W bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego moja koleżanka prowadziła spotkanie z bardzo modną w Polsce pisarką. Ceniłem, wciąż cenię pióro tej pisarki, zwłaszcza jej ironiczno-kostyczne poczucie humoru, więc przypętałem się posłuchać Dubravki Ugrešić. Za pulpitem sali wykładowej trwała senna, uprzejma wymiana zdań słynnej Dubravki z redaktor Barbarą Marcinik. W pewnej chwili, kiedy nastąpiła część dyskusyjna, zadałem jakieś niezbyt poprawne politycznie pytanie. Baśka, prowadząca wtedy na tak zwanych falach eteru audycję bardzo kulturalną, prychnęła z wyrzutem, używając wysoce poprawnego wołacza: „Tadeuszu, jak możesz?!”. Otóż mogę. Wcale nie sądzę, żeby dyskusje literackie miały polegać na głaskaniu. Jeśli już,głaszczmy pod włos. Odniosłem wrażenie, że pani Ugrešić była akurat w nienajlepszej formie.Czasami warto podbechtać pisarską miłość własną ostrzejszym głosem polemicznym, budzącym czujność w mdłym oceanie ochów i achów. Pani Dubravka wyjechała, moda na jej szalenie inteligentne teksty jakby u nas przygasła (niestety), ja jednak wciąż z przyjemnością sięgam do jej utworów, szczególnie cenię eseistykę. Dodać trzeba, że od prawie trzydziestu lat mieszka poza Chorwacją, głównie w Holandii oraz w Stanach Zjednoczonych. To w naturalny sposób buduje dystans. Wykładała od zawsze literaturę, szczególnie rosyjską, jej persyflażowa, żeby nie powiedzieć parodystyczna wobec tak zwanej prozy kobiecej „Stefcia Ćwiek w szponach życia” (Czarne, 2002) bawi nieustannie. Wszystkie zresztą utwory skłaniają do dialogu. Postawa Ugrešić wobec świata kojarzy mi się z postawą Czesława Miłosza. To znaczy: pióro Chorwatki cechuje skłonność do wysublimowanej ironii, gry z konwencjami i umiejętnego ich ogrywania. Czyli co prawda da się stwierdzić jej zaangażowanie w sprawy świata naszego powszedniego, ale jednak mocno podbite dystansem. Moim zdaniem Dubravka Ugrešić zalicza się jako kobieta pióra do klasycznych figur klerkowskich wedle terminologii Juliena Bendy. Stara się Ugrešić w miarę możności nie ulegać namiętnościom narodowym. O …