Sobota, 27 maja 2023
WydawcaCzarne
AutorJakub Szymczak
RecenzentAneta Kanabrodzka
Miejsce publikacjiWołowiec
Rok publikacji2022
Liczba stron332
Tekst pochodzi z numeru MLKMagazyn Literacki KSIĄŻKI 5/2023

Jest to frapująca opowieść o procesach Żydów oskarżonych o kolaborację, które po II wojnie światowej toczyły się przed Sądem Społecznym. Sąd to był szczególny, bo nie miał uprawnień, aby posłać kogokolwiek do więzienia, mógł za to wykluczyć oskarżonych ze społeczności żydowskiej, dla której, po wydaniu wyroku, przestawali istnieć. W tamtych czasach każdy z tych procesów wzbudzał ogromne emocje.

Książka Szymczyka to jednak przede wszystkim rzecz o postawach przyjmowanych w skrajnie trudnych czasach, o ich niejednoznaczności. Osią tej opowieści stała się sprawa Michała Weicherta, przewodniczącego organizacji samopomocowej z Krakowa, a przed wojną sławnego reżysera. On sam postrzegał siebie jako kogoś, kto w każdy możliwy sposób zabiegał o dostawy z zagranicy leków i żywności do gett i obozów koncentracyjnych. Wielu ludzi zawdzięczało mu życie, ale po wojnie spotkał się z oskarżeniami, że robił za listek figowy dla Niemców, bo jego zabiegi mogły być odbierane w oczach przedstawicieli innych państw jako przejaw sprawczości, której Żydzi pod okupacją zostali całkowicie pozbawieni.

Proces Weicherta toczy się też w głowie czytelnika. Trudno o lepszy przykład, jak motywy działania w skrajnych warunkach nie dają się sprowadzić do opozycji czarne-białe. Pojawiają się tu różne spojrzenia na wojenne postawy, przy czym autor zdaje się stać po stronie oskarżonego, przeciwko któremu ciężkie działa wytoczyły legendy żydowskiego podziemia – Edelman i Cukierman. Czytelnik śledzi, jak kształtowały się osądy postępowania ludzi w gettach z perspektywy Warszawy i Krakowa, gdzie wojenna rzeczywistość wyglądała inaczej, a także z perspektywy ludzi, którzy wojnę przeżyli z dala od najgorszych horrorów.

Podaj dalej
OCEŃ KSIĄŻKĘ