Historia kształtowania się podstaw bibliotekarskiego ruchu zawodowego w Polsce, a tym samym jego wpływów na coraz bardziej dostrzeganą potrzebę konsolidacji i współpracy bibliotekarzy w podzielonym jeszcze, a następnie niepodległym kraju, rozpoczyna się w Warszawie drugiej dekady XX wieku. Do tego w warunkach, jak można by sądzić, najmniej temu sprzyjających, bo w czasie I wojny światowej. Ale właśnie u jej progu i w trakcie jej trwania w Królestwie Kongresowym zaistniały okoliczności torujące drogę inicjatywom społecznym w zakresie nauki i kultury oraz powstawaniu organizacji naukowych i upowszechniających wiedzę. Już w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku władze carskie, pod wpływem wydarzeń politycznych w Rosji i wrzenia rewolucyjnego, które ją ogarnęło, zmuszone były do ustępstw na rzecz ruchów społecznych w Królestwie Polskim. W latach 1906-1907 powstały w stolicy Kongresówki dwa towarzystwa, które zmieniły oblicze naukowe Warszawy: Towarzystwo Miłośników Historii (TMH, 1906 rok) i Towarzystwo Naukowe Warszawskie (TNW, 1907 rok). To z ich szeregów, szczególnie z TMH, wywodziła się część współzałożycieli i liderów przyszłego Związku Bibliotekarzy Polskich. W latach 1915-1916 Towarzystwo stało się miejscem spotkań pracowników bibliotek warszawskich, podczas których wygłaszano referaty i dyskutowano o problemach zawodowych, a także organizacyjnych środowiska. W 1915 roku, wraz ze zmianą okupanta w zaborze rosyjskim, gdzie po wyparciu Rosjan wkroczyły wojska niemieckie, nastąpiły sprzyjające okoliczności do organizowania się różnych grup zawodowych w odrębne związki. Oficjalne starania o rejestrację pierwszej na ziemiach polskich organizacji bibliotekarskiej poprzedziły pod koniec 1916 roku konsultacje w gronie inicjatorów tego przedsięwzięcia. Należeli do nich: Ignacy Tadeusz Baranowski, Helena Drège, Mieczysław Rulikowski, bracia Wacław i Bolesław Olszewiczowie, do których dołączyli Faustyn Czerwijowski wraz ze swoimi współpracownikami z warszawskiej Biblioteki Publicznej: Marianem Abramowiczem i Wiktorią Muklanowicz. Władze niemieckie zatwierdziły statut organizacji pn. Związek Bibliotekarzy Polskich (ZBP) w lipcu 2017 roku, a członkowie-założyciele rozpoczęli akcję informacyjną i werbunkową wśród bibliotekarzy, także krakowskich i lwowskich. Po paru miesiącach przygotowań do wyboru i ukonstytuowania się władz Związku, w październiku 1917 roku sformowano pierwszy Zarząd ZBP. Znaleźli się w nim członkowie-założyciele: Ignacy Tadeusz Baranowski – jednogłośnie wybrany prezesem, Helena Dreżanka jako sekretarz, Jan Muszkowski – jedyny spoza grona założycieli z funkcją skarbnika, Faustyn Czerwijowski – faktycznie tę funkcję pełniący oraz Mieczysław Rulikowski w roli członka Zarządu. W dniu, w którym konstytuowały się władze nowej organizacji, akces do niej zgłosiło już 90 osób, w tym bibliotekarze z Krakowa i Lwowa – kustosze Edward Kuntze i Ludwik Bernacki (przyszli dyrektorzy Biblioteki Jagiellońskiej i Ossolineum), którzy zostali pierwszymi członkami korespondentami ZBP. W ślad za nimi poszli następni „Galicjusze”, m. in. Rudolf Kotula z Biblioteki Uniwersyteckiej we Lwowie. Warto zastanowić się, jakie wyzwania i oczekiwania stanęły u progu działalności ZBP przez młodym zrzeszeniem i jakie predyspozycje oraz przygotowanie do ich realizacji mieli założyciele, a także liderzy pierwszych lat działalności Związku. Prawie wszyscy mogli odnotować w swoich życiorysach pracę w bibliotekach na różnych stanowiskach i szczeblach odpowiedzialności za ich funkcjonowanie. Najwszechstronniejszy zasób wiedzy, wsparty kilkuletnią praktyką, zdobyli niewątpliwie kierownicy dwóch najbardziej znaczących w tym czasie bibliotek warszawskich: Ignacy Tadeusz Baranowski, od 1909 roku pracownik Biblioteki Ordynacji Krasińskich (BOK), a w latach 1910-1917 jej dyrektor oraz Faustyn Czerwijowski, który w okresie 1906- -1912 pracował zarówno w bibliotekach Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, jak i Towarzystwie Biblioteki Publicznej, a od 1913 roku został dyrektorem tej książnicy. Helena Drège rozpoczęła pracę w BOK w tym samym 1909 roku co Baranowski. Po jego śmierci w listopadzie 1917 roku pełniła obowiązki dyrektora ordynackiej książnicy do końca 1919 roku. Była zatem pierwszą i na długie lata jedyną kobietą w Polsce kierującą biblioteką tej rangi na poziomie naukowym. Niezależnie od pracy w BOK Dreżówna pracowała także w bibliotece TNW (1911-1912), a po odejściu z Biblioteki Krasińskich i krótkim zatrudnieniu w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie (BUW), zasiliła wileńskie środowisko bibliotekarskie. Kolejny z grupy założycielskiej ZBP, Wacław Olszewicz, był w latach 1913-1915 bibliotekarzem powstałej w 1904 roku Biblioteki Publicznej w Zakopanem, a jego brat Bolesław od 1915 roku prowadził bibliotekę Towarzystwa Krajoznawczego. Jan Muszkowski od 1915 roku był zatrudniony w BUW, a w okresie 1920-1936 kierował Biblioteką Krasińskich. Ponadto już od 1916 roku wykładał bibliotekarstwo na wydziale humanistycznym Towarzystwa Kursów Naukowych (TKN) w Warszawie. W 1918 roku zostało ono przekształcone w Wolną Wszechnicę Polską, prywatną szkołę …