Długo czasem trzeba czekać na przybliżenie polskiemu czytelnikowi twórczości najwybitniejszych twórców z bliskich nam krajów. Tak jest i w tym przypadku, gdy dopiero 40 lat od śmierci jednego z najwybitniejszych poetów węgierskich otrzymujemy pierwszy obszerny wybór jego twórczości. Zawdzięczamy to krakowskiemu wydawcy, który już wcześniej publikował książki o węgierskiej tematyce, a także – i przede wszystkim – prof. Jerzemu Snopkowi, który od lat przekłada, bada i promuje literaturę naszych bratanków.

János Pilinszky (1921-1981) należy do najbardziej cenionych węgierskich pisarzy XX wieku. Jeszcze za życia uznano go za czołowego reprezentanta swego pokolenia, otaczano go niemal kultem. Jego twórczość, zwłaszcza tajemnicza i przejmująca poezja, wywierała na Węgrów jakby nadprzyrodzony wpływ. Po ojcu był potomkiem polskiego uchodźcy, a po matce odziedziczył związki z kulturą francuską. I nie sposób nie odnotować jego czułego stosunku do narodu polskiego, jak zauważa tłumacz. Mimo takiego rodowodu był jednak na wskroś węgierski, co jego rodacy odczuwali i szanowali. Przeżył dramatyczne koleje losu. W marcu 1944 roku wcielony do armii, był najpierw artylerzystą, potem znalazł się na froncie zachodnim, aby w maju 1945 roku trafić do obozu UNRA we Frankfurcie. Widział nieludzki głód, śmierć, upokorzenie. Uwolniony od munduru, młody, wrażliwy i wykształcony pisarz pracował początkowo jako kelner, tragarz i służący.

Tom „Kamień i chleb”, pięknie ozdobiony przykładami współczesnego malarstwa węgierskiego i fantastycznie przetłumaczony, oddaje w pełni różnorodność twórczości Jánosa Pilinszkyego, z wyraźnym akcentem na poezję.