Anda Rottenberg: Berlińska depresja. Dziennik /Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2018, s. 350, ISBN 978-83-65853-57-8/   Cnota niekompatybilności Na jednej ze stron Anda Rottenberg subiektywnie ocenia samą siebie jako niekompatybilną. Niekompatybilną z większością pod względem poglądów politycznych i artystycznych. Śledząc kolejne zapisy dziennika, powstałego podczas rocznego pobytu stypendialnego w Berlinie, ocenić można, iż owa nieprzystawalność do norm ogółu jest jednak wielką wartością osobowości autorki, która bez towarzyskiego pudru odkrywa przed czytelnikami ciekawą panoramę zjawisk, będących udziałem naszym i jej. „Berliński dziennik” przyjął synkretyczną formę z pogranicza gatunków: pamiętnika, eseju, felietonu i tekstu publicystycznego. Już po lekturze pierwszych wpisów odnosi się nieodparte wrażenie, że mają one w sobie wiele z charakteru wyobraźni literackiej Jarosława Iwaszkiewicza, choć noty wychodzące spod pióra Andy Rottenberg przesycone będą tragedią współczesności, która zupełnie zmieniła swoją scenerię od czasów „Brzeziny”. Autorka przepuszcza przez swój autobiograficzny pryzmat promień opisów pulsujących od atmosfery życia intelektualnego, jakie wiedzie ona podczas trwania berlińskiego  stypendium. Samo rezydowanie w jednej z miejskich willi wraz z innymi uczestnikami programu nasuwa historyczce sztuki analogię do „Czarodziejskiej góry”. Na wielu poziomach skojarzenie to wydaje się być trafne, gdyż doświadczenia Rottenberg wyzwalają u obu stron – autorki i czytelnika – poruszenie emocjonalne przy minimalnym nakładzie sztucznych metafor, a raczej przy użyciu prostych słów  ustawionych w melodyjnej konfiguracji. Jednakże tematyka i język niektórych wpisów jest bardzo  „inteligencka”, sprawiając wrażenie, jakby z czasem autorka przeobraziła swój dziennik w świadomie prowadzony tekst dla konkretnego odbiorcy – w równym stopniu jest to zatem książka tyle osobista, co „zawodowa”, z dokładnym odtworzeniem hierarchicznej drabiny artystów, kuratorów i decydentów. Sceny …