Piotr Zychowicz Izrael na wojnie. 100 lat konfliktu z Palestyńczykami Rebis, Poznań 2024, s.488, ISBN 978-83-8338-277-7 W roku 1958 ukazała się powieść amerykańskiego Żyda Leona Urisa pt. „Exodus” i natychmiast zyskała rozgłos światowy. Bardzo zresztą szybko została zekranizowana (reżyseria Otto Preminger, w roli głównej Paul Newman, Oscar, inne ważne nagrody). O ile wiem, nigdy jednak nie ukazała się po polsku, bo Uris nie wyrażał w tym przypadku przychylności dla inicjatyw polskich wydawców. Że mimo wszystko posiadam w księgozbiorze rzeczony tom w języku polskim, to już całkiem inna, zresztą pasjonująca, historia. Ale nie o nią teraz chodzi, opowiem kiedy indziej. Wskazałbym natomiast, że najważniejsza powieść Urisa wpisywała się w styl klasycznego poniekąd postrzegania Państwa Izrael, a wręcz go współwyznaczała. Oto bowiem, wedle amerykańskiego żydowskiego prozaika, szczęśliwie ocaleni z Zagłady przybywali do pustej Palestyny, aby na miejscu biblijnym wskrzesić prastary Erec, czyli biblijną Ziemię Obiecaną. Podstawowy slogan tej narracji brzmi: istnieje, cudownym zrządzeniem dziejów, ziemia bez ludzi dla ludu bez ziemi. My jesteśmy tym ludem, my zrobimy tu raj, mimo wszelkich kłód rzucanych pod nogi przez światowych łotrów. Tyle że już wkrótce okazało się: na terenach palestyńskich nie sposób pominąć arabskiego osadnictwa, w dodatku mieszkańcy tamtych terenów nie zamierzają oddawać przybyszom z Europy własnych włości. Jednak, zdaniem Żydów, chodzi przecież o teren przyrzeczony im w Pięcioksięgu Mojżesza, a na pustynnych obszarach znajdzie się dla prymitywnych autochtonów inne miejsce, mnóstwo, mnóstwo innego miejsca. Tubylcy, w perspektywie kreatorów żydowskiego państwa, to ktoś jakby Indianie w Ameryce albo Aborygeni w Australii. Prymitywne ludy, które muszą ustąpić pod presją prastarej – bogatej, przedeuropejskiej jeszcze – cywilizacji. W rezultacie dochodzić zaczęło do nieuniknionych starć. Potyczki przeradzały się stopniowo w pożar, a z upływem …