Pierwszym Żydem walczącym o Polskę był Berek Jose­lewicz? Kiedy w kwietniu 1794 roku w Warszawie wybuchło powstanie przeciw zaborcy moskiewskiemu, Joselewicz był jedynym Żydem, który podpisał akt przystąpienia do walki, ale nie jedynym uczestnikiem tego największego zwycięstwa polskiego w czasie insurekcji kościuszkowskiej, wskutek czego Rosjanie musieli ustąpić ze stolicy z bardzo ciężkimi stratami. To jednak właśnie on był pierwszym Żydem – oficerem polskiej armii, pierwszym Żydem – kawalerem Orderu Virtuti Militari, i wreszcie jako pierwszy zainicjował stworzenie pionierskiej jednostki ochotniczej Wojska Polskiego złożonej z Żydów. Jej formowania nie skończono, gdyż nastąpił szturm i rzeź Pragi, dokonane przez wojska Aleksandra Suworowa. A ów pułk żydowski był wśród polskich właśnie na Pradze... I wreszcie – Joselewicz był jednym z pierwszych Żydów poległych w walce o niepodległość Polski, w czasie wojny z Austriakami w 1809 roku. „Odkurza” pan postać Wilhelma Feldmana... ...znanego przede wszystkim jako młodopolski krytyk literacki. Był on jednak również wybitnym przedstawicielem polskiej irredenty, powstałej w zaborze austriackim, propagatorem polskiego czynu zbrojnego w redagowanym przez siebie czasopiśmie „Krytyka”. Kiedy wybuchła wojna, chciał również wyruszyć w pole. Wstąpił do szeregów strzeleckich i żadne namowy nie mogły go skłonić do ich opuszczenia – spowodował to dopiero wyraźny rozkaz dowódcy. A jak pisał Studnicki, kiedy „z drżącym sercem, nie od wzruszenia, ale od drugiego piętra” Feldman przyszedł doń i zaczął argumentować, by obaj wstąpili do Legionów, autor „Sprawy polskiej” odpowiedział, że nie należy bawić się w maskaradę, gdyż obaj do wojska się nie nadają, lecz robić to, co potrafią najlepiej – nadal agitować w sprawie polskiej. I tak się stało – Feldman, znakomicie władający niemieckim, został wysłany do Berlina, gdzie objął stanowisko kierownika Polskiego Biura Prasy, działającego z ramienia Naczelnego Komitetu Narodowego, politycznego zwierzchnika Legionów. Legiony Józefa Piłsudskiego zasiliło przeszło 650 Żydów. Patriotyzm wynieśli z domu rodzinnego? Niektórzy tak, zwłaszcza ci wywodzący się z lwowskiej inteligencji. Lecz jak się wydaje wzorce czerpali przede wszystkim z polskiej szkoły, polskich organizacji uczniowskich, polskich lektur – Mickiewicza, Słowackiego, Kornela Ujejskiego, Sienkiewicza, Żeromskiego. I znakomitych prac Szymona Askenazego – wybitnego historyka polskiego wyznania mojżeszowego, o którym jeden z przeciwników Legionów napisał: „ducha dał galicyjskim strzelcom (...) ten Żyd genialny”. Askenazy z polskiej historii uczynił poezję, kiedy …