Czwartek, 3 lipca 2008
Historia książki i księgarstwa
CzasopismoWiadomości Księgarskie
Tekst pochodzi z numeru55
Historia powstania ZKP Inicjatywa założenia organizacji księgarskiej na terenie Królestwa Polskiego zrodziła się w 1883 roku w Warszawie w firmie Gebethner i Wolff, ale o zaczątku takiej organizacji można mówić dopiero w przypadku Delegacji Księgarskiej utworzonej w 1902 roku i zrzeszającej właścicieli księgarń. Z 1902 roku pochodzi też „Projekt regulaminu Delegacyi Księgarskiej Sekcyi V Handlowej Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu”, opublikowany w tymże roku w Warszawie. Ustalono, że członkami Delegacji są właściciele, zadania dotyczą regulowania stosunków między wydawcami i sortymentystami, a także udzielania „pomocy moralnej i materyalnej pracującym w zawodzie księgarskim”. Mówiło się też o rabatowaniu, przestrzeganiu terminów płatności oraz o tym, że „nowości można wystawiać i reklamować po rozesłaniu przynajmniej księgarzom warszawskim”. Wydawcy muszą zawiadamiać sortymentystów o zmianach cen, szczególnie o zniżkach. Warto przytoczyć kary dla członków, jakie przewidywał regulamin: ostrzeżenie, wymówka, grzywna, zmniejszenie o pewien procent rabatu, wykluczenie z grona. Po rewolucji 1905 roku stało się możliwe powołanie własnej organizacji księgarzy i wydawców. Z inicjatywy Delegacji Księgarskiej, ale także w odpowiedzi na głosy księgarzy prowincjonalnych, w połowie 1907 roku w Warszawie właściciele księgarń z Królestwa przybyli na I Zjazd Księgarzy Polskich, powołano organizację o nazwie Związek Księgarzy Polskich, którego statut władze rosyjskie zatwierdziły wiosną 1908 roku. Kilkumiesięczny odstęp czasowy między inicjatywą a rejestracją wywołuje obecnie wątpliwości – co uznać za początek ZKP. Marian J. Lech podaje, że związek zarejestrowano w 1908 roku przez zatwierdzenie i przesłanie do władz statutu. Ogłoszenie wiadomości o rejestracji znajduje się w nr 34 „Warszawskich Wiadomości Gubernialnych” i w nr 43 „Senatskich Wiadomości” z 29 maja 1908. Od tego momentu ZKP zyskał osobowość prawną. Piszący te słowa opowiada się za rokiem 1908, co potwierdzili księgarze niepodległej Polski, gdy w 1933 roku uroczyście obchodzili ćwierćwiecze swojej organizacji. Związek na pierwszym walnym zgromadzeniu w 1908 roku opracował regulamin stosunków księgarskich. Pierwszym prezesem ZKP był Andrzej Turkuł, funkcję wiceprezesa pełnił wówczas Jan Robert Gebethner. W 1910 roku rozpoczęto wydawanie własnego organu „Przegląd Księgarski”, a dzięki Jakubowi Mortkowiczowi związek odniósł pierwszy sukces międzynarodowy: został uznany za samodzielną grupę narodową w Międzynarodowym Kongresie Wydawców, mimo że był reprezentacją niepaństwową. Od 1911 do 1918 roku prezesował związkowi Józef Wolff. W 1911 roku został zarejestrowany Związek Księgarzy Polskich na Rzeszę Niemiecką z siedzibą w Poznaniu, zrodzony z inicjatywy poznańskich księgarzy i wydawców Bogdana Chrzanowskiego, Karola Kozłowskiego i Zdzisława Rzepeckiego. Organizacja niebawem nawiązała kontakty z działającym na terenie Królestwa Związkiem Księgarzy Polskich. W związku poznańskim działali tak znani ludzie książki jak: Jarosław Leigeber, Marian Niemierkiewicz i Stefan Knast. Dwaj pierwsi uczestniczyli w I Zjeździe Związku Księgarzy Polskich w Lublinie w sierpniu 1918 roku. W 1914 związek liczył przeszło 400 członków. W tym czasie Ostap Ortwin pisał m.in.: „Księgarstwo polskie jest dziś bezsprzecznie jedyną może organizacją rodzimego wytwórstwa i swoistego handlu, która utrzymuje ścisłą, ciągłą i nieprzerwaną łączność ekonomiczną ziem polskich”. Pierwsza wojna światowa nie sprzyjała rozwojowi księgarstwa. Pierwszy ogólnopolski zjazd W sierpniu 1918 roku odbył się w Lublinie pierwszy zjazd Związku Księgarzy Polskich, „Przegląd Księgarski” zamieścił sprawozdanie komitetu organizacyjnego i relacje z tego zjazdu (nr 1 z 1918 roku). Na wniosek Mieczysława Rulikowskiego I zjazd polecił związkowi utworzenie komisji historycznej do gromadzenia dokumentów. Wygłoszono kilka referatów, przedstawiono projekt regulaminu stosunków księgarskich, a inicjatywę o powołaniu nowego związku przedstawił Jakub Mortkowicz. Zjazd uchwalił założenie Powszechnego Związku Księgarzy i Wydawców Polskich wszystkich ziem. Pierwszym prezesem związku został Gustaw Kazimierz Wolff, pełniąc tę funkcję do 1932 roku. W tymże roku został honorowym prezesem ZKP. We władzach związku zasiadali m.in. Jakub Mortkowicz, członek ZG ZKP po 1918 roku, Jan Piątek członek ZG ZKP od 1924 roku, kurator i współorganizator Studium Księgarskiego, Eustachy Wacław Szelążek, w latach 1930-32 członek ZG ZKP, w latach 1932-34 prezes ZG ZKP, organizator jubileuszu 25-lecia ZKP w 1933 roku, Tadeusz Jerzy Gebethner, członek ZG ZKP w latach 1929-1934, Wacław Gebethner, członek Prezydium ZG ZKP i wiceprezes w latach 1934-1939. Przez lata lustratorem do spraw szkolenia, a potem dyrektorem zarządzającym był Feliks Pieczątkowski, który zgromadził własne archiwum, przejęte przez Stowarzyszenie Księgarzy Polskich. Pierwszy okres upłynął na działaniach zjednoczeniowych księgarzy polskich z byłych zaborów. W Wielkopolsce i na terenie byłej Galicji działały organizacje, powstałe w XIX wieku lub przed I wojną światową. W czwartym kwartale 1921 roku zwołano do Warszawy III Ogólnopolski Zjazd Księgarzy Polskich. Ledwo jednak doszło do porozumienia między wydawcami i księgarzami, sekcja wydawców związku przekształciła się w Związek Wydawców Książek a następnie od 1926 roku w Polskie Towarzystwo Wydawców Książek. Organizacja księgarska przyjęła ponownie nazwę Związek Księgarzy Polskich. W 1926 roku przyjęto regulamin stosunków księgarskich. Regulamin sprzedaży w stosunku do publiczności, który poprawiono w 1928 roku, a opublikowano przez ZKP w 1929 roku. Do przedsiębiorstw księgarskich zaliczone zostały wydawnictwa książek, nut i map oraz odsprzedawcy książek. Regulamin określał, że odsprzedawcy dzielą się na: a) księgarnie sortymentowe, prowadzone przez zawodowych księgarzy, b) handel książką nie spełniający warunków pełnego sortymentu i profesjonalizmu. Regulamin określał m.in. „obowiązki, posyłki, rodzaje zamówień, dostawy komisowe, nowości”. W drugiej części jest mowa o „stosunkach z publicznością”. Wydawnictwa krajowe sprzedaje się wyłącznie po cenie katalogowej, zamiast rabatu nie można dawać egzemplarzy gratisowych, które są ostemplowane. Stąd zakazane jest publiczne zaofiarowywanie rabatu, mogą go dostać w wysokości 10 proc. biblioteki, czytelnie i wypożyczalnie po złożeniu pisemnych zamówień. Kolejne statuty ZKP, np. z 1932 i 1935 roku zawierają identyczne brzmienie paragrafu 1 w I części noszącej nadtytuł „Nazwa i cele Stowarzyszenia”. Oto jego tekst: „§ 1 Stowarzyszenie, założone 10 marca 1908 r. Pod nazwą »Związek Księgarzy Polskich«, a …
Wyświetlono 25% materiału - 890 słów. Całość materiału zawiera 3560 słów
Pełny materiał objęty płatnym dostępem
Wybierz odpowiadającą Tobie formę dostępu:
1A. Dostęp czasowy 15 minut
Szybkie płatności przez internet
Aby otrzymać dostęp kliknij w przycisk poniżej i wykup produkt dostępu czasowego dla Twojego konta (możesz się zalogować lub zarejestrować).
Koszt 9 zł netto. Dostęp czasowy zostanie przyznany z chwilą zaksięgowania wpłaty - w tym momencie zostanie wysłana odpowiednia wiadomość e-mail na wskazany przy zakupie adres e-mail. Czas dostępu będzie odliczany od momentu wejścia na stronę płatnego artykułu. Dostęp czasowy wymaga konta w serwisie i logowania.
1B. Dostęp czasowy 15 minut
Płatność za pośrednictwem usługi SMS
Aby otrzymać kod dostępu, należy wysłać SMS o treści koddm1 pod numer: 79880. Otrzymany kod zwotny wpisz w pole poniżej.
Opłata za SMS wynosi 9.00 zł netto (10.98 PLN brutto) i pozwala na dostęp przez 15 minut (bądź do czasu zamknięcia okna przeglądarki). Przeglądarka musi mieć włączoną obsługę plików "Cookie".
2. Dostęp terminowy
Szybkie płatności przez internet
Dostęp terminowy zostanie przyznany z chwilą zaksięgowania wpłaty - w tym momencie zostanie wysłana odpowiednia wiadomość e-mail na wskazany przy zakupie adres e-mail. Dostęp terminowy wymaga konta w serwisie i logowania.
3. Abonenci Biblioteki analiz Sp. z o.o.
Jeśli jesteś już prenumeratorem dwutygodnika Biblioteka Analiz lub masz wykupiony dostęp terminowy.
Zaloguj się