środa, 16 kwietnia 2025
WydawcaBoSz
AutorDorota Folga-Januszewska, Katarzyna Szymańska
TłumaczenieAnna Basara / ExLibro
RecenzentJerzy Brukwicki
Miejsce publikacjiOlszanica
Rok publikacji2024
Liczba stron272
Tekst pochodzi z numeru MLKMagazyn Literacki KSIĄŻKI 3/2025

Jednym z najstarszych polskich plakatów sportowych jest graficzne dzieło z 1808 roku reklamujące lot balonem Jordakiego Kuparentki, przedsiębiorcy i piewcy aktywnej rozrywki, wykonany 1 stycznia 1808 z warszawskiego Ogrodu Foxhalowego na tyłach Nowego Światu. Kolejny ciekawy druk ukazał się w lipcu 1836 roku, który promował pokaz Karola Rappo łączący akrobatykę, wyczyny gimnastyczne i cyrkowe. Następnym przykładem zachowanej, wzbudzającej ciekawość reklamy jest typograficzne powiadomienie zapraszające na cyklistyczną „Drugą Maskaradę na Lodzie”, która „rzęsiście oświetlona, przy dźwiękach muzyki wojskowej” odbyła się 3 lutego 1889 roku „na letnim torze przy ul. Marszałkowskiej Nr 57, gdzie obecnie Ślizgawka”. Imprezę zorganizowaną przez Warszawskie Towarzystwo Cyklistów zapowiadał plakat wydrukowany w warszawskiej oficynie Jana Cotty, posiadającej zgodę władz rosyjskich na druk, sprzedaż i rozlepianie afiszy o wszelkich imprezach kulturalnych i sportowych. Pierwsza wzmianka o polskim plakacie sportowym pochodzi z 1898 roku, kiedy to w krakowskim Muzeum Techniczno-Przemysłowym wyeksponowano pierwszą na ziemiach polskich międzynarodową wystawę plakatu z wystawionymi na niej dwoma pracami o tematyce jeździeckiej sygnowanymi przez Juliusza Kossaka, wydrukowanymi w krakowskim Zakładzie Litograficznym Marcina Salbiego. W roku 1910 wydrukowany został atrakcyjny wizualnie plakat Mariusza Zaruskiego „I Międzynarodowy Dzień Narciarski”, przedstawiający dynamiczną, trudną konkurencję narciarską – zjazd. Rok później ukazał się kolejny znakomity plakat o tematyce narciarskiej zaprojektowany przez Jana Małachowskiego, anonsujący Międzynarodowe Zawody Narciarskie w Zakopanem.

Polski plakat sportowy nie tylko informował o wydarzeniach i imprezach, ale także zachęcał do aktywności fizycznej i współzawodnictwa, miał spory udział w kształtowaniu form spędzania wolnego czasu i turystyki, popularyzował polskie osiągnięcia sportowe na świecie. Wyróżnia się malarskim sposobem wizualizacji tematów, fascynującymi uproszczeniami znaków graficznych i przekształceniami obrazów fotograficznych, obecnością tematyki folklorystycznej, kolorystyką.

Jerzy Hryniewiecki (1908–1988), wybitny architekt, znakomicie rozumiejący ideę sportu, autor kilku plakatów promujących tę dziedzinę ludzkiej działalności, w katalogu pierwszej w powojennej Polsce wystawy światowego plakatu sportowego (Muzeum Plakatu w Wilanowie, 1972) napisał: „Od najdawniejszych czasów sport był związany z pięknem. Różnie to się objawiało. W starożytności był to nierozerwalny związek człowieka z urodą otaczającej natury. W późniejszych czasach sprawność fizyczna człowieka wiąże się z pięknem i wdziękiem zwierząt, zwłaszcza koni, psów i zwierzyny łownej. Potem – sporty turniejów przywodzą na myśl piękno poezji trubadurów, architekturę dziedzińców zamkowych, widok kunsztownej zbroi. Wreszcie w naszych czasach związek ten polega na wskrzeszeniu prastarych tradycji olimpijskich, łączących konkursy sportowe z konkursami sztuki”. Kolejny znakomity twórca sztuki plakatu – Maciej Urbaniec (1925–2004) w jednej z wypowiedzi stwierdził: „Wartość plakatu wyraża się jasnością i lapidarnością wypowiedzi – jest tym lepszy, im prościej ukazuje istotę sprawy. Sport i sztukę łączy jedna z najpiękniejszych idei humanistycznych. Istota tej idei tkwi w dążeniu do doskonałości, osiągania i przekraczania ludzkich możliwości”.

Plakat wyprzedza wydarzenia sportowe, zapowiada ich emocje, obrazuje rodzaje i kategorie sportowych zawodów i konkurencji, wydobywa związane z nimi wrażenia ruchu, dynamiki, energii i siły, wywołuje oczekiwane i niespodziewane wrażenia. Za pomocą symbolu, metafory i koloru odtwarza klimat sportowych rywalizacji, atmosferę boisk, stadionów, hal sportowych. Stanowi nie tylko zapis czasu i miejsc, ale odzwierciedla także dzieje sportu, ilustruje nurty i techniki projektowania plakatu.

Album „Plakat sportowy w Polsce” Doroty Folgi-Januszewskiej i Katarzyny Szymańskiej ukazuje źródła i dzieje sportu, dokumentuje rozwój i rozkwit plakatu sportowego w Polsce od XIX wieku do czasów współczesnych, prezentuje ponad 400 plakatów kilkudziesięciu twórców pochodzących ze zbiorów m.in. Muzeum Plakatu w Wilanowie, Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, Biblioteki Polskiej w Paryżu. Muzeum Etnografii i Przemysłu Artystycznego we Lwowie oraz Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Jego autorki opisują początki graficznej promocji sportu, turystyki i widowisk cyrkowych, przedstawiają ideę olimpizmu oraz działalność Polskiego Komitetu Olimpijskiego, stowarzyszeń i klubów sportowych, piszą o roli sportu w kulturze i jego wpływie na obyczajowość, o związkach sportu i polityki.

Polsko-angielska wersja językowa.

Podaj dalej
OCEŃ KSIĄŻKĘ