Przyjmuje się, że cywilizacja jest czymś niezależnym i uniwersalnym na danym poziomie rozwoju. Kultura jest natomiast cechą danej społeczności, na której obrzeżach dokonuje się akt ścierania w dążeniu do zrozumienia wzajemnych różnic. Tym samym kultura ma cechy spajające grupę od wewnątrz. Staje się gwarantem trwania i fundamentem rozwoju zbiorowości uznającej jej podstawowe idee. Nie dziwi zatem dbałość o twórców wśród rozwiniętych społeczeństw. I to w wymiarze dóbr materialnych jak i duchowych. Język , jego bogactwo jest podstawą funkcjonowania takiej zbiorowości. Stąd też nie budzi żadnej wątpliwości uznanie książki jako dobra kultury. Dla dalszej analizy rozważmy role i zadania poniższych podmiotów będących kanałami dystrybucji książek: a) księgarnia – placówka gromadząca zbiory książek celem dalszej dystrybucji na zasadach komercyjnych, ale w pełni otwarta , z fizyczną dostępnością zbiorów, b) biblioteka – placówka gromadząca zbiory książek , służących zaspakajaniu oświatowych i kulturalnych potrzeb społeczeństwa ale udostępniająca je bezpłatnie, c) sieć – twór na obecnym etapie jedynie udający księgarnię z wybitnie rozwiniętą funkcją komercyjnego obrotu bez fizycznej dostępności. Ogólnie zaliczamy je do placówek upowszechniających kulturę. Czy jednak wyczerpują znamiona przypisane do tej funkcji? Sam akt tworzenia określa twórcę jako człowieka kultury. Co jednak z otoczeniem dbającym o trwałość przemyśleń twórcy i propagujących jego ideę ? Jednym z elementów tego otoczenia jest bibliotekarstwo i księgarstwo. Czy można traktować je jako placówki kultury i jakie do tego muszą być spełnione warunki ? Funkcje przypisane placówkom kultury: a) gromadzenie, b) promowanie, c) chronienie, d) upowszechnianie dóbr kultury. Wszystkie wynikają z Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. 1991, nr 114, poz.493). I chociaż w jej rozumieniu „instytucja kultury – jest zakładem publicznym w zarządzaniu państwowym lub samorządowym”, to Ustawa przewiduje w ramach mecenatu państwa lub samorządu również wspieranie podmiotów nie należących do sektora finansów publicznych. Z treści Ustawy wynika, że jedynym wyróżnikiem placówki kultury jest sposób zdobywania środków finansowych. Ustawodawca przychylnie patrzy na podmioty utrzymywane z podatków, ale już niechętnie ingeruje w podmioty prowadzące działalność gospodarczą, która jest niezbędna dla ich funkcjonowania a w wyniku której generowane są podatki będące źródłem finansów dla działalności instytucji publicznych. Przy czym nie chodzi tu o ingerencję w zasady gospodarki rynkowej lecz o podstawowe, prawne zdefiniowanie istoty działalności w obszarze kultury. Niestety bez uregulowania zasad dzikiego rynku nie będzie można realizować polityki państwa w wielu działach kultury. A na pewno państwo utraci instrumenty wpływu na własną politykę kulturalną. Przeanalizujmy zatem, czy istnieją argumenty aby komercyjne placówki, które mają w sferze swojej działalności upowszechnianie kultury mogły korzystać ze specjalnych regulacji prawnych. To, że szeroki dostęp do kultury jest w interesie państwa, nie ulega dyskusji. Uznaje to przecież najwyższy akt prawny jakim jest Konstytucja RP, (art.6 ). Pozostaje jednak pytanie czy realizacja zadań stawianych przez wyżej cytowaną Ustawę w jakimś sensie wyróżnia ich rolę i znaczenie dla Ustawodawcy. Pragnę przy tym zaznaczyć, że rozdział według miejsca funkcjonowania placówki (tzn. duża czy mała miejscowość), w świetle faktów, nie ma żadnego znaczenia. Świadczą o tym chociażby wyniki podsumowujące obchody Światowego Dnia Książki. Wśród laureatów znajdujemy księgarnie zarówno z wielkich, jak i z małych ośrodków miejskich (dla przykładu : Poznań i Zgorzelec). Można nawet odnieść wrażenie, że mniejsza miejscowości jest pewnego rodzaju handicapem. Być może jest to efektem mniejszej konkurencji, gdyż działające w niej biblioteka i (jeszcze!) księgarnia są często jedynymi placówkami zapewniającymi bezpośredni kontakt z kulturą. Analogicznie zresztą w dużych ośrodkach miejskich, w których wielkie sieciowe firmy usadawiają się głównie w centrach handlowych, a zwykłe księgarnie pracują w osiedlach, blisko mieszkańców. Jest to wynikiem filozofii firm, wielkie nastawione są na wynik finansowy, co jednak nie jest wadą, gdyż w gospodarce rynkowej jest to jeden z podstawowych celów. Dla małych księgarń równie ważnym jest jednak zdobycie uznania czytelników, bowiem dobry kontakt z najbliższym sąsiedztwem jest często gwarantem ich sukcesu ekonomicznego. Zatem w jaki sposób i jak efektywnie instytucje kultury realizują stawiane przez Ustawę zadania, w porównaniu do podmiotów prowadzących działalność gospodarczą? Biblioteka – księgarnia, partnerzy czy konkurenci ? Odpowiedź na tak postawione pytania wymaga przeanalizowania zadań stawianych przez Ustawę instytucjom kultury a także sposobów i zakresu ich wykonywania. Rozpatrzmy zatem kolejno każde z tych zagadnień: 1. Gromadzenie Gromadzenie należy rozumieć jako długotrwałe przechowywanie wcześniej wydanych tytułów. Zrozumiałe jest, że z czysto finansowych i lokalowych powodów tak księgarnie jak i lokalne biblioteki spełniają w niewielkim stopniu. Dla księgarń jest to często bagaż , którego jak najszybciej chcą się pozbyć. Stąd skracanie tzw. okresu rotacji. Efekt ten jest jednak kompensowany powtórnymi zamówieniami, często nawet po latach od wydania tytułu. Dzisiaj z uwagi na możliwości druku na zamówienie nie stanowi to problemu o ile tylko treść tytułu funkcjonuje w bazie wydawcy. Biblioteka stanowi lepszy rezerwuar gromadzenia, gdyż tytuł raz kupiony znajduje się w jej władaniu aż do całkowitego zniszczenia. Nie sądzę jednak aby proces wypożyczeń znacznie przekraczał czas komercyjnego funkcjonowania tytułu. Natomiast długotrwałe samo przechowywanie jest z punktu ekonomii dla bibliotek lokalnych całkowicie nieefektywne. Tą rolę znacznie lepiej sprawuje Biblioteka Narodowa i Biblioteki Uniwersyteckie, gdyż potencjalne wykorzystanie jest w nich bardziej prawdopodobne. Przy obecnej technice cyfryzacji zbiorów rola ta jest dla bibliotek lokalnych wręcz obciążeniem. Pozbawia je możliwości zakupów bieżących wydań nowych tytułów, które dla ich użytkowników mają znacznie większe znaczenie. 2. Promowanie Strategicznym celem promocji jest zwiększenie czytelnictwa, wygenerowanie mody na czytanie. Dla obu podmiotów jest to praktycznie potrzeba wynikająca z powodów ekonomicznych. Dla bibliotek potwierdzenie zasadności zakupu, podobnie jak dla księgarń wymogi rachunku ekonomicznego. Nie umniejsza to jednak faktu, że działania takie mają pozytywny wydźwięk społeczny, choć nie zawsze przekładają się na wzrost wypożyczeń lub sprzedaż. Ten ekonomiczny aspekt nie może jednak przesłonić faktu, że najsilniejszym bodźcem do działań promocyjnych pomimo wszystkiego, jest jednak wola współpracy z lokalnym środowiskiem. Presja pozytywnego odbioru wizerunku firmy w najbliższym otoczeniu, charakteryzuje szczególnie firmy lokalne. Stąd też są one aktywne w takich akcjach jak : a) spotkanie z autorem o oddziaływaniu ponad lokalnym lub lokalne promocje twórców regionalnych; b) współpraca z placówkami oświatowymi; c) spotkania z VIP-ami (wspólne czytanie czy nagradzanie uczestników konkursów czytelniczych lub recytatorskich); d) informacja w mediach lokalnych; e) sponsorowanie konkursów szkolnych (czytelniczych, recytatorskich, ortograficznych, konkursów wiedzy tematycznej); …