Czwartek, 7 kwietnia 2022
WydawcaIPN
AutorOpr. nauk. i wprowadzenie Patryk Pleskot
Recenzent(pk)
Miejsce publikacjiWarszawa
Rok publikacji2021
Liczba stron454
Tekst pochodzi z numeru MLKMagazyn Literacki KSIĄŻKI 3/2022

Kontakty pomiędzy dyplomatami amerykańskimi a przedstawicielami Kościoła w późnym okresie PRL odbywały się regularnie, chociaż z różną częstotliwością. Amerykanie uzyskiwali od księży, w tym od katolickich hierarchów, istotne informacje dotyczące realiów życia społecznego w naszym kraju oraz ich ocenę działań polityków z rządu i partii. Ze spotkań tych sporządzali raporty, które – zaopatrzone we własne komentarze – przesyłali do Waszyngtonu.

Do najważniejszych rozmówców w Episkopacie należeli m.in. prymas Józef Glemp, kardynał Franciszek Macharski, arcybiskup Bronisław Dąbrowski, biskupi Henryk Gulbinowicz, Jerzy Dąbrowski, Jan Michalski, Ignacy Tokarczuk. Kontaktami spośród księży i zakonników byli – przykładowo – ks. Henryk Jankowski, ks. Józef Życiński, o. Honoriusz Kowalczyk, ks. Jan Sikorski. Spotkania te inwigilowali agenci kontrwywiadu PRL z tzw. dwójki, czyli Departamentu II MSW w ramach operacji „Tajfun”. Łamiąc podstawowe zasady prawa międzynarodowego, otwierali w utajniony sposób worki z korespondencją dyplomatyczną wożone przez kurierów z ambasady USA na lotnisko Okęcie i fotografowali znajdujące się tam raporty z rozmów. Korzystali z sieci tajnych współpracowników mających dostęp do poczty konsularnej, a nawet włamywali się do budynków konsulatów, otwierali sejfy i wykradali lub robili zdjęcia interesujących ich dokumentów. Operację tę rozpoczęto w roku 1974, a zaniechano w 1988: na krótko przed demontażem ustroju komunistycznego.

Jeden z najciekawszych raportów przesłanych do Waszyngtonu dotyczy spotkania ambasadora Francisa J. Meehana z prymasem Glempem na początku stanu wojennego, w kwietniu 1982 roku w siedzibie Episkopatu. W komentarzu Amerykanina do tej rozmowy czytamy: „Troską napawają Glempa sprawy gospodarcze, a zwłaszcza trudności, jakie będą dolegać poszczególnym Polakom – ale nie dał do zrozumienia, że spodziewa się poważniejszych problemów wynikłych z pogorszenia się sytuacji materialnej społeczeństwa. W ogóle nie wspomniał o brakach żywności. Dość jasno wyraził natomiast obawę – nie bezpośrednio, ale w ogólnym sensie – z powodu możliwej działalności podziemnej. Prawdopodobnie chciałby skanalizować polskie siły społeczne na swój własny sposób, aby Kościół kierował nimi w dialogu z władzami”.

Publikacja zawiera łącznie 176 dokumentów, w tym 6 obrazujących kontakty dyplomatów z Ambasady Stanów Zjednoczonych z przedstawicielami innych wyznań.

Podaj dalej
OCEŃ KSIĄŻKĘ