Po pięćdziesięciu latach w mediach, podczas obchodów rocznicowych i manifestacji, czy w codziennych rozmowach, wracamy do wydarzeń z marca 1968 roku, wydarzeń, które z jednej strony były wstrząsem politycznym i społecznym w czasach „małej stabilizacji”, jak nazwano drugą część rządów Władysława Gomułki, a z drugiej – ujawnieniem się silnych przejawów antysemityzmu w naszym społeczeństwie, sprowokowanych przez system partyjny. Powszechnie wiadomo, że iskrą zapalną dla tych wydarzeń była inscenizacja „Dziadów” Adama Mickiewicza, a przełomowym momentem decyzja władzy o zdjęciu tego przedstawienia ze sceny.
Po ostatnim przedstawieniu uformowała się demonstracja młodzieży, która z Teatru Narodowego przeszła niewielką odległość do pomnika Adama Mickiewicza i – jak się okazało – od tego momentu ruszyła cała lawina wydarzeń, których skutki odczuwamy do dzisiaj, a nawet zwłaszcza dzisiaj.
Autorzy, świetni teatrolodzy, z ogromnym i nagradzanym dorobkiem w dziedzinie historii teatru, przedstawiają genezę tych wydarzeń, odtwarzając z ogromną pieczołowitością i skrupulatnością przebieg inscenizacji „Dziadów” w reżyserii Kazimierza Dejmka, ukazując przy tym wielkość tego reżysera, nie stroniąc również od odtworzenia jego często niekonwencjonalnego zachowania. Do historii teatru zapisał się cały zespół inscenizacyjny i aktorski tego przedstawienia, a bezwzględnie jego główną postacią był Gustaw Holoubek grający Gustawa-Konrada, który „odrzucił sceniczny ekshibicjonizm”, aby wypowiadać się jak „architekci, dla których podstawową kwestią jest stabilność i funkcjonalność tworzonych budowli. A Holoubek był niewątpliwie wielkim architektem, tyle że pracującym w innej materii. Jednak przesłanki twórczości były identyczne”. Warto zapamiętać ten komentarz!
Książka zachwyca nie tylko jako wzorowe opracowanie historii wielkiego przedstawienia, które stało się kamieniem milowym w dziejach polskiego teatru, a nawet wydarzeniem zwrotnym w historii Polski, ale też jako dzieło edytorskie, którego urodę trudno przecenić. I jeszcze jakby zaskakujący prezent dla czytelnika – epilog, w którym przedstawiono dalsze wydarzenia, losy Teatru Narodowego pod nową kontrowersyjną dyrekcją Adama Hanuszkiewicza oraz kolejne przedsięwzięcia artystyczne Kazimierza Dejmka, w tym zdjęte po próbie generalnej przedstawienie „Dialogus de Passione” w Teatrze Ateneum w Warszawie.