Niedziela, 30 kwietnia 2017
Nagrody Magellana

Redakcja „Magazynu Literackiego KSIĄŻKI” już po raz dziewiąty przyznała doroczne Nagrody Magellana. Ideą konkursu jest uhonorowanie wydawców wartościowych publikacji, wyróżniających się starannością o turystyczną jakość, rozbudzających pasję podróżowania oraz wychowujących nowe pokolenia globtrotterów.

W tegorocznej edycji o nagrody rywalizowały 54 tytuły zgłoszone przez 25 firm wydawniczych i jednostek samorządowych. Laureatów nagród wyłoniło jury w składzie: Krzysztof Rąpała (podróżnik, organizator wypraw do Azji), Dariusz Fedor (redaktor naczelny magazynu „Kontynenty”), Dawid Zaraziński (niezależny ekspert, znawca nowych mediów i technologii, „Harvard Business Review Polska”), Maria Brzezińska (p.o. redaktor naczelna magazynu „Podróże”), Łukasz Gołębiewski (ekspert rynku książki), Piotr Dobrołęcki (redaktor naczelny „Magazynu Literackiego KSIĄŻKI”) i Ewa Tenderenda-Ożóg (zastępca redaktora naczelnego „Magazynu Literackiego KSIĄŻKI”). Przyznano 14 nagród głównych i 13 wyróżnień oraz nagrodę specjalną dla podróżników.

Co warte podkreślenia, wśród nagrodzonych i wyróżnionych tytułów królują zdecydowanie publikacje polskich autorów. Wszystkie nagrodzone i wyróżnione publikacje napisane są ze znawstwem tematu przez podróżników-pasjonatów, dzięki temu czytelnik, także wymagający turysta, może mieć pełne zaufanie do zamieszczonych tu informacji – tak merytorycznych, jak i praktycznych.

Tytuł „Wydarzenie Roku 2016” otrzymało wydawnictwo Pascal za przywrócenie – po wielu latach – najbardziej znanej światowej marki przewodników turystycznych – Lonely Planet. Marka ta, tak samo zresztą jak i Pascal, powstała z pasji podróżowania i podziwiania świata. Założycielami wydawnictwa Lonely Planet byli Tony i Maureen Wheeler, którzy zaraz po ślubie wyruszyli w daleką podróż przez Azję do Australii. Zajęło im to kilka miesięcy, a zaowocowało napisaniem przewodnika „Across Asia on the Cheap”, który ukazał się w 1972 roku i w ciągu tygodnia sprzedał się w nakładzie 1500 egz. To był początek Lonely Planet. Od tego czasu pod szyldem Lonely Planet ukazało się 120 mln książek w jedenastu językach. „ Zawsze chcieliśmy wprowadzić do Polski publikacje Lonely Planet. My sami, jak i nasi autorzy, wyrośliśmy na tych przewodnikach. To dla nas swoisty Święty Graal. Musieliśmy tylko poczekać na zmianę strategii wydawniczej firmy, która ograniczyła liczbę tłumaczeń” – opowiadała Agnieszka Hetnał, redaktor naczelna Pascala. Obecnie seria obejmuje 15 tytułów w polskiej wersji językowej: „Barcelona”, „Grecja”, „Gruzja, Armenia, Azerbejdżan”, „Indie Południowe”, „Indie Północne”, „Kreta”, „Mauritius, Reunion i Seszele”, „Meksyk. Cancun, Cozumel i Jukatan”, „Nowy Jork”, „Tajlandia”, „Toskania i Florencja”, „Włochy Południowe”, „Włochy Północne”, „Wyspy Kanaryjskie” oraz „Świat”. „Lonely Planet to od czterdziestu lat czołowe wydawnictwo turystyczne, które w swoich przewodnikach gwarantuje inspirujące i sprawdzone informacje dla osób, które planują podróż, są w drodze czy też uwielbiają czytać przewodniki we własnym fotelu. Nasi pisarze są ekspertami w swojej dziedzinie, gdyż opisane ścieżki przeszli na własnych nogach i to właśnie nimi się zachwycili” – przedstawia wydawnictwo Clare Mercer, dyrektor działu międzynarodowych licencji w Lonely Planet.

Nagrodę główną w kategorii „przewodnik tekstowy” otrzymała „Armenia. W krainie chaczkarów, wulkanów i moreli” Krzysztofa Dopierały i Krzysztofa Kamińskiego (Bezdroża). Publikacja o tym wciąż niezbyt popularnym kraju wśród turystów dostarcza mnóstwo informacji praktycznych, zawiera mapki i plany oraz ramki z ciekawostkami. Przewodnik jest świetnie napisany, bardzo wyczerpujący krajoznawczo, ma przejrzysty układ, a dodatkowym atutem są propozycje tras zwiedzania Armenii. Wyróżnienie w tej kategorii zdobył tytuł „13 pomysłów na Gniezno i okolice” (Starostwo Powiatowe w Gnieźnie) – zbiór propozycji tematycznych spacerów lub przejażdżek z wyselekcjonowanymi informacjami opracowany przez zespół autorów, na czele którego stoi Armin Mikos von Rohrscheidt, odpowiedzialny za koncepcję merytoryczną i redakcję. Wśród propozycji: trasa „śladem innych narodów”, „kryminalne historie ziemi gnieźnieńskiej”, „trasa powstania  wielkopolskiego” czy „śladem wybitnych postaci”.

Wśród przewodników ilustrowanych konkurencja była w tym roku bardzo duża. Nagrodę ex aequo przyznano tytułom: „Przewodnik po Trakcie Królewsko-Cesarskim” Bartosza Małolepszego, Macieja Moszyńskiego i Mikołaja Pukiańca (Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT) oraz „Gruzja. Przewodnik 3w1” Anny i Marcina Szymczaków (ExpressMap).

Trakt Królewsko-Cesarski to szlak turystyczny, który wiedzie przez najciekawsze zakątki i najważniejsze zabytki Poznania. W publikacji został bardzo ciekawie opisany i zilustrowany. Łącznie  znalazło się tu ponad 200 zdjęć i obrazów współczesnych i historycznych. Tekst podzielony jest na cztery szlaki główne: Ostrów Tumski, Stary Rynek, Stare Miasto i Śródmieście. Przewodnik ma atrakcyjną szatę graficzną, nowoczesną i praktyczną. To zaproszenie na spacer po mieście, które ma bardzo wiele do zaoferowania. Przewodniki ExpressMap z serii „3w1” cieszą się od lat uznaniem naszego jury z uwagi na oryginalny i bardzo praktyczny pomysł oraz za to, że napisane są przez polskich autorów. Gwarantują doskonałe  i kompleksowe przygotowanie do podróży. Bedeker po Gruzji zawiera wszystko to, co dobry nowoczesny przewodnik zawierać powinien: opisy najważniejszych miejsc, ciekawe propozycje tras zwiedzania, wyraźne mapy, informacje turystyczne, ciekawostki, przydatne adresy, podpowiedzi kulinarne, godziny otwarcia muzeów. Niewątpliwie atutem są wysokiej jakości fotografie. Całości dopełnia laminowana mapa samochodowa w skali 1:1100000.
Wyróżnienie otrzymał ilustrowany przewodnik „Chorwacja” Rudolfa Abrahama w tłumaczeniu Jacka Sikory (Burda Polska). Jak przystało na publikację z logo słynnego magazynu, znajdziemy tu mnóstwo pięknych fotografii, chociaż nie są one elementem dominującym. To, co wyróżnia ten przewodnik, to obszerny opis historii, architektury i gospodarki oraz mnóstwo praktycznych informacji, w tym ramek zatytułowanych „Rada bywalca”. Przewodnik cechuje poręczna forma i jasny przekaz. Na pewno warto zabrać go w drogę.

W kategorii „przewodnik kieszonkowy” nagrody głównej nie przyznano, wyróżniono natomiast trzy publikacje. „Powiat mikołowski. Tradycyjnie nowoczesny” Teresy Karkowskiej (Amistad i Powiat Mikołowski) – w tym niewielkim przewodniku (wersja dwujęzyczna – polska i angielska) znalazło się wszystko, co potrzebne jest, aby spędzić przyjemnie czas w regionie położonym w sercu województwa śląskiego, który miał burzliwą historię, o czym świadczą zachowane zabytki. Powiat ma wiele do pokazania – przekonywująco pisze autorka. Informacje podane są w przystępnej i przejrzystej formie. Autor przewodnika „Spacerem po Krakowie” (Burda Polska) – Dariusz Jędrzejewski – jest wielkim entuzjastą wędrówek i odkrywania uroków naszego kraju. Jego wycieczkowe typy są nieoczywiste, ale z pewnością zapewniają spotkanie z historią, tradycjami, skarbami kultury i sztuki oraz niepowtarzalnymi atrakcjami. To poręczny przewodnik, dzielący Kraków na wiele tras, wyposażony w mapy i informacje praktyczne. W ubiegłym roku „Opolski Bifyj” Elżbiety Tomczyk-Miczki i Piotra Mielca zdobył Nagrodę Magellana w kategorii „przewodnik kulinarny”. Teraz ukazała się wdzięczna miniaturowa publikacja „Szlak kulinarny Opolski Bifyj. Informator” Elżbiety Tomczyk-Miczki (Opolska Regionalna Organizacja Turystyczna), pod której urokiem byli wszyscy członkowie jury. Może rozmiarem niewielka, ale skutecznie porywa czytelnika w kulinarną podroż po regionalnych smakach Opolszczyzny.

Nagrodę główną w kategorii „przewodnik dla aktywnych” otrzymała publikacja „Przez polskie góry. Przewodnik biegacza” Natalii Tomasiak i Marcina Świerca (Bezdroża), a w nim niezbędne informacje zarówno dla początkujących, jak i zaawansowanych miłośników biegania. Przewodnik zawiera 69 propozycji tras biegowych we wszystkich pasmach górskich w Polsce, dokładne mapy, przejrzyste profile wysokościowe, informacje o stopniu trudności i czasie przejść. Do tego poręczny format i wygodne połączenie stron spiralą. Wyróżnienie w tej kategorii otrzymała publikacja Rafała Kardasia „Dolina Bregaglia. Alpy Szwajcarskie dla każdego” (Sklep Podróżnika). Autor – instruktor taternictwa, wspinaczki sportowej i wysokogórskiej, geolog, speleolog – opisuje 21 różnorodnych tras, o różnym stopniu trudności. Informacje praktyczne, dotyczące m.in. czasu przejścia czy ogólnej charakterystyki, przeplatane są zagadnieniami z historii oraz przyrody.

„Czarnogóra. Mapa samochodowo-turystyczna 1:275 000” (ExpressMap) otrzymała nagrodę główną w kategorii  „mapa i plan turystyczny”. Mapa ma poręczną wielkość i jest wygodna w użytkowaniu, a oprócz tego trwała – dzięki dwustronnemu laminowaniu. Zaznaczono na niej najważniejsze atrakcje turystyczne, znajdziemy też plany dziewięciu najważniejszych miejscowości turystycznych, takich jak Budva, Kotor, Podgorica czy Ulcinj oraz plan – w skali 1:60 000 – najważniejszego pasma górskiego Czarnogóry – Durmitoru.

Nagrodę główną w kategorii „książka podróżnicza” przyznano Marcinowi Kydryńskiemu za jego „Biel. Notatki z Afryki” (Edipresse Książki). To osobista, intymna opowieść o Afryce, o napotkanych ludziach i granicach  człowieczeństwa, ale też i o samym autorze, nie tylko podróżniku, ale też radiowcu, wybitnym znawcy muzyki oraz fotografiku. Potrafi pięknie – aksamitnym głosem  mówić o dźwiękach, świetnie pisać, a do tego robić wyśmienite zdjęcia, o czym można przekonać się, przeglądając tę książkę-album. Fotografie pięknie prezentują się na kredowym papierze, nie można oderwać od nich wzroku, uderzają barwami‚ a także grą cieni i świateł‚ przemawiają do wyobraźni. Dziennikarz potrafił uchwycić to, co ulotne, zmysłowe. Jury wyróżniło w tej kategorii dwie publikacje: „TuktukCinema, czyli historia o Indiach, Gangesie, radości życia, wiecznie psującym się skuterze i Bolku i Lolku” Roberta Maciąga (Bezdroża) – niesamowitą opowieść o indyjskiej podróży na skuterze z objazdowym kreskówkowym kinem dla dzieci, a także „Sycylię. Między niebem a morzem” Ewy Cichockiej (Bernardinum) – zbiór esejów i reportaży o sycylijskiej podróży śladami polskich artystów, gdzie przeszłość przeplata się z teraźniejszością.

Nagrodę główną w kategorii „album” zdobyły „Słynne mapy. Arcydzieła światowej kartografii i ich tajemnice” Jerry’ego Brottona pod redakcją naukową Lucyny Szaniawskiej (Arkady). T a przepięknie ilustrowana książka zawiera wybór map sporządzonych w kluczowych momentach dziejów. Autor ukazuje sztukę tworzenia map, tłumaczy jak i dlaczego powstały oraz w jaki sposób się zmieniały. Album podzielono na pięć rozdziałów: „Mapy starożytne i średniowieczne”, „Podróże i odkrycia”, „Nowe kierunki w kartografii”, „Mapy tematyczne” oraz „Mapy nowoczesne”. Wyróżnienie otrzymał album „Świnoujście. Miasto o wielu obliczach” (Amistad i Urząd Miasta Świnoujście). Publikacja ukazała się w trzech wersjach językowych – obok polskiej, także niemiecka i angielska. Autorami zdjęć są osoby związane z miastem, pasjonaci fotografii. Przedstawienie subiektywnych wizji z perspektywy ludzi, którzy urodzili się tutaj lub zdecydowali się związać swoje życie z tym miastem, jest istotnym walorem publikacji. W tomie znalazły się zdjęcia zabytków i architektury nowoczesnej, bogactwo przyrody oraz relacje fotograficzne z wydarzeń.

W kategorii „przewodnik dla dzieci” zwycięzcą okazał się „Wombat Maksymilian” Marcina Kozioła (Edipresse Książki). Autor, by lektura była przyjaźniejsza w odbiorze dla nieletnich odkrywców, głównym bohaterem uczynił wombata, czyli australijskie zwierzę, wyjątkowo ciekawskie, które przekopuje się z rodzimego kontynentu wprost do Bhutanu. Perypetie Maksa i zaprzyjaźnionego z nim osła Sangaja okraszone są komentarzami młodej podróżniczki Zuzy i taty wombata, którzy dysponują sporą wiedzą na temat azjatyckiego kraju. Królestwo Grzmiącego Smoka i zwyczaje jego mieszkańców poznajemy nie tylko z opowieści, ale także dzięki blisko 200 fotografiom wykonanym przez autora w Bhutanie i specjalnemu dodatkowi. Książka zawiera bowiem kody, dzięki którym za pomocą aplikacji mobilnej lub komputera młody odkrywca może dotrzeć do dodatkowych filmów i innych materiałów, a nawet przenieść się w miejsce akcji dzięki interaktywnym zdjęciom. Wyróżnienie w tej kategorii otrzymały: „Warszawa dla młodych podróżników” Marty Spingardi z ilustracjami Marianny Oklejak (ExpressMap) oraz „Układam świat. Atlas z puzzlami magnetycznymi” (Adamada).
Przewodnik Marty Spingardi w konwencji dowcipnych opowiastek oprowadza czytelnika po stolicy, zapoznając go z symbolami miasta, ważnymi  budowlami, osobami i ciekawymi miejscami i zdarzeniami. Całość okraszona uroczymi ilustracjami Marianny Oklejak. Książka ukazała się w serii „Dla Młodych Podróżników”.
Na niezwykle atrakcyjny zestaw „Układam świat. Atlas z puzzlami magnetycznymi”, który poprzez zabawę uczy orientacji na mapie i wspiera w nauce geografii, składają się: wielka mapa świata (60,5 cm x 40,5 cm), magnetyczne puzzle (83 elementy) oraz atlas świata, a w nim 108 stron map, ciekawostek i quizów.

W kategorii „przewodnik mobilny” nagrodę główną otrzymała aplikacja „Od Bałtyku po Kaszuby” (Amistad). To baza ponad 100 tras turystycznych znajdujących się na terenie województwa pomorskiego i zachodniopomorskiego, w tym trasy piesze, rowerowe, kajakowe, narciarskie, konne oraz Nordic Walking. Do każdej trasy dołączono ciekawe obiekty, w tym miejsca krajoznawcze, przyrodnicze, gastronomiczne, noclegowe oraz inne atrakcje turystyczne. Aplikację można pobrać bezpłatnie ze sklepu GooglePlay i AppStore. Wyróżnienie przyznano aplikacji mobilnej Kraków Airport (Amistad i Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków), również do pobrania całkowicie bezpłatnie. Uwzględnia ona wszystkie informacje, których może potrzebować podróżny, aby szybko i bezpiecznie poruszać się po terenie Kraków Airport. Aplikacja zawiera aktualne rozkłady lotów, ale także informacje o czasie oczekiwania w kolejce do Punktu Kontroli Bezpieczeństwa, statusu lotu czy możliwości dojazdu na lotnisko różnymi środkami transportu oraz informacje o restauracjach, kawiarniach, sklepach.

W kategorii „książka reportażowa” nagrodę główną otrzymały dwie publikacje: „Czad. W poszukiwaniu straconego” Aruna Milcarza (Dygresje) i „Tańczymy już tylko w Zaduszki. Reportaże z Ameryki Łacińskiej” Szymona Opryszka i Marii Hawranek (Znak). „Czad” to opowieść o podróży do Afryki, jak i o podróży w głąb siebie. Autor, jak sam opowiada o sobie: od wielu lat podróżuje z kamerą, próbując dowiedzieć się, jak rzeczy mają się naprawdę. „Działam przeważnie w pojedynkę, wnikając w życie ludzi. Dzięki odbytym podróżom wiem, że tylko przez doświadczenie pracy i wspólnego jedzenia można wejść w szczerą relację z drugim odległym nam kulturowo człowiekiem. Poprzez pracę i mieszkanie z tubylcami poznaję ich rodziny, codzienne życie i rytuały”. Pisz bezpretensjonalnie, a zarazem z pietyzmem i humorem. To także poetycki zapis zderzenia z innością oraz opowieść o podróżowaniu – jego filozofii, sensie i pięknie.
Autorzy książki „Tańczymy już tylko w Zaduszki. Reportaże z Ameryki Łacińskiej” opowiadają przede wszystkim o ludziach. Na tom składa się piętnaście reportaży z Kolumbii, Peru, Meksyku, Ekwadoru, Boliwii, Wenezueli i Paragwaju. „Z premedytacją zatrzymywaliśmy się w miejscach, które w ogóle nie kojarzą się z Ameryką Łacińską. U boliwijskich menonitów, którzy z wyboru obywają się bez prądu i innych zdobyczy cywilizacji. U Kolumbijczyków, którzy tłoczą się na najgęściej zaludnionej wyspie świata. U ostatniego lodziarza w Ekwadorze, którego ojciec wypowiedział wojnę lodówkom. U nielegalnych górników, którzy szukają nadziei w błotach tropikalnych lasów” – tłumaczą Szymon Opryszek i Maria Hawranek.
Wyróżnienie w tej kategorii otrzymała książka „Afryka jest kobietą” Beaty Lewandowskiej-Kaftan (Edipresse Książki). Autorka jest niewątpliwie kontynentem zafascynowana. Opowiada  czytelnikom o afrykańskich kobietach, które wywodzą się z rozmaitych nacji i środowisk, pracują w najróżniejszych zawodach. Władają innymi językami, pielęgnują odmienne obyczaje, wyznają przeróżne religie.

„Sztuka minimalizmu w podróży. 153 genialne porady, jak się pakować, aby plecak był superlekki” Mike’a Clellanda w przekładzie Anny Haman (Sklep Podróżnika) zdobyła nagrodę w kategorii „poradnik podróżniczy”. To zbiór bardzo praktycznych rad i nieszablonowych pomysłów dla podróżujących na własną rękę, dzięki którym można znacznie odchudzić swój plecak, nie rezygnując z bezpieczeństwa czy komfortu. Autor jest doświadczonym instruktorem i przewodnikiem górskim, a także, jak się okazuje, świetnym ilustratorem. Książka napisana z humorem.

Nagrodę w kategorii „przewodnik kulinarny” otrzymała publikacja „Polish Culinary Paths” Magdaleny Tomaszewskiej-Bolałek, wydana w czterech wersjach językowych: angielskiej, chińskiej, japońskiej i koreańskiej (Hanami). Książka prezentuje polską kulturę kulinarną – historię kuchni, regionalne produkty oraz legendy związane z tradycyjnymi daniami. Nie zabrakło też przepisów, które różnią się w zależności od wersji językowej i są dostosowane do odbiorców.

Jury przyznało również nagrodę specjalną dla podróżników, którzy swą postawą kreują modę na podróżowanie, rozbudzają wrażliwość na piękno – w przyrodzie  i w drugim człowieku – i zachęcają do pielęgnowania w sobie uważności. Nagrodę otrzymali Elżbieta i Krzysztof Lisowscy, dziennikarze i podróżnicy. Członkowie prestiżowego, nowojorskiego The Explorers Club. Twórcy telewizyjnego „Światowca” (TVP Info) i radiowego „Południka Café” (Radio Kraków), autorzy etnologicznych reportaży z Azji (emitowanych w TVP1 i TVP2), audycji radiowych (RMF FM, PR1,  PR2), przewodników turystycznych (wydawanych również za granicą), a także licznych artykułów prasowych. Wyróżnieni m.in. przyznaną po raz pierwszy nagrodą Tunisia Awards (Hammamet, 2014), Złotym Medalem Straussa (Wiedeń, 2006), nagrodą Zlatna Penkala (Złote Pióro, Zagrzeb, 2005), Grand Prix Festiwalu Mediatravel (Łódź, 2004) i Polskiej Izby Turystyki Globus ’97.  Niedawno ukazała się ich kolejna książka – „Południki szczęścia” – wydana nakładem Wydawnictwa Epika –Esprit.
Elżbieta Lisowska łączy dziennikarstwo z pracą naukową (orientalistka, religioznawca), zajmuje się mistycznym islamem, jest adiunktem w Instytucie Religioznawstwa UJ. Andrzej Lisowski to dziennikarz i fotograf, członek założyciel Fundacji Kultury Polskiej, studiował historię sztuki (UJ), zajmował się także reportażem społecznym i publicystyką kulturalną.
Dotychczas takie wyróżnienia trafiły do: Olgierda Budrewicza, Elżbiety Dzikowskiej, Dariusza Jędrzejewskiego, Marka Kamińskiego, Wojciecha Karpińskiego, Anny i Krzysztofa Kobusów, Piotra Kraśki, Beaty Pawlikowskiej, Andrzeja Stasiuka, Moniki Witkowskiej, Martyny Wojciechowskiej i Michała Książka.

Nagroda Magellana (nagroda główna w konkursie „Najlepsze publikacje turystyczne”) została powołana w 2008 roku w celu uhonorowania najbardziej wartościowych publikacji turystycznych (przewodników, albumów, map, atlasów). Nagrody główne trafiają do wydawców, nakładem których ukazały się wyróżnione przez jury pozycje. Zdobywcy Nagród Magellana otrzymują statuetki, natomiast wydawcy i autorzy wyróżnionych pozycji – pamiątkowe dyplomy.

Próg dla Aruna Milcarza
„Próg” to nowa nagroda ustanowiona przez magazyn podróżniczy „Kontynenty”, przyznawana przez kapitułę Nagród Magellana. Pierwszym jej laureatem został Arun Milcarz: niezależny reporter, podróżnik, twórca jednoosobowego kabaretu podróżniczego, autor książki „Czad. W poszukiwaniu straconego” (Dygresje, 2016).
Próg oddziela dom od świata, znane od nieznanego. Wystarczy wyjść za próg, by rozpocząć podróż, by zaczęła się przygoda – tłumaczy Dariusz Fedor, redaktor naczelny „Kontynentów”, pomysłodawca nagrody. – Ale przekroczenie progu ma jeszcze jedno znaczenie: to symboliczne pokonanie bariery-granicy, to odkrycie, wyczyn, zwycięstwo. Za takie przekraczanie progu będzie  przyznawana ta nagroda. Arun Milcarz, pierwszy laureat, otrzymał Próg za niezależność, odwagę w podróżowaniu i poznawaniu świata, za unikalną łatwość zjednywania sobie ludzi spotykanych na drodze, za umiejętnie rozwijany dar opowiadania – czego wyrazem jest jego książka „Czad. W poszukiwaniu straconego”.

Ewa Tenderenda-Ożóg

Źródło: Magazyn Literacki KSIĄŻKI 4/2017