Rok, który minął od publikacji poprzedniego artykułu podsumowującego wydarzenia na rynku książki dla niedorosłych nie przyniósł zaskakujących wydarzeń, nowych tendencji, przełomowych bestsellerów. Wszystko, czego byliśmy świadkami, stanowiło rozwinięcie i pogłębienie (czasami znaczące!) zjawisk z poprzednich 12 miesięcy. Ta „nuda” (bo naprawdę ktoś mógłby użyć tego określenia!) nie oznacza jednak, że był to zły rok – przeciwnie! Wiele wskazuje na to, że polski rynek książki dla dzieci i (szczególnie) młodzieży utrzymuje się na wysokiej (i chyba ciągle zwyżkującej!) fali rosnących przychodów. Złoty interes? Analiza wieloletnich rozkładów przychodów poszczególnych segmentów polskiego rynku książki pokazuje bardzo jasno, że gdyby ktoś chciał inwestować kilka(naście) lat temu w akcje segmentu dziecięco-młodzieżowego, to zrobiłby złoty interes. Wedle danych „Biblioteki Analiz” w roku 2017 sektor „niedorosłych” stanowił 11,1 proc. sprzedaży na polskim rynku książki, co oznaczało wtedy około 250 mln zł. Cztery lata później, w 2021 (ostatnie dostępne dane) książki dla dzieci i młodzieży przyniosły wydawcom 23,2 proc. sprzedaży na polskim rynku książki, co się przekłada na przychód w wysokości ok. 700 mln zł. Wzrost wynosi więc 280 proc.! Nawet jeżeli skorygujemy ten wzrost o inflację (która zresztą w ostatnim branym pod uwagę 2021 roku nie była jeszcze tak bolesna), to mamy chyba do czynienia z historycznymi rekordami. Dowód? Pomiędzy 2001 a 2014 (tutaj mieszczą się czasy „harrypotterowe”!) największe wzrosty przychodów w tym segmencie to ledwo 80 proc. (2001 do 2008), ale z późniejszym spadkiem (2001-2014) o 110 proc. W 2014 przychód ze sprzedaży książek dla niedorosłych to 168 mln zł. Wzrost przychodów od 2014 do 2021 wynosi więc w tym sektorze... 416 proc. Jako się rzekło – nie ma danych z 2022, ale – raz jeszcze! – wiele wskazuje na to, że mogą być równie pomyślne jak te z lat wcześniejszych. Young Adult – żyła złota – ciągle eksploatowana! Jeżeli – jak się rzekło – biznes wydawniczy dla niedorosłych to złoty interes, to najbardziej bogatą żyłą złota są powieści YA, rynek książki dla młodych dorosłych. Ten fenomen trwa już kolejny rok i nie tylko nie wyczerpuje się, ale przeciwnie: wszystko wskazuje, że wiele sukcesów przed tym segmentem! Informacje o sprzedaży, nakładach, sukcesach powieści dla młodych dorosłych zdominowały obraz rynku książki dla niedorosłych! YAkiż to był rok! Warto na chwilę zatrzymać się i spróbować zastanowić nad źródłami tego zjawiska, pozornie całkowicie nieoczekiwanego. Młodzi dorośli, czyli osoby z grubsza od 13. do 20. roku życia, uznawane były za przegrane dla książki. I to z przynajmniej dwóch przyczyn – po pierwsze zanurzone w świecie cyfrowym, w mediach społecznościowych, w streamingu netfliksowym wydawały się dla książki (papierowej w szczególności!) stracone. Po drugie psychologia rozwojowa mówi jasno: w tym wieku najbardziej liczy się życie społeczne, przede wszystkim kontakty z rówieśnikami. A książka – cóż… wydawałoby się, że nie ma bardziej „odspołecznego” medium! Czytanie to czynność wyjątkowo samotna i jednoosobowa… Obie te przesłanki do porzucenia książki zostały odwrócone o 180 stopni przez media społecznościowe, w szczególności przez Instagram i TikToka (ale także Twitter i YouTube). Rolę mediów społecznościowych w tym sektorze mocno podkreśla Anna Sójka-Leszczyńska, dyrektor wydawnicza Centrum Edukacji Dziecięcej-Papilon-Publicat-Elipsa: – Rola social mediów w sektorze YA? Gdyby było słowo mocniejsze niż GIGANTYCZNA, to bym je przywołała. Generacja Z otworzyła wydawców na TikToka, uświadomiła im istnienie grup dyskusyjnych na Discordzie, wyczuliła na istnienie komunikatorów i platform, o których do tej pory nawet nie słyszeli. #booktok jest dużym zjawiskiem socjologicznym. Oprócz młodych recenzentów jest tam także mnóstwo młodych autorów, a także młodych czytelników, którzy np. zwołują się na live’y, żeby wspólnie czytać książkę online. Obserwowanie ich dodaje skrzydeł. Media społecznościowe są dla rynku książki generalnie niezwykle ważne. Trend ten wzmocniła pandemia. Niezwykle ważne miejsce ma również Wattpad (i inne serwisy pozwalające publikować własną twórczość literacką – oryginalną i fandomową). Pisanie i łatwe publikowanie dla dużej części młodych ludzi połączyło się z obietnicą sławy i sukcesu (także finansowego!). Katarzyna Barlińska vel P.S. Herytiera „Pizgacz” właśnie na Wattpadzie zjednała sobie pierwsze tysiące wielbicieli, tutaj została dostrzeżona, tutaj zaczęła się jej oszałamiająca kariera, która zaprowadziła ją na listę 10 najlepiej zarabiających autorów w Polsce. Powieści stały się nie tylko drogą do sławy – książki stały się w tej grupie wiekowej modne – dzięki nim znajduje się znajomych, można się ich czytaniem pochwalić, zdobyć w serwisach społecznościowych lajki i follołersów. O czytaniu się mówi i… sytuacja się odwróciła: książka staje się bramą do życia społecznego, do nawiązywania nowych kontaktów. Każde kolejne targi książki unaoczniają ten niezwykły fenomen – alejki pomiędzy stoiskami wydawców zostały zaludnione tysiącami (tak!) młodych ludzi, którzy chcą spotkać swoich idoli: Monikę Rutkę, Weronikę Marczak, Martę Łabęcką i innych. Przybywają tłumnie, kupują książki, czekają na autografy, robią wiele, aby otrzymać wymarzoną fotę z pisarką idolką. Fotę, która zdobędzie lajki, będzie stanowić ozdobę profilu w mediach społecznościowych. Znaczący wkład w fenomen sukcesu powieści YA ma także Netflix. Ekranizacje (choć fani chętniej mówią o adaptacjach!) takich tytułów jak „Cień i kość” czy „Heartstopper” wzmocniły te tytuły i zdobyły im nowych czytelników. Warto dostrzec jednak, że mamy do czynienia ze zjawiskiem w ogromnej mierze związanym z dziewczynami i młodymi kobietami. Wydawcy pytani „czy Young Adult jest kobietą?”, często wymijająco odpowiadają, że „coraz więcej chłopców także czyta powieści YA”, ale wspomniane wyżej tłumy na targach są jednak prawie bez wyjątku dziewczyńskie. Young Adult… czy rzeczywiście „Young”, czy rzeczywiście „Adult”? Dodatkowym elementem fenomenu popularności powieści YA jest przekraczanie – w różnych płaszczyznach! – barier wiekowych. Już od dobrych kilku lat dyskutowane jest zjawisko „spóźnionej lektury”. Powieści pisane dla nastolatków są powszechnie czytane przez osoby (i znowu – głównie kobiety!) metrykalnie dość dalekie od nastolęctwa. Pierwsze jaskółki tego zjawiska były rozpoznane za czasów popularności książek „wampirycznych” Stephanie Meyer, kiedy wydawcy decydowali się na specjalne linie okładek, bardziej dorosłe, pozbawione wizerunków osób w wieku szkolnym. Tak aby w metrze dorosły mógł bez zawstydzenia czytać… horror. Ale powieść Young Adult przekracza także tę niższą granicę wiekową – czytelniczkami sporej części książek z tego kręgu są dziewczynki w wieku 12-13 lat czy nawet młodsze. Teksty „Pizgacz” zawierające silną dawkę erotyzmu nie wydają się przecież dla nich przeznaczone. Na TikToku odbyła się cała akcja, gdzie młodziutkie fanki publikowały swoje filmiki, na których demonstracyjnie zamazywały czarnymi flamastrami wydrukowaną na czwartej stronie okładki informację, że te książki przeznaczone są dla osób 18+. Święty Graal polskiego księgarstwa, czyli biletowane spotkanie z autorem… odbyło się! Przez lata na spotkaniach z zagranicznymi księgarzami (niemieckimi najczęściej!) słyszeliśmy o tym, że tam, gdzieś w dalekim świecie można z sukcesem organizować biletowane spotkania z autorami. Tak! Klienci zapłacą żywą gotówką, aby spotkać autora, przy okazji kupią książkę, aby autografem spotkanie owo upamiętnić. I stało się! Do Polski przyjechała jedna z największych gwiazd powieści YA (z gatunku fantasy) Holly Black. Na spotkanie zorganizowane przez Jaguara (polskiego wydawcę pisarki) i wspomagane przez Empik sprzedano 1500 biletów, 25 zł każdy. Sprzedano w ciągu kilku godzin! Nic dziwnego – w naszym kraju powieści tej autorki (cykle „Okrutny książę” oraz „Elfy ziemi i powietrza”) rozeszły się w łącznym nakładzie ponad 500 tys. egzemplarzy. Spotkania odbyły się 25 i 26 kwietnia 2023 roku w Warszawie i Krakowie. Pojawiły się nawet miłośniczki twórczości Holly Black z Ukrainy i Wielkiej Brytanii. Mamy więc i tutaj ciąg dalszy opowieści o unikalnym fenomenie powieści dla Young Adult… Nieładnie zaglądać twórcom do kieszeni, ale… Tygodnik „Wprost” po raz kolejny ogłosił listę najlepiej zarabiających polskich pisarzy. Niekwestionowanym królem tej i poprzednich list jest oczywiście Remigiusz Mróz. Jednak obserwacja kolejnych miejsc pokazuje, że bestsellerowi autorzy, pisząc dla dzieci i młodzieży, mogą liczyć na całkiem godziwe dochody. Nie będziemy tutaj podawali sum, ale warto dostrzec, że więcej niż połowa twórców z pierwszej dziesiątki związana jest z omawianym sektorem rynku książki. Znajdujemy na liście trzy autorki bestsellerowych serii dla najmłodszych: Martę Galewską-Kustrę („Pucio”), Anitę Głowińską („Kicia Kocia”) i Barbarę Supeł („Jadzia Pętelka”). Justynę Bednarek na listę „Wprost” wprowadził świetny (i lekturowy!) cykl opowieści o zagubionych skarpetkach. Komiksy Janusza Christy czytają namiętnie już trzy pokolenia Polaków. Na liście nie mogło oczywiście również zabraknąć prawdziwej królowej powieści YA – Katarzyny Barlińskiej vel „Pizgacz”, autorki cyklu „Hell”. Sensacja w świecie komiksu! Polskim światem komiksu wstrząsnęła nowina o rezygnacji Tomasza Kołodziejczaka z pracy w Story House Egmont. Był związany z tym wydawnictwem przez 27 lat, a od 10 jako dyrektor z sukcesem zarządzał Pionem Komiksów i Gier Planszowych, budując jego silną pozycję na polskim rynku. Można powiedzieć, że kończy się pewna epoka w dziejach rodzimego rynku komiksów. Obowiązki Tomasza Kołodziejczaka w Story House Egmont z dniem 1 maja objęła Martyna Chrzanowska. Pomnik wydawcy… Robert Gamble – pamiętamy! 7 września 2022 roku w Poznaniu uroczyście odsłonięto pomnik Roberta D. Gamble’a, wydawcy, założyciela i autora sukcesu Wydawnictwa Media Rodzina. Autorem pomnika jest poznański rzeźbiarz światowej sławy prof. Robert Sobociński. Robert Gamble był nie tylko znanym i powszechnie szanowanym wydawcą – bardzo zasłużył się dla różnorodnych działań społecznych w Poznaniu (m.in. dla ruchu AA). Bestsellery… dla dzieci Lista bestsellerów dla najmłodszych za ostatnie dwanaście miesięcy w największym stopniu skłania do narzekania na nudny rok. Praktycznie rzecz biorąc, całe omówienie można byłoby przepisać …