwem Tatarak) jest akcja #TataTeżCzyta. Idea kampanii wyrosła z obserwacji znacznie mniejszego poziomu czytelnictwa wśród mężczyzn i chłopców, a jej celem jest animacja czytania ojców, dziadków, wujków, braci… tak aby najmłodszym kilku-, kilkunastoletnim mężczyznom czytanie nie kojarzyło się jedynie jako czynność „kobieca”.
Polska Sekcja IBBY (międzynarodowej organizacji International Board on Books for Young People) zmieniła zarząd! Przez osiem lat z doskonałymi rezultatami funkcje prezeski PS IBBY pełniła Anna Maria Czernow – zgodnie ze statutem pojawiła się konieczność zmiany. Nową prezeską została wybrana Joanna Piekarska (w życiu zawodowym kierowniczka Zakładu Edukacji Bibliotekarskiej Biblioteki Narodowej). Życzymy powodzenia nowej prezesce i nowemu zarządowi!
MŁODZI CZYTAJĄ!
Anna Sójka-Leszczyńska, dyrektor wydawnicza Centrum Edukacji Dziecięcej-Papilon-Publicat-Elipsa:
Międzynarodowe Targi Książki w Krakowie były przełomowe o tyle, że unaoczniły nam to, co przeczuwaliśmy i obserwowaliśmy już wcześniej – dla młodych książka jest ważna! Rozentuzjazmowane tłumy w targowych alejkach, wielogodzinne kolejki do wejścia, wyprzedane do zera nakłady przywiezione na stoiska – młodość przyszła i rządzi. To pokolenie Z, które tej nazwy nie lubi – woli anglojęzyczne GenZ. Sprawiło, że w Empiku pojawiła się nowa kategoria: Young Adult (na Empik.com i w salonach na regałach). Książki YA były absolutnymi bestsellerami roku 2022, a wielu wydawców powołało specjalne imprinty im dedykowane. Młodzież i młodzi dorośli są fantastyczni. GenZ czyta książki, czyta ich dużo, lubi je, rozmawia o nich. GenZ wie, czego chce, umie o tym mówić, potrafi oceniać książki. Odróżnia dobre historie od złych. To jest nowy, niesamowity świat czytelników! Ta generacja będzie dorastać i cały czas będzie czytać. To nie jest zwykły trend, który przemija. To zmiana pokoleniowa.
NAGRODY
Książki Roku 2022 Lubimyczytać.pl
• Literatura młodzieżowa: Weronika Marczak, „Rodzina Monet. Skarb”, You & YA
• Fantastyka młodzieżowa: Jennifer L. Armentrout, „Krew i popiół”, You & YA
• Literatura dla dzieci: Marta Kisiel, „Małe licho i krok w nieznane”, Miętówka
9. edycja Nagrody im. Ferdynanda Wspaniałego
• Nagroda Główna: „Brud. Cuchnąca historia higieny”, Monika Utnik-Strugała, Piotr Socha, Dwie Siostry
• Nagroda Publiczności: „Kocia Szajka i tajemnica zniknięcia śledzi”, Agata Romaniuk, Malwina Hajduk, Agora dla dzieci
Książka roku 2022 PS IBBY
• Nagrody literackie – w kategorii „książka dla młodszych”: „Nasza niegrzeczna mama”, Justyna Bednarek, il. Katarzyna Palus, Wytwórnia – w kategorii „książka dla starszych”: „Antosia w bezkresie”, Marcin Szczygielski, Instytut Wydawniczy Latarnik
• Nagrody graficzne – w kategorii „książka obrazkowa”: „Ale odlot. Rysunkowa historia lotnictwa”, Jacek Ambrożewski, Dwie Siostry – w kategorii „ilustracje i koncepcja graficzna”: Katarzyna Walentynowicz za ilustracje, Marcin Markowski za opracowanie graficzne książki „Poławiacz cieni”, wydawnictwo Wolno, Fundacja Galerii Foksal
• Nagroda w kategorii specjalnej „Dziecko jest najważniejsze”: Jarosław Mikołajewski za tekst oraz Joanna Rusinek za ilustracje do książki „Wędrówka Nabu”, Austeria
• Nagroda za upowszechnianie czytelnictwa: Małgorzata Swędrowska, trenerka PSPiA Klanza, wieloletnia nauczycielka i animatorka warsztatów literackich i spotkań z dziećmi w wieku wczesnoszkolnym i przedszkolnym, twórczyni koncepcji czytania wrażeniowego
• Wspólna nagroda literacko-graficzna: Maria Strzelecka za tekst oraz ilustracje i opracowanie graficzne książki „Beskid bez kitu. Zima”, wydawnictwo Libra PL
Nagroda im Kornela Makuszyńskiego
– Nagroda główna: „Już, już”, Katarzyna Wasilkowska, Literatura
– wyróżnienie: „Pies Kolumba”, Piotr Rowicki, Adamada
– wyróżnienie: „Ja, Majka”, Rafał Witek, Nasza Księgarnia
– Nagroda czytelników: „Już, już”, Katarzyna Wasilkowska, Literatura
Nagroda Literacka Podróż Hestii 2022
„Stan splątania”, Roksana Jędrzejewska-Wróbel, Wydawnictwo Literackie
15. Nagroda Literacka Miasta Stołecznego Warszawy
– kategoria „literatura dziecięca” (tekst i ilustracje): „Tkaczka chmur”, Katarzyna Jackowska-Enemuo (tekst) i Marianna Sztyma (ilustracje), wydawnictwo Albus
V edycja Nagrody Żółta Ciżemka
– kategoria „literatura”: „Stan splątania”, Roksana Jędrzejewska-Wróbel, Wydawnictwo Literackie
– kategoria „grafika”: „Van Dog”, Gosia Herba i Mikołaj Pasiński, HarperCollins Polska
Plebiscyt blogerów „Lokomotywa”
–Tekst: Zofia Stanecka, il. Marianna Sztyma, „Drań czyli moje życie z jamnikiem”, wydawnictwo Kropka
–Fakt: Zuzanna Orlińska i Aleksandra Fabia, „Ładna historia”, wydawnictwo Kropka
–Obraz: Maria Strzelecka, „Beskid bez kitu. Zima”, wydawnictwo Libra PL
–Komiks: Guo Jing, przekł. z chiń. Sabina Kryk/Raraku, „Jedynaczka”, wydawnictwo Mandioca
–Przekład: Anna Bańkowska za Lucy Maud Montgomery „Anne z Zielonych Szczytów”, Marginesy
–Od A do Z: Katarzyna Jackowska-Enemuo, il. Nika Jaworowska-Duchlińska, red. Monika Krzywoszyńska, opr. graf. Wiesław Wiszowaty, druk Zakład Poligraficzny Moś i Łuczak, „Między światem a Zaświatem”, Albus
Piórko 2022
„Brerep”, Sonia Miniewicz (tekst), Silvia Pizzati (ilustracje)
Bestsellery Empiku 2022
• Literatura polska dla dzieci: „Sekretna historia ludz… skarpetek”, Justyna Bednarek, Daniel de Latour, Poradnia K
• Young Adult: „Start a Fire. Runda pierwsza”, Katarzyna Barlińska P.S. Herytiera „Pizgacz”, BeYA/Editio Red/ Helion
VI Konkurs Literacki im. Astrid Lindgren
• Kategoria wiekowa 0-6: I nagroda: „Jak Ancymonek został Ancymonem”, Liliana Bardijewska II nagroda: „O smoczku, piekarzu i kosmicie bez stażu”, Beata Majchrzak III nagroda: „Mała wiedźma Bazylka”, Katarzyna Szestak
• Kategoria wiekowa 6-10: I nagroda: „Porozmawiajmy o sztuce, Tygrysie”, Katarzyna Rygiel II nagroda: „Witajcie w Chudegnatach”, Katarzyna Wasilkowska III nagroda: „Nusia czarownica”, Anna Onichimowska
• Kategoria wiekowa 10-14: I nagroda: „Zaplątani w sieci”, Elżbieta Jodko-Kula II nagroda: „Draka na Antypodach”, Katarzyna Ryrych III nagroda: „Formuła Elli”, Agnieszka RautmanSzczepańska
• Grand Prix Konkursu: „Porozmawiajmy o sztuce, Tygrysie”, Katarzyna Rygiel
