Na zlecenie Ośrodka Rozwoju Edukacji, który odpowiada za rządowy projekt stworzenia do 2015 roku kilkunastu darmowych cyfrowych podręczników dla wszystkich etapów kształcenia ogólnego, przeprowadzono badanie „Podręczniki multimedialne w polskich szkołach”, podsumowujące dotychczasowe dokonania profesjonalnych wydawców w obszarze opracowania i wprowadzenia do obiegu szkolnego elektronicznych podręczników. Analiza ta ma pomóc w opracowaniu wytycznych dla podmiotów odpowiedzialnych właśnie za stworzenie cyfrowych publikacji w projekcie „E-podręczniki do kształcenia ogólnego”. Grono autorów badania tworzyli: dr Marlena Plebańska (ekspert technologiczny), Barbara Giża (ekspert ds. przedmiotów humanistycznych), Adam Makowski (ekspert ds. przedmiotów matematyczno-informatycznych), Ewa Stolarczyk (ekspert ds. przedmiotów wczesnoszkolnych) oraz Michalina Tomaszewska (ekspert ds. przedmiotów przyrodniczych). Prześledźmy zatem jakich ustaleń dokonali autorzy badania, których zadaniem było zbadanie efektów wieloletnich inwestycji i prac wydawców edukacyjnych, z których produktami już za dwa lata mają zacząć konkurować darmowe państwowe e-podręczniki. Na potrzeby badania, jedna z jego autorek, dr Marlena Plebańska stworzyła następująca typologię dostępnych e-podręczników. I. E-podręcznik statyczny Idea: Transformacja podręcznika tradycyjnego do formatu elektronicznego Cechy: – statyczny, najczęściej w formacie PDF; – jest odwzorowaniem podręcznika tradycyjnego 1:1; – posiada możliwość wydruku; – posiada możliwość umieszczenia podręcznika na platformie e-learningowej, bez śledzenia jego wykorzystania na poziomie poszczególnych fragmentów. II. E-podręcznik umultimedialniony Idea: Transformacja podręcznika tradycyjnego do formatu elektronicznego oparta na prostym, szybkim opublikowaniu zasobów edukacyjnych Cechy: – statyczny, najczęściej w formacie PDF; – jest odwzorowaniem podręcznika tradycyjnego1:1; – stworzony na poziomie koncepcji jako materiał statyczny; – wzbogacony o materiały multimedialne; – posiada ubogą nawigację, najczęściej liniową; – posiada możliwość wydruku wybranych fragmentów statycznych; – posiada możliwość zamieszczenia podręcznika na platformie e-learningowej, bez śledzenia jego wykorzystania na poziomie poszczególnych o fragmentów. III. E-podręcznik multimedialny Idea: Stworzenie podręcznika w pełni multimedialnego już na poziomie koncepcji Cechy: – skonstruowany w pełni multimedialnie, z uwzględnieniem podziału treści, obudowy graficznej oraz multimedialnej; – wzbogacony o zaawansowane elementy multimedialne, animacje, symulacje; – wyposażony w nawigację skokową; – posiada możliwość wydruku; – daje możliwość umieszczenia na platformie e-learningowej, z opcją śledzenia wyników jego wykorzystania zarówno z zakresie całego podręcznika, jak i poszczególnych fragmentów. IV. E-podręcznik interaktywny Idea: Stworzenie podręcznika w pełni interaktywnego już na poziomie koncepcji Cechy: – skonstruowany interaktywnie, z uwzględnieniem podziału warstwy treściowej oraz multimedialnej; – wzbogacony o zaawansowane elementy multimedialne, animacje, symulacje; – wyposażony w nawigację skokową; – zapewnia realizację interaktywnych ćwiczeń; – umożliwia bieżącą współpracę użytkownika z podręcznikiem; – stwarza możliwość zamieszczenia podręcznika na portalu edukacyjnym; – pozwala na korzystanie z podręcznika z poziomu różnych urządzeń; – posiada możliwość wydruku wybranych fragmentów; – posiada możliwość zamieszczenia na platformie e-learningowej, z opcją śledzenia wyników jego wykorzystania zarówno w zakresie całego podręcznika, jak i poszczególnych fragmentów. V. E-podręcznik inteligentny Idea: Udostępnienie nauczycielowi elastycznego narzędzia, z pomocą którego samodzielnie zbuduje treść lekcji na bazie dostępnych zasobów, z możliwością korzystania z wersji podstawowej lub modyfikowalnej Cechy: – daje możliwość modyfikowania wersji podstawowej przez zmianę układu kolejności treści, uzupełnianie materiałami dodatkowymi, w tym własnymi; – wzbogacony o zaawansowane elementy multimedialne, animacje, symulacje; – wyposażony w nawigację skokową; – zapewnia realizację interaktywnych ćwiczeń; – umożliwia bieżącą współpracę użytkownika z podręcznikiem; – stwarza możliwość zamieszczenia podręcznika na portalu edukacyjnym/społecznościowym; – pozwala na korzystanie z podręcznika z poziomu różnych urządzeń; – posiada możliwość wydruku wybranych fragmentów; – posiada możliwość zamieszczenia na platformie e-learningowej, z opcją śledzenia wyników jego wykorzystania zarówno w zakresie całego podręcznika, jak i poszczególnych fragmentów. Warto pamiętać, że w polskiej rzeczywistości prawnej (regulacjach Ministerstwa Edukacji Narodowej – przyp. red.) nie istnieje jednoznaczna definicja e-podręcznika. Dlatego wytyczne, zgodnie z którymi wydawcy powinni przygotowywać e-podręczniki, są określone jedynie poprzez opisanie minimalnych wymagań funkcjonalnych. Według autorów badania rodzimi wydawcy najczęściej oferują publikacje oparte na rozwiązaniach pośrednich – e-podręcznik multimedialny czy umultimedialniony. Jak czytamy w raporcie z badania: „Zaawansowane podręczniki interaktywne to nadal rzadkość". Właśnie w związku z tymi niedoskonałościami metodologicznymi multimedialny podręcznik jest obecnie określany mianem m.in. multibooka, e-booka, podręcznika multimedialnego czy e-podręcznika. Na potrzeby przywoływanego badania przyjęto określenie e-podręcznik oraz stworzono definicję, opierając się na opisanej powyżej typologii. Brzmi ona następująco: „E-podręcznik to środowisko uczenia się i nauczania, w którym różnego typu treści generowane są w sposób dynamiczny w stosunku do potrzeb osoby uczącej się i/lub nauczającej z wykorzystaniem e-podręcznika. Poziom merytoryczny, metodyczny, multimedialny oraz poziom dostępności e-podręcznika skorelowane są z grupą wiekową, potrzebami edukacyjnymi odbiorcy, stylami uczenia się oraz podstawą programową". Głównym celem badania było poznanie sposobów nauczania multimedialnego w polskich szkołach na przykładzie podręczników multimedialnych, dopuszczonych do użytku szkolnego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, oraz diagnoza wspomagająca budowę e-podręcznika w projekcie „E-podręczniki do kształcenia ogólnego”. W ramach badania przeanalizowano 25 e-podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej do 14 lutego 2013 roku. Badanie poprzedzone zostało opracowaniem kryteriów analizy oraz wskaźników oceny epodręczników dostępnych na rynku. Należy dodać, że kryteria te dotyczyły analizy epodręczników do kształcenia ogólnego – nie dotyczą zatem podręczników do nauki języków obcych. Podręczniki analizowano pod względem obsługi, funkcjonalności i możliwości technologicznych według 16 kryteriów. Poniżej prezentujemy ich katalog oraz wyniki przeprowadzonych podczas badania analiz dotyczących bezpośrednio każdego z nich. 1) Obsługa – zespół elementów ułatwiających poruszanie się po zawartości publikacji (nawigacja, piktogramy, spis treści, wyszukiwanie wybranych zagadnień oraz możliwość robienia własnych notatek i zakładek). Wyniki: Analiza e-podręczników wykazała, że wszystkie posiadają …