Andrus Kivirähk Listopadowe porzeczki tłum. Anna Michalczuk-Podlecki, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2021 s. 288, ISBN 978-83-07711-5 Niebezpieczna to opowieść i podstępna. Czyta się ją gładko – płynnie przemyka zdanie po zdaniu, a nawet dzień po dniu, bo to historia rozpisana na trzydzieści listopadowych dni. Aż nagle człowiek niepostrzeżenie popada w ten błogi stan, kiedy to z bezpiecznej pozycji czytelnika kusi, by któremuś z bohaterów kibicować… Tylko komu? Staremu stodolnikowi Sanderowi? Chłop zdaje się na schwał! Nawet Zarazę potrafił oszukać! Być może jest i najmądrzejszy w całej wiosce. No i to do niego przychodzą wszyscy w  potrzebie – po radę i cenne owoce porzeczki, by za ich sprawą oszukać diabła, uchronić duszę. Tylko po cóż uczciwemu człowiekowi oszukiwać diabła? Po cóż te porzeczki w listopadzie? Ano po to, by tchnąć wywleczoną z piekła duszę w zlepioną z resztek gospodarczych kukłę i  stworzyć tym samym krata. A następnie owego sługę­demona wysłać na szabry. Niech nakradnie! Najlepiej ze dworu, bo tam, jak wiadomo, najwięcej. A przy tym najwięcej bezprawnie! Bo jakże to Niemcowi się tak powodzić może na estońskiej ziemi!? Niedoczekanie! Może więc Wiedźmie? W sumie zdaje się poczciwą starowinką. No ma podobno ogonek pod sukienką, ale od lat służy pomocą, na skraju lasu mieszka, do ludzi się nie pcha. Może jej? W  końcu serce okazuje tym, co to do niej przychodzą. Widać, że specjalistka w swojej branży. Tylko kiedy nieszczęśliwie zakochana dziewczyna prosi o  pomoc, odpowiada zmieszana: „mam wiele …