Wiosna Ludów to seria zrywów rewolucyjnych i narodowych w latach 1848-1849, które objęły niemal całą Europę, a ruchy rewolucyjne w jednym państwie oddziaływały na inne narody. Teraz dla przełomowych wydarzeń w środkowo-wschodniej części kontynentu autorzy przyjęli termin „Jesień Narodów”, wyraźnie odnoszący się do zdarzeń sprzed ponad półtora stulecia.
W ich ujęciu, które prezentują w obszernej, udokumentowanej i erudycyjnej rozprawie, ta niezwykła Jesień trwała niemal przez cały rok 1989 – od rozpoczęcia rokowań Okrągłego Stołu w Polsce w lutym, aż po rozstrzelanie Eleny i Nicolae Ceauşescu w grudniu, i był to proces burzliwy, ale jednak wyjątkowo mało krwawy. Stawiają przy tym pytanie, czy „wydarzenia te miały charakter rewolucyjny, czy też były raczej serią głębokich reform wprowadzonych na zasadach wyznaczonych przez głównych graczy na ówczesnej scenie politycznej”. Analizie poddano radykalne zmiany, jakie dokonały się w sześciu państwach: w Bułgarii, Czechosłowacji, Niemieckiej Republice Demokratycznej, Polsce, Rumunii i na Węgrzech. Były to kraje, które wraz ze Związkiem Radzieckim (zawsze na czele!) tworzyły przed 1989 rokiem wojskowy Układ Warszawski oraz Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, zapamiętaną lepiej jako jej skrót, czyli RWPG.
Praca ma też swoją historię. Jej pierwsza wersja ukazała się przed ponad dziesięcioma laty nakładem wielce zasłużonego dla publikacji dokonań polskich historyków wydawnictwa Trio, jednak nie obejmowała wówczas zdarzeń z Polski, potem została wydana w języku angielskim na Węgrzech, ale obecna edycja jest znacznie bardziej obszerna i jakby napisana na nowo, dzięki czemu otrzymaliśmy głębokie kompendium porównawcze stworzone – co nie jest częste – przez trzech badaczy, których ponoć nazwano „trójgłowym smokiem”.
Dla osób pamiętających czas Jesieni Narodów opracowanie jest wspaniałą okazją do przypomnienia sobie tamtych wydarzeń, zwłaszcza w Polsce, gdy przeżywaliśmy je w gorącej atmosferze i gdy rodziła się zupełnie nowa rzeczywistość polityczna i gospodarcza i dopiero teraz możemy sobie uzmysłowić, jak wiele zdarzeń nastąpiło w wyniku przypadku czy szczęśliwego czasem zbiegu okoliczności. Możemy też prześledzić procesy przemian u naszych najbliższych sąsiadów z bloku komunistycznego i ocenić ich wpływ na nasze dzieje. Ostatecznie wszystkie kraje z naszej części Europy po kilku latach stały się członkami wielkiej europejskiej wspólnoty.
Dla młodszych będzie to oczywiście wykład z historii, ale przekazany w sposób tak sugestywny i logiczny, że pozwoli zrozumieć nie tylko przebieg wydarzeń, ale też skłoni z pewnością do głębszych przemyśleń nad mechanizmami historii.
