Podczas Walnego Zgromadzenia Członków PIK, które odbyło się w trakcie 16. Targów Książki w Krakowie, przedstawiciele Sekcji Wydawców Beletrystyki zaprezentowali założenia do projektu ustawy o książce. To temat, który wraca na łono branżowych debat co jakiś czas, a dla wielu uczestników rynku jest wciąż ważnym choć niezrealizowanym osiągnięciem. Przez wiele lat kwestia ściślejszej prawnej regulacji rynku książki, zwłaszcza w zakresie zasad rządzących dystrybucją i odnoszących się m.in. do kwestii działań konkurencyjnych, miała tyle samo zwolenników, co przeciwników. Okazuje się jednak, że wśród wydawców zgromadzonych w PIK-u, tych ostatnich jakby ubyło. Wspomniane założenia do ustawy przedstawili Sonia Draga oraz Maciej Makowski, prezes zarządu wydawnictwa Prószyński Media. – To co dzieje się na rynku wymaga jego ucywilizowania. Chciałbym podkreślić, że to co proponujemy nie jest skierowane przeciw komukolwiek, a choć skorzystają na tym przede wszystkim wydawcy, to w pewnym stopniu również firmy z segmentu dystrybucyjnego – zapewniał szef Prószyńskiego. Ogólne założenia przyszłej ustawy zmierzają w kierunku wprowadzenia stałej ceny książek na określony czas. Propozycje zaprezentowane w Krakowie zawierają m.in. także uregulowania w sprawie wysokości udzielanych marż. Założenia ustawy obejmują wszystkie formy książek oraz obszary sprzedaży, w tym stacjonarną i internetową. Przechodząc jednak od ogółu do szczegółu, pomysłodawcy projektu za punkt wyjścia dla określenia obszarów regulacyjnych przyjęli zdefiniowanie problemów występujących na rynku książki oraz ustalenie, które z nich mogą i powinny być rozwiązane na drodze ustawowej. Najważniejsze problemy W grupie najważniejszych problemów znalazły się kwestie takie jak: 1. stosowanie marży bliskiej zeru przez sieci handlowe przy sprzedaży bestsellerów; 2. wymuszanie na wydawcach okresu sprzedaży wyłącznej; 3. narzucanie uciążliwych warunków handlowych w umowach; 4. opłaty logistyczne, półkowe itp. Jednak większość z nich można uznać za działania, które mogą i powinny być oceniane na gruncie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, dlatego regulowanie tych kwestii w ustawie o książce wydaje się niemożliwe. Twórcy projektu zaznaczają, że jedynie przy zawężeniu definicji „rynku właściwego” można dowodzić, że niektóre działania prowadzą do wykorzystywania pozycji monopolistycznej i ostatecznie do dezorganizacji rynku książki. Dlatego stawiają tezę, według której „w Polsce brakuje zestawu szczegółowych wskaźników dla prowadzenia polityki kulturalnej w obszarze książki”. Określenie rynków Wspomniałem już, że założenia do ustawy obejmują zarówno sektor sprzedaży stacjonarnej jak i internetowej. Czytamy w nich: „ W świetle wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30 kwietnia 2009 roku w sprawie C- 531/07 dopuszczalne jest ustawowe uregulowanie obowiązku ustalenia przez wydawców i importerów cen detalicznych książek krajowych oraz książek przywożonych na obszar danego państwa. Z powołanego wyroku wynika, że regulacje dotyczące ceny książek wywierają jedynie skutek na obszarze tego państwa, które wprowadziło taką regulację. Powyższa zasada dotyczy również sprzedaży książek przez księgarnie internetowe. Trzeba również zauważyć, że Komisja Europejska nie stwierdziła, aby ‘system stałej ceny’ nie miał w ogóle zastosowania do handlu książkami w Internecie. W ocenie Komisji, stała cena nie może mieć jedynie zastosowania do ponadgranicznego handlu elektronicznego – ‘cross-border Internet sales’. Wobec powyższego, księgarnie internetowe, które sprzedają książki zarówno w kraju jak i za granicę, byłyby zobligowane wprowadzić system techniczny, który umożliwiał będzie zastosowanie ‘stałej ceny’ jedynie do nabywców krajowych. Trzeba również dodać, że wskazane wyżej ograniczenia w handlu ponadgranicznym nie stosuje się do działań podejmowanych w celu obejście ustawy o stałej cenie”. W prezentowanych założeniach znalazło się również wyróżnienie podstawowych obszarów funkcjonowania rynku książki drukowanej i elektronicznej. Ten pierwszy można klasyfikować pod względem rodzaju książki lub sposobu jej sprzedaży. Przy podejściu najmniej złożonym, rynek można więc dzielić na: rynek podręczników oraz rynek książki ogólnej czy inaczej mówiąc „rynek książki konsumenta indywidualnego”. Ponadto na tzw. rynku książki ogólnej sytuacja pod tym względem jest bardzo złożona, ponieważ wiele nieprawidłowości należy rozpatrywać na gruncie innych ustaw i jedynie przy zawężeniu definicji „rynku właściwego” można wskazać na niepożądane praktyki ułatwiające budowanie pozycji monopolistycznych. Katalog problemów, które charakteryzują ten segment uzupełniają również: słaby poziom czytelnictwa w Polsce, duża liczba wydawnictw (rozproszenie rynku), a także wyraźna nadprodukcja nowości wydawniczych. Wszystko to powoduje, że pozycja wydawcy jest bardzo słaba. W dalszej kolejności stanowi to źródło niekorzystnych zjawisk takich jak: 1. obniżanie ceny sprzedaży książki przez duże sieci handlowe; 2. wymuszanie dodatkowych płatnych działań promocyjnych pod rygorem nie wpuszczenia tytułu do dystrybucji; 3. narzucanie, pod postacią opłat logistycznych, półkowych czy dodatkowych bonusów, ukrytych marż handlowych; 4. olbrzymie zacięcia płatnicze powodujące zadyszkę finansową całej branży. Kolejny punkt na mapie podziału rynku stanowi rynek książki naukowej, technicznej i profesjonalnej, na którym raczej nie obserwuje się zachowań niepożądanych, mogących wspierać działania promonopolistyczne. „Ponieważ jednak wyłączenie rynku książki naukowej, technicznej i profesjonalnej z rynku książki ogólnej – na wzór wyłączenia rynku podręczników – jest trudne lub wręcz niemożliwe, należy w obszarze książki naukowej, technicznej i profesjonalnej zastosować jak najszersze wyłączenia podmiotowe na wzór części zachodnich ustaw” – uważają twórcy założeń do ustawy. Drugi ze wspomnianych ryków, według klasyfikacji ze względu na formę wydania dzieła, stanowi rynek książki elektronicznej, który podzielono na rynek e-booków i audiobooków. Obecnie polski rynek książki elektronicznej znajduje się na wczesnym etapie organizacji i …