Sobota, 25 maja 2019
Konkurs na najlepsze publikacje turystyczne rozstrzygnięty

Ideą Nagród Magellana przyznawanych przez „Magazyn Literacki KSIĄŻKI” jest wyróżnianie wydawców wartościowych – pod względem merytorycznym i graficznym – książek turystycznych. W tym roku najtrudniej było wyłonić zwycięzców w kategorii „książka podróżnicza” oraz „książka reportażowa”, w których rywalizowało wiele tytułów. Jedenastą edycję konkursu zdominowały publikacje polskie i o Polsce, wśród zgłoszonych publikacji znalazły się znakomite perełki edytorskie.

Jury obradowało w składzie: Krzysztof Rąpała (podróżnik, organizator wypraw do Azji), Dariusz Fedor (redaktor naczelny magazynu „Kontynenty”), Dawid Zaraziński (niezależny ekspert, znawca nowych mediów i technologii, „Harvard Business Review Polska”), Łukasz Gołębiewski (ekspert rynku książki), Piotr Dobrołęcki (redaktor naczelny „Magazynu Literackiego KSIĄŻKI”) i Ewa Tenderenda-Ożóg (zastępca redaktora naczelnego „Magazynu Literackiego KSIĄŻKI”, redaktor naczelna dwutygodnika „Biblioteka Analiz”).

Do konkursu zakwalifikowano 75 tytułów nadesłanych przez oficyny wydawnicze, ale też instytucje kultury oraz jednostki samorządowe. Komisja konkursowa przyznała 14 nagród głównych i 17 wyróżnień oraz nagrodę specjalną. Zgłaszane tytuły rozpatrywano w kategoriach: przewodnik tekstowy, przewodnik ilustrowany, przewodnik kieszonkowy, przewodnik dla aktywnych, mapa i plan turystyczny, album, książka podróżnicza, przewodnik dla dzieci, przewodnik mobilny, książka reportażowa, przewodnik kulinarny.

W tym roku pojawiła się też nowa kategoria: podróże w czasie. W ramach Konkursu przyznano również nagrody dla podróżników. Dotychczas laureatami tego szczególnego wyróżnienia byli: Elżbieta Dzikowska, Beata Pawlikowska, Olgierd Budrewicz, Dariusz Jędrzejewski, Marek Kamiński, Wojciech Karpiński, Anna i Krzysztof Kobusowie, Piotr Kraśko, Andrzej Stasiuk, Monika Witkowska, Martyna Wojciechowska, Michał Książek, Elżbieta i Andrzej Lisowscy oraz Lechosław Herz.

W tym roku Nagrodą Magellana uhonorowano Miłkę Raulin i Grzegorza Rąkowskiego.

Miłka Raulin z wykształcenia i zawodu jest… magistrem inżynierem trakcji elektrycznej, z zamiłowania – podróżniczką i miłośniczką wspinaczki wysokogórskiej. W ubiegłym roku zrealizowała swój projekt „Siła Marzeń” – w ciągu siedmiu lat zdobyła dziewięć najwyższych wierzchołków wszystkich kontynentów (Mont Blanc, Elbrus, Aconcagua, Denali, Kilimandżaro, Góra Kościuszki, Piramida Carstensza, Masyw Wilsona i Mount Everest) i została najmłodszą Polką z Koroną Ziemi. Owocem jej długiej wyprawy jest książka „Siła marzeń, czyli jak zdobyłam Koronę Ziemi” (Bezdroża), w której pasja do gór i dalekich podróży przeplata się z trudnościami życia codziennego. W trakcie licznych prelekcji, jakie odbywa w całej Polsce, opowiada o swojej wyprawie, o tym, jak połączyła macierzyństwo z pasją, ale tak naprawdę rozdaje pozytywną energię i zachęca do aktywnych form spędzania wolnego czasu. Przekonuje innych, że zawsze warto, mimo wielu przeciwności, dążyć do wymarzonego celu, realizowania swoich marzeń.

Grzegorz Rąkowski jest biologiem, podróżnikiem, krajoznawcą, pracownikiem naukowym Instytutu Ochrony Środowiska, autorem licznych książek o tematyce podróżniczej. Jego zainteresowania krajoznawcze skoncentrowane są na krajach Europy Środkowo-Wschodniej, przede wszystkim na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Nakładem wydawnictwa Rewasz ukazało się kilkanaście przewodników Grzegorza Rąkowskiego po Kresach oraz po wschodniej i północno-wschodniej Polsce, które są właściwie połączeniem przewodników turystycznych z gawędą historyczno-krajoznawczą i dygresjami kulturoznawczymi, etnograficznymi i przyrodniczymi, do tego napisane są pięknym językiem. Spod jego pióra wyszły takie publikacje jak: „Lwów. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej”, „Podole. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej”, „Wołyń. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej”, „Ziemia Lwowska. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej”, „Smak Kresów. Wśród jezior i mszarów Wileńszczyzny”, „Smak Kresów 2. Czar Polesia”, „Ukraińska Bukowina i Besarabia”, „Ukraińskie Karpaty i Podkarpacie. Część wschodnia”, „Ukraińskie Karpaty i Podkarpacie. Część zachodnia”, a także dwuczęściowa „Polska egzotyczna”, która na targach Tour Salon (Poznań 1995) uznana została za najlepszy przewodnik turystyczny i do dziś cieszy się wielkim powodzeniem. A teraz przejdźmy do nagród regulaminowych.

Nagrodę główną w kategorii „przewodnik tekstowy” otrzymała „Kuba. Rewolucja w rytmie rumby” Krzysztofa Dopierały, wydana w serii Bezdroża Classic. Autor jest pilotem wypraw trampingowych do krajów egzotycznych, a szczególnie Azji, tym razem zrobił skok aż nad Morze Karaibskie i dał się porwać latynoskiej przygodzie. Przekonuje, że Kuba to nie tylko plaże, rum i cygara. Czyta się ten przewodnik doskonale, nawet jeśli nie ma się w planach wylotu do ulubionego kraju Ernesta Hemingwaya. Chociaż po tej książce warto zastanowić się, czy aby na pewno nie spakować plecaka… Krzysztof Dopierała znany jest z rzetelności i dobrego pióra, co doceniało jury, przyznając już po raz kolejny Nagrodę Magellana.

Wyróżnienie w tej kategorii otrzymał „Iran. Skarby Persji” Michała Lubasa, również wydany w serii Bezdroża Classic. Bardzo przystępnie opracowany przewodnik po kraju, w którym turystyka zaczyna się rozwijać, z myślą o pierwszych podróżach w ten rejon Bliskiego Wschodu. Warto szczególnie, w celach poznawczych lub z ciekawości, zaznajomić się z działem omawiającym normy obyczajowe, a szczególnie opisującym zjawisko ta’arof, czyli irański kodeks dobrych manier.

 

W kategorii „przewodnik ilustrowany” zwyciężyła publikacja „Odetchnij od miasta. 62 wyjątkowe domy gościnne w Polsce” (Buchmann). Aleksandra Bogusławska kieruje uwagę czytelników na polską agroturystykę, która rozwija się w kierunku przyjaznych domów gościnnych. Jej książka zawiera historie ludzi, którzy tworzą niezwykłe miejsca sprzyjające kontaktom z naturą. Domy opisane przez autorkę cechuje indywidualne podejście do gości, niewymuszona i swobodna atmosfera. Książka podzielona jest na kilka kategorii: świetna kuchnia, dla dzieciaków, święty spokój, inspiracja i wiejskie życie.

 

Wyróżnienie otrzymało wydawnictwo Bezdroża za trzy przewodniki wydane w praktycznej serii Travelbook: „Neapol i Kampania” Krzysztofa Bzowskiego, „Jamajka” Anny Kiełtyki oraz „Bruksela, Antwerpia, Brugia, Gandawa” Beaty i Pawła Pomykalskich.

 

 

W kategorii „przewodnik kieszonkowy” w tym roku nie przyznano nagrody głównej, wyróżniono natomiast przewodnik „Chrzanów śladami historii” (Amistad), poświęcony miejscom kultury żydowskiej. Autorzy – Anna Sadło-Ostafin i Marek Szymaszkiewicz, we współpracy ze Zbigniewem Mazurem – opisują to, co związane jest z kulturą i historią dawnych mieszkańców miasta. W przewodniku znajdziemy kilka propozycji tras śladami chrzanowskich Żydów.

 

 

„Warszawski przewodnik wiślany” Dariusza Bartoszewicza wydany staraniem Instytutu Stefana Starzyńskiego, oddziału Muzeum Powstania Warszawskiego, okazał się bezkonkurencyjny w kategorii „przewodnik dla aktywnych”. Książka została przygotowana z myślą o tych, którzy chcieliby poznawać i odkrywać tereny warszawskiego odcinka Wisły. Autor opowiada o historii, architekturze i przyrodzie; wspomina filmy, literaturę i dzieła sztuki, w których pojawia się rzeka; pokazuje, w jaki sposób i gdzie spędzać czas nad Wisłą. Aktywni znajdą tam propozycję tras spacerowych i rowerowych. Publikacja wyróżnia się nowoczesną i oryginalną szatą graficzną.

 

W tej kategorii wyróżniono publikację  „»Babskie« góry. Kobiecy sposób na trekking, bieganie, skitury oraz rower” Natalii Tomasiak (Bezdroża), która powstała z myślą o kobietach rozpoczynających górską przygodę lub szukających kolejnych aktywności. Autorka omawia różne rodzaje sportów górskich, doradza w kwestii sprzętu, diety, stroju, a nawet towarzystwa.

 

Mapa „Riła i Piryn. Góry Bułgarii 1:80 000” (terraQuest) otrzymała nagrodę główną w kategorii „mapa i plan turystyczny”. Laminowana, wodoodporna, doskonale czytelna, ale i poręczna mapa trekkingowa „dachu Bałkanów”, czyli rejonu mało dotychczas w naszym kraju opisywanego. Mapa posiada bogatą treść turystyczną, zaznaczono na niej trasy trekkingowe, schroniska, miejsca do biwakowania, jaskinie i miejsca atrakcyjne turystycznie. Legenda sporządzona jest w sześciu językach: polskim, angielskim, niemieckim, francuskim, włoskim i hiszpańskim.

 

Wyróżnienie zdobyła mapa „Ateny. 1:15 000 comfort! map&guide” (ExpressMap), która właściwie jest połączeniem poręcznej mapy i syntetycznego, treściwego przewodnika i zawiera wszystkie informacje niezbędne na krótki wyjazd do stolicy Grecji.

 

 

W kategorii „książka podróżnicza” rywalizowało wiele tytułów, wybór był bardzo trudny. Jury zdecydowało ostatecznie o nagrodzeniu ex aequo pięciu publikacji: „W końcu i ty zapłaczesz. Z Baku do stóp Araratu” Grzegorza Kapli (Burda), „Islandia” Piotra Milewskiego (Świat Książki), „Bałtyk. Historie zza parawanu” Aleksandry Arendt (Wydawnictwo Poznańskie), oraz „Szlaki. Opowieści o wędrówkach” i „Góry. Stan umysłu”, obie autorstwa Roberta Macfarlane w tłumaczeniu Jacka Koniecznego (Wydawnictwo Poznańskie).

Jeśli miałabym poszukać wspólnej cechy nagrodzonych książek podróżniczych, to byłaby to wirtuozeria w snuciu opowieści przez otwartych na świat i ludzi ich autorów. Te osobiste teksty, w których nie brak empatii, własnych opinii czy przemyśleń, uwrażliwiają i pokazują świat, także ten, o którym w ciągłej pogoni zapominamy, uświadamiają, że podróżowanie to również zrozumienie samego siebie i naszej ludzkiej przemijalności.

Żeby przeżyć przygodę, trzeba sięgać po dobre książki albo wyjść ze swojej strefy komfortu – przekonuje swoimi opowieściami Piotr Milewski. Podróżnik zachwycił czytelników pełnym smakowitych dygresji sprawozdaniem z podróży koleją transsyberyjską oraz wyborną relacją z kilkuletniego pobytu w Japonii. Tym razem otrzymaliśmy nasyconą specyficznym klimatem, napisaną z pietyzmem i humorem relację z wędrówki po skrawkach Islandii. Opowieści Piotra Milewskiego są jak fotografie. Można uwierzyć, że się tam było i widziało te same miejsca, spotkało tych samych ludzi. To sentymentalna wyprawa w czasie i przestrzeni.

Ciekawe, jak zaktualizuje swoją notę biograficzną Grzegorz Kapla, bo w dotychczasowej wyraża zadowolenie z faktu, że żyje z pisania oraz że wydał kilka książek (w tym kryminałów), opublikował setki reportaży, za które jednak nie zdobył żadnych nagród. Mamy nadzieję, że po Nagrodzie Magellana posypie się grad laurów, na które w pełni zasługuje. Jego opowieść o samotnej podróży przez Azerbejdżan i Armenię przepełniona jest historiami miejsc i ludzi, których spotkał w drodze oraz emocjami narratora i przemyśleniami na temat kondycji współczesnego świata.

Zupełnie inną poetykę reprezentuje „Bałtyk. Historie zza parawanu” Aleksandry Arendt (Wydawnictwo Poznańskie), w której autorka, dziennikarka zafascynowana ciekawymi historiami ludzi, absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego na kierunku Dziennikarstwo i Komunikacja Społeczna oraz Politologia, ukazuje nieznane oblicze Morza Bałtyckiego. W tomie znalazły się fascynujące nadmorskie historie, nieznane szerszemu gronu fakty, wydarzenia czy legendy. Książka powstała w oparciu o wycinki prasowe, rozmowy ze świadkami i specjalistami.

Kto jeszcze nie zna, z pewnością pokocha wydane w ubiegłym roku książki Roberta Macfarlane: „Szlaki. Opowieści o wędrówkach” i „Góry. Stan umysłu”. Zachwyca w nich ogromna erudycja i bogactwo językowe, którymi brytyjski pisarz i podróżnik daje wyraz radości, jakiej dostarcza mu wędrowanie, wspinaczka górska i obcowanie z przyrodą. Teksty są elokwentne, pełne osobistych refleksji, ze spojrzeniem historycznym i kulturowym na opisywane zjawiska. Warto zapamiętać za autorem: droga, czy też w ogóle chodzenie, jest punktem wyjścia do poznawania siebie i świata.

Wyróżnienia w tej kategorii otrzymały trzy publikacje: „Namibia. Przez pustynię i busz” Anny i Krzysztofa Kobusów (Travel Photo) oraz dwie o tematyce górskiej – „O życiu” Reinholda Messnera w tłumaczeniu Katarzyny Schmidt (Agora) i „Elizabeth Hawley. Strażniczka gór” Bernadette McDonald w przekładzie Andrzeja Górki (Agora).

 

 

 

 

 

 

 

W kategorii „album” zwyciężyła publikacja „Nasze Makoszowy”, wydana przez Miejską Bibliotekę Publiczną im. Jerzego Fusieckiego w Zabrzu, stanowiąca zapis historii dzielnicy opowiedzianej słowami samych mieszkańców i osób z nią  związanych. Nie brak tu historii osobistych i rodzinnych. Album składa się z pięciu części. Pierwsza obejmuje dzieje dzielnicy, kolejne szkolnictwo i historię parafii. Czwarta część, najobszerniejsza, nosi tytuł „Życiorysami pisane” i zawiera blisko 50 osobistych opowieści. Całość zamyka „Spacer po Makoszowach”. Z tekstami korespondują liczne fotografie, zarówno z prywatnych archiwalnych zbiorów, jak i najnowsze zdjęcia wykonane podczas warsztatów fotograficznych.

„Man zou. Chiny dla dociekliwych” Izabelli Kaluty z ilustracjami Jacka Ambrożewskiego (Dwie Siostry) zdeklasował inne publikacje w kategorii „przewodnik dla dzieci”. Książka ukazała się w serii Świat dla Dociekliwych i porywa czytelników w bardzo odkrywczą podróż do Państwa Środka. Napisana przez osobę zakochaną w Chinach, doświadczoną podróżniczkę – autorka odbyła już siedemnaście podróży do tego kraju i wciąż planuje kolejne. Na co dzień pracuje w Instytucie Książki, gdzie zajmuje się współpracą z zagranicznymi wydawcami i książkami dla dzieci. Izabella Kaluta opowiada o miejscach, zabytkach, wierzeniach, potrawach i pojęciach, o których prawie każdy słyszał, ale mało kto naprawdę zna kryjące się za nimi historie, przytacza mnóstwo ciekawostek, jej barwne opowieści pobudzają ciekawość i wyobraźnię. A wszystko w niebanalnej graficznie formie. Znakomita lektura familijna.

Wyróżnienia w tej kategorii otrzymały: „Wielka księga prawdziwych tropicieli” Adama Wajraka (Agora) i „Przewodnik Kids in Kraków” (Krakowskie Biuro Festiwalowe).

Adam Wajrak – fachowiec nie tylko od polskiej przyrody, ale też od snucia opowieści, lekkim krokiem wprowadza dzieci w świat wiedzy. Zaraża swoim entuzjazmem i chęcią przeżycia przygody. Udowadnia, że wszędzie czekają na nas przyrodnicze niespodzianki, nawet tam, gdzie się ich nie spodziewamy i udziela rad, co robić, by nie napytać sobie biedy podczas wypraw. Opisuje rozmaite zwierzęta i sposoby ich tropienia, pokazuje najmłodszym piękno przyrody (chociaż i niejeden dorosły skorzysta z lektury).

 

Dwujęzyczny bezpłatny przewodnik „Kids in Kraków” zaprasza smyków na nietypowy spacer po grodzie Kraka – na skrzydłach gołębi, śladami Smoka Wawelskiego czy wczuwając się w rolę naukowca. Nie zabrakło miejsc tajemniczych, czyli takich, które dzieci lubią najbardziej. Publikacja łączy wiedzę historyczną z legendami o Krakowie. Młodym czytelnikom umili czas lektura krakowskich perypetii gromadki przyjaciół ze Świerszczem Bajetanem Hopsem na czele oraz kolorowanki i zagadki.

 

Nagroda główna w kategorii „przewodnik mobilny” przypadła w tym roku aplikacji „13 pomysłów na Gniezno i okolice” (Starostwo Powiatowe w Gnieźnie). To zbiór propozycji tematycznych spacerów lub przejażdżek z wyselekcjonowanymi informacjami, oparty na publikacji książkowej, wydanej pod tym samym tytułem trzy lata temu. Wśród propozycji: trasa „śladem innych narodów”, „kryminalne historie ziemi gnieźnieńskiej”, „trasa powstania wielkopolskiego” czy „śladem wybitnych postaci”. Aplikację można pobrać bezpłatnie ze sklepu GooglePlay i AppStore.

 

 

Wyróżnienie w tej kategorii otrzymał Amistad za cykl bezpłatnych aplikacji, a wśród nich przewodniki miejskie: „Busko-Zdrój”, „Kazimierz Dolny” i „Ostrów Wielkopolski” dla aktywnych mieszkańców i turystów. Szczególnie praktyczne są mobilne przewodniki opracowane z myślą o rowerzystach: „Krzemienny szlak”, który daje możliwość bliższego poznania i przemierzenia rowerem okolic Gminy Bałtów, Bodzechów, Chotcza, Ćmielów, Kunów, Lipsko, Sienno, Solec nad Wisłą, Rzeczniów, powiatu lipskiego i ostrowieckiego oraz „Dolnośląska kraina rowerowa”, powstała z inicjatywy Stowarzyszenia Gmin Turystycznych Wzgórz Trzebnickich i Doliny Baryczy. Przebieg każdej z tras rowerowych można zobaczyć na mapie, aplikacja wyświetla także dystans oraz czas trwania. Dodatkowym urozmaiceniem rowerowej wycieczki są ciekawe obiekty, wyświetlane w okolicy trasy. Doceniona została również aplikacja mobilna „Bieszczady & MRB Karpaty Wschodnie” przygotowana przez Amistad na zlecenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego, zaopatrzona w obszerny zbiór tras oraz sieć szlaków. Przy trasach znajdują się także obiekty warte odwiedzenia oraz encyklopedia roślin i zwierząt i sferyczne panoramy. Aplikacja przygotowana jest w trzech wersjach językowych: polskiej, angielskiej i słowackiej.

 

 

 

 

 

 

W kategorii „książka reportażowa” nagrodę przyznano ex aequo: Tomaszowi Grzywaczewskiemu za „Granice marzeń. O państwach nieuznawanych” (Czarne) oraz Mateuszowi Janiszewkiemu za „Ortodromę” (Znak).

„Granice marzeń” to reporterska relacja z podróży po państwach  nieuznawanych, których formalnie nie znajdziemy na mapie politycznej świata, jeszcze do niedawna niemal całkowicie polskiej opinii publicznej obcych, a leżących ledwie kilkaset kilometrów od wschodniej granicy Polski. Mowa o Donbasie, Naddniestrzu, Abchazji i Osetii Południowej po Górski Karabach. Wnikliwy reportażysta przybliża wymiar codziennego życia mieszkańców postsowieckich państw, którzy padają ofiarą wielkiej mocarstwowej polityki. „Oni przede wszystkim marzą o pokoju i życiu w normalnych państwach” – mówi Tomasz Grzywaczewski. To świetnie napisany reportaż, bijący na głowę niejedną fikcję.

 

Zupełnie inną formę przybiera „Ortodroma”. Nie jest to klasyczny reportaż ani też książka podróżnicza, porównywany jest do erudycyjnego eseju na motywach podróży. Książka wymyka się wszelkim próbom zaszufladkowania, imponuje nie tylko treścią, ale i formą, i kunsztem literackim. Najzwięźlej mówiąc, jest zapisem podróży śladami słynnej wyprawy Shackletona – do Patagonii, a następnie przez Ocean Lodowaty na Antarktydę. Ale tak naprawdę jest w niej to, co lubimy najbardziej – to podróż bardzo osobista, w głąb własnego poznania i własnej duszy. To opowieść o drodze, granicach wytrzymałości.

 

Wyróżnienia w tej kategorii  otrzymały książki: „Wyhoduj sobie wolność. Reportaże z Urugwaju” Marii Hawranek i Szymona Opryszka (Czarne) – zbiór ciekawych, oderwanych od siebie krótkich reportaży, które przybliżają kulturę latynoską; „Kuba-Miami. Ucieczki i powroty” Joanny Szyndler (Wydawnictwo Poznańskie) – o ucieczkach Kubańczyków za lepszym życiem do Stanów Zjednoczonych bardzo różnymi szlakami oraz „Burka w Nepalu nazywa się sari” Edyty Stępczak (Znak) – przejmująca opowieść o nepalskich kobietach, które walczą o podstawowe prawa człowieka.

 

 

 

 

 

 

 

Nagrodę główną w kategorii „przewodnik kulinarny” przyznano „Słodko-kwaśnej historii, czyli wszystko, co chcieliście kupić w wietnamskich sklepach, ale baliście się zapytać” Ngô Văn Tuonga z ilustracjami Doroty Podlaskiej (Drzewo Babel). Przewodnik po najważniejszych składnikach wietnamskiego menu to tylko jedno oblicze tej książki. Drugie stanowi opowieść o ludziach z Wietnamu, którzy postanowili żyć w Polsce. Ngô Văn Tuong przyjechał do Polski na stypendium w 1983 roku. Ukończył budownictwo okrętowe na Politechnice Szczecińskiej z tytułem magistra inżyniera mechanika. Ale los zaprowadził go, jak i wielu innych Wietnamczyków, na Jarmark Europa. Nasz bohater był kupcem stadionowym, ale najbardziej odnalazł się jako przewodnik po bazarze. Podczas „Podróży do Azji” oprowadzał po nieznanych zakątkach „małego Sajgonu”. Dziś legitymuje się jako dziennikarz, aktor, tłumacz przysięgły języka wietnamskiego. Działa w różnych organizacjach na rzecz imigrantów i integracji. Teraz do listy profesji może dopisać jeszcze jedną – autor. W książce znajdziemy też wypowiedzi innych Wietnamczyków mieszkających w Polsce, np. lekarki Đăng Thu Hông, malarki Loi Hông Diêp czy najdłużej występującej w Polsce drag queen – Kim Lee.

Wybornie z tekstem współgrają obrazy Doroty Podlaskiej, absolwentki Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, którą pasjonują „przemiany tożsamościowe dokonujące się za pomocą języka oraz wspólnego jedzenia jako czynności społecznej, tworzącej  tymczasowe wspólnoty i przełamujące bariery kulturowe”.

Wyróżnienie w tej kategorii otrzymały dwie publikacje: „Szafran, mięta i kardamon” Samar Khanafer (Buchmann) – przewodnik po aromatycznym świecie ziół i przypraw oraz „Tradycje kulinarne Finlandii” Magdaleny Tomaszewskiej-Bolałek (Hanami).

Samar Khanafer – w połowie Polka, w połowie Libanka – prezentuje ponad sto dań z polskich składników, doprawionych ziołami takimi jak: mięta, kolendra, natka pietruszki, tymianek oraz egzotycznymi przyprawami: kuminem, kardamonem, sumakiem, anyżem, gałką muszkatołową, szafranem i cynamonem. Piękne fotografie dodatkowo nęcą kolorami, pobudzają zmysły.

 

Książka „Tradycje kulinarne Finlandii” udowadnia, że kuchnia fińska ma wiele do zaoferowania poszukiwaczom smaków. Odnajdziemy w niej wpływy szwedzkie, rosyjskie czy lapońskie. Cechuje ją szacunek do produktów oraz prostota dań. Magdalena Tomaszewska-Bolałek, kulturoznawczyni, prowadzi czytelnika przez historię i kulturę kulinarną skandynawskiego kraju, a opowieści przeplatane są przepisami kulinarnymi i pięknymi fotografiami – przyrodniczymi, architektonicznymi i kulinarnymi.

W tym roku powołano nową kategorię – „podróże w czasie”, która obejmuje przewodniki historyczne. Wyróżnienie w tej kategorii otrzymało Wydawnictwo Księży Młyn za serię Sekrety Miast.

 

 

 

 

 

Księży Młyn, który przedstawia się jak najbardziej słusznie jako „czołowy wydawca książek regionalnych i komunikacyjnych”, stworzył liczącą już kilkadziesiąt tomów serię Sekrety Miast. Zmobilizował do niej najbardziej uprawnionych i kompetentnych autorów, którzy wydobywają z zapomnienia, a często i z głębokiego ukrycia, niezwykle fascynujące historie. Wbrew opinii, że dzieje miast nie są ciekawe, dzięki tej serii okazuje się, że tajemnic nie brakuje, zwłaszcza tam, gdzie zmieniły się granice. I dlatego z przeszłości Szczecina czy Gliwic można przywoływać wydarzenia i wspomnienia, które przez długie lata PRL były nieznane, gdyż panowała nad nimi wówczas wszechwładna i paraliżująca autorów cenzura. Przyjęta w każdej książce forma zbioru krótkich tekstów, jakby felietonów, bardzo się sprawdza, a przez niezwykle bogaty i pieczołowicie zebrany materiał ilustracyjny otrzymujemy dodatkowe treści i podteksty.

Jury przyznało Nagrodę Specjalną Muzeum Powstania Warszawskiego za książkę „Głodni zielonej Warszawy” Jodie Baltazar, we współpracy z Pauliną Jeziorek.

Okazuje się, że wędrując po stołecznych ulicach, skwerach i parkach, można się nieźle pożywić. Tereny zielone zajmują 20 proc. powierzchni Warszawy. Oczywiście, trzeba to robić z głową, nie pałaszować każdej napotkanej rośliny, roztropnie przemieszczać się, by nie zostać oskarżonym o szabrownictwo, i uważać na zanieczyszczenia. Chociaż autorka słusznie zauważa, że dzikie rośliny jadalne są o wiele bezpieczniejsze niż te pochodzące z upraw przemysłowych, gdzie faszeruje się je często pestycydami. Zasadom bezpieczeństwa został poświęcony cały rozdział. Po zapoznaniu się z nim z przyjemnością zanurzamy się w lekturze następnego, zatytułowanego „Atlas dzikich roślin jadalnych”. Znalazły się w nim 73 hasła z opisem ponad 100 gatunków roślin, a każdemu obszernemu opisowi towarzyszy barwna ilustracja.

„Głodni zielonej Warszawy” to znakomita zachęta do poznawania nieznanego dotąd oblicza miasta. I niekoniecznie w celu konsumpcji. Chociaż chyba trudno nie ulec pokusie, żeby nie zjeść prosto z drzewa słodko-kwaśnych owoców mirabelki albo skubnąć poziomkę z krzaczka napotkanego w pobliżu ogródków działkowych. A idąc za ciosem,można też zebrać orzechy dębu i zrobić z nich mąkę, z młodych liści wierzby – chipsy, a z listków brzozy –sałatkę, kwiaty bzu czarnego usmażyć w cieście, z zebranych owoców derenia przygotować nalewkę, a z owoców berberysu – dżem… Świat warszawskiej jadalnej roślinności jest naprawdę bardzo bogaty. Jodie Baltazar radzi też, jak zbierać, przechowywać, jak wykorzystywać w kuchni. Podaje gotowe receptury. Cennym uzupełnieniem są mapy dzielnic Warszawy z zaznaczonymi terenami zielonymi. Warto też zwrócić uwagę na oprawę graficzną – szyk i elegancja w najlepszym wydaniu. Mam nadzieję, że doczekamy się kolejnych książek o kolejnych smakowitych polskich miastach.

 

 

 

 

Autor: Ewa Tenderenda-Ożóg
Źródło: Magazyn Literacki KSIĄŻKI 5/2019